Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động thanh toán quốc tế (TTQT) của các ngân hàng thương mại (NHTM) tại Việt Nam, đặc biệt là tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam Chi nhánh Thành An (Vietinbank Thành An), đã chịu ảnh hưởng nặng nề bởi dịch Covid-19. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu ngày càng sâu rộng, việc phát triển hoạt động TTQT, đặc biệt là thanh toán bằng thư tín dụng (L/C), trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao uy tín, sức cạnh tranh của ngân hàng và thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu (XNK). Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2019, với định hướng phát triển đến năm 2023, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển dịch vụ thanh toán quốc tế bằng L/C tại Vietinbank Thành An.

Theo báo cáo, doanh số TTQT của chi nhánh tăng từ 12,1 tỷ USD năm 2014 lên 37,9 tỷ USD năm 2019, tương đương mức tăng hơn 3 lần, với thị phần tăng từ 9,53% lên 12,81%. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng có xu hướng chững lại trong những năm gần đây, đặc biệt do tác động của các yếu tố kinh tế vĩ mô và dịch bệnh. Việc nghiên cứu nhằm làm rõ các nhân tố ảnh hưởng, đánh giá hiệu quả hoạt động TTQT bằng L/C, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng và quy mô dịch vụ, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của Vietinbank Thành An trong lĩnh vực này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về thanh toán quốc tế, tập trung vào:

  • Khái niệm và đặc điểm thanh toán quốc tế: TTQT là hoạt động chi trả và hưởng lợi về tiền tệ giữa các chủ thể ở các quốc gia khác nhau, chịu sự chi phối của luật pháp quốc tế và tiềm ẩn nhiều rủi ro như rủi ro chính trị, tỷ giá, pháp lý.

  • Phương thức thanh toán quốc tế: Bao gồm chuyển tiền, nhờ thu và tín dụng chứng từ (L/C). Trong đó, L/C được xem là phương thức an toàn và phổ biến nhất trong thương mại quốc tế, giúp giảm thiểu rủi ro cho cả người xuất khẩu và nhập khẩu.

  • Chỉ tiêu đánh giá phát triển TTQT: Bao gồm các chỉ tiêu định lượng như doanh số TTQT, doanh thu phí dịch vụ, số lượng khách hàng, thị phần, số lượng ngân hàng đại lý; và các chỉ tiêu định tính như sự hài lòng của khách hàng, thời gian thanh toán, phí dịch vụ, mức độ rủi ro và uy tín thương hiệu.

  • Nhân tố ảnh hưởng đến TTQT: Phân thành nhân tố chủ quan (năng lực tài chính, quản trị điều hành, nguồn nhân lực, công nghệ thông tin, uy tín và mạng lưới đại lý, marketing) và nhân tố khách quan (môi trường kinh tế - chính trị, pháp lý, năng lực kinh doanh khách hàng, sự ổn định của đồng tiền).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp và phân tích dữ liệu thứ cấp, kết hợp với phân tích so sánh và thống kê:

  • Nguồn dữ liệu: Báo cáo của Ngân hàng Nhà nước, báo cáo hoạt động của Vietinbank Thành An, các tài liệu chuyên ngành, báo chí và các nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng dựa trên số liệu doanh số TTQT, lợi nhuận, thị phần; phân tích định tính qua đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và thực trạng hoạt động.

  • Cỡ mẫu và timeline: Dữ liệu thu thập tập trung vào giai đoạn 2017-2019, với định hướng phát triển đến năm 2023.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, toàn diện, giúp đánh giá chính xác thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp cho Vietinbank Thành An.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng doanh số TTQT: Doanh số TTQT tại Vietinbank Thành An tăng từ 12,1 tỷ USD năm 2014 lên 37,9 tỷ USD năm 2019, tương đương mức tăng 213%, với tốc độ tăng trưởng trung bình giai đoạn 2014-2018 đạt khoảng 30% mỗi năm, tuy nhiên tốc độ tăng trưởng giảm còn 2,2% năm 2019.

  2. Cơ cấu phương thức thanh toán: Tỷ trọng thanh toán bằng L/C giảm từ 32,23% năm 2014 xuống còn 18,6% năm 2018, trong khi phương thức chuyển tiền chiếm tỷ trọng lớn nhất, khoảng 78,9% năm 2018. Điều này cho thấy sự dịch chuyển trong cơ cấu phương thức TTQT, với L/C vẫn giữ vai trò quan trọng nhưng không còn chiếm ưu thế tuyệt đối.

  3. Hiệu quả kinh doanh: Lợi nhuận trước thuế của chi nhánh tăng từ 30 tỷ đồng năm 2016 lên 170 tỷ đồng năm 2019, trong đó lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh chiếm trên 60%. Tuy nhiên, lợi nhuận từ phí dịch vụ TTQT chiếm tỷ trọng thấp, cho thấy tiềm năng phát triển dịch vụ còn lớn.

  4. Nhân tố ảnh hưởng: Năng lực tài chính, trình độ nhân lực, công nghệ thông tin và mạng lưới đại lý là các nhân tố chủ đạo ảnh hưởng tích cực đến hoạt động TTQT. Môi trường kinh tế vĩ mô và pháp lý cũng đóng vai trò quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh dịch Covid-19 và biến động thị trường quốc tế.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng doanh số TTQT phản ánh nỗ lực mở rộng quy mô và đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ của Vietinbank Thành An. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng giảm trong những năm gần đây cho thấy sự cạnh tranh gay gắt và ảnh hưởng của các yếu tố bên ngoài như dịch bệnh và biến động kinh tế. Việc giảm tỷ trọng L/C trong cơ cấu phương thức thanh toán có thể do xu hướng sử dụng các phương thức thanh toán nhanh, tiện lợi hơn như chuyển tiền điện tử.

Lợi nhuận từ hoạt động TTQT chưa tương xứng với quy mô doanh số, cho thấy cần nâng cao chất lượng dịch vụ, tăng cường thu phí và phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng. So sánh với các ngân hàng lớn như Vietcombank, BIDV và HSBC, Vietinbank Thành An cần tiếp tục cải tiến công nghệ, nâng cao trình độ nhân sự và mở rộng mạng lưới đại lý để tăng tính cạnh tranh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh số TTQT theo năm, biểu đồ cơ cấu phương thức thanh toán và bảng so sánh lợi nhuận từ các hoạt động kinh doanh chính. Các phân tích này giúp minh họa rõ nét xu hướng phát triển và các điểm cần cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao trình độ nghiệp vụ cán bộ: Tổ chức đa dạng các chương trình đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ TTQT và ngoại ngữ, kết hợp đào tạo chính quy và tại chỗ, nhằm nâng cao năng lực xử lý các giao dịch L/C phức tạp. Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể: Ban nhân sự và phòng đào tạo Vietinbank Thành An.

  2. Hiện đại hóa công nghệ ngân hàng: Đầu tư nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin, áp dụng các giải pháp thanh toán điện tử tiên tiến, tăng cường bảo mật và tự động hóa quy trình xử lý L/C để giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả. Thời gian: 2023-2024. Chủ thể: Ban công nghệ thông tin và Ban quản lý dự án.

  3. Tăng cường kiểm tra, giám sát nội bộ: Thiết lập quy trình kiểm soát chặt chẽ, phân quyền rõ ràng giữa các bộ phận Front Office và Back Office, thực hiện kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện và xử lý kịp thời sai sót, giảm thiểu rủi ro trong thanh toán L/C. Thời gian: liên tục từ 2023. Chủ thể: Phòng kiểm soát nội bộ và Ban giám đốc.

  4. Tư vấn pháp luật và nghiệp vụ cho khách hàng: Cung cấp dịch vụ tư vấn toàn diện về hợp đồng ngoại thương, điều khoản L/C và các quy định pháp luật quốc tế, giúp khách hàng tránh rủi ro và nâng cao hiệu quả giao dịch. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể: Phòng chăm sóc khách hàng và phòng pháp chế.

  5. Mở rộng mạng lưới đại lý và quan hệ đối tác: Thiết lập thêm các quan hệ đại lý với ngân hàng nước ngoài tại các thị trường trọng điểm, nhằm mở rộng thị trường, giảm thời gian xử lý và tăng tính linh hoạt trong thanh toán quốc tế. Thời gian: 2023-2026. Chủ thể: Ban đối ngoại và phòng kinh doanh quốc tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân hàng thương mại: Nghiên cứu giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp phát triển hoạt động TTQT, từ đó xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp.

  2. Chuyên viên nghiệp vụ thanh toán quốc tế: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quy trình, rủi ro và kỹ năng xử lý các giao dịch L/C, nâng cao hiệu quả công việc.

  3. Doanh nghiệp xuất nhập khẩu: Hiểu rõ các phương thức thanh toán quốc tế, đặc biệt là L/C, giúp lựa chọn phương thức phù hợp, giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa chi phí.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành tài chính - ngân hàng: Tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết, thực trạng và các giải pháp phát triển TTQT trong bối cảnh kinh tế hội nhập và biến động toàn cầu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thanh toán quốc tế bằng thư tín dụng (L/C) là gì?
    L/C là phương thức thanh toán trong đó ngân hàng cam kết thanh toán cho người xuất khẩu khi người này xuất trình bộ chứng từ phù hợp theo quy định trong thư tín dụng. Phương thức này giúp giảm thiểu rủi ro cho cả hai bên trong thương mại quốc tế.

  2. Tại sao tỷ trọng L/C giảm trong cơ cấu phương thức thanh toán?
    Do sự phát triển của các phương thức thanh toán điện tử nhanh chóng, chi phí và thủ tục của L/C tương đối phức tạp, nhiều doanh nghiệp chuyển sang sử dụng chuyển tiền điện tử để tiết kiệm thời gian và chi phí.

  3. Những rủi ro chính trong thanh toán quốc tế bằng L/C là gì?
    Bao gồm rủi ro về bộ chứng từ không phù hợp, rủi ro tỷ giá, rủi ro chính trị, và rủi ro pháp lý do sự khác biệt về luật pháp giữa các quốc gia. Việc kiểm soát chặt chẽ và tư vấn pháp luật giúp giảm thiểu các rủi ro này.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hoạt động TTQT tại Vietinbank Thành An?
    Cần tập trung nâng cao trình độ nhân viên, hiện đại hóa công nghệ, tăng cường kiểm soát nội bộ, mở rộng mạng lưới đại lý và cung cấp dịch vụ tư vấn pháp luật cho khách hàng.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong TTQT là gì?
    CNTT giúp tự động hóa quy trình, tăng tốc độ xử lý giao dịch, nâng cao độ chính xác và bảo mật, đồng thời giảm chi phí và rủi ro trong hoạt động thanh toán quốc tế.

Kết luận

  • Doanh số thanh toán quốc tế tại Vietinbank Thành An tăng trưởng mạnh mẽ giai đoạn 2014-2019, tuy nhiên tốc độ tăng trưởng có xu hướng chững lại gần đây.
  • Thanh toán bằng thư tín dụng (L/C) vẫn giữ vai trò quan trọng nhưng tỷ trọng giảm do sự phát triển của các phương thức thanh toán khác.
  • Lợi nhuận từ hoạt động TTQT chiếm tỷ trọng thấp so với quy mô doanh số, cho thấy tiềm năng phát triển dịch vụ còn lớn.
  • Các nhân tố chủ quan như năng lực tài chính, trình độ nhân lực, công nghệ và mạng lưới đại lý đóng vai trò quyết định sự thành công của hoạt động TTQT.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao trình độ nhân viên, hiện đại hóa công nghệ, tăng cường kiểm soát, tư vấn pháp luật và mở rộng mạng lưới đại lý nhằm phát triển bền vững dịch vụ thanh toán quốc tế bằng L/C tại Vietinbank Thành An.

Hành động tiếp theo: Vietinbank Thành An cần triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2023-2025 để nâng cao hiệu quả hoạt động TTQT, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh chiến lược phù hợp với diễn biến thị trường và môi trường kinh tế toàn cầu.

Kêu gọi hành động: Các cán bộ quản lý và chuyên viên Vietinbank Thành An hãy chủ động tham gia các chương trình đào tạo, áp dụng công nghệ mới và tăng cường phối hợp để nâng cao chất lượng dịch vụ thanh toán quốc tế, góp phần đưa ngân hàng phát triển vững mạnh trong thời kỳ hội nhập.