I. Phát hiện sớm khuyết tật ở trẻ dưới 6 tuổi
Phát hiện sớm là quá trình nhận diện các dấu hiệu bất thường về phát triển thể chất, giác quan, tâm thần và hành vi ở trẻ. Theo Hướng dẫn PHS-CTS trẻ em khuyết tật của Bộ Y tế, phát hiện sớm bao gồm các biện pháp sàng lọc rối loạn phát triển theo độ tuổi và giai đoạn. Mục tiêu là phát hiện những trẻ có yếu tố nguy cơ bị khuyết tật để gửi đi khám và phân loại. Các công cụ sàng lọc được thực hiện bởi gia đình, cộng đồng hoặc các nhà thực hành y tế, giáo dục. Kết quả sàng lọc chưa phải là chẩn đoán cuối cùng, trẻ cần được khám chuyên khoa để xác định chính xác.
1.1. Nhận biết sớm
Nhận biết sớm là bước đầu tiên trong quá trình phát hiện sớm. Đây là việc quan sát các dấu hiệu đầu tiên gợi ý sự phát triển của trẻ có thể có nguy cơ hoặc bất thường. Gia đình và cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc nhận biết các dấu hiệu này.
1.2. Chẩn đoán
Chẩn đoán là bước tiếp theo sau khi phát hiện sớm. Các nhà chuyên môn như bác sĩ phục hồi chức năng, nhi khoa, chuyên gia tâm lý-giáo dục-xã hội sẽ thực hiện các xét nghiệm và đánh giá để xác định chính xác tình trạng khuyết tật của trẻ.
II. Can thiệp sớm khuyết tật ở trẻ dưới 6 tuổi
Can thiệp sớm là áp dụng các dịch vụ hoặc hình thức hỗ trợ cho trẻ khuyết tật và gia đình, giúp trẻ phát triển và hòa nhập vào cộng đồng. Theo Hướng dẫn PHS-CTS trẻ em khuyết tật của Bộ Y tế, can thiệp sớm bao gồm các hoạt động như kích thích phát triển, giáo dục, và các dịch vụ y tế như vật lý trị liệu, ngôn ngữ trị liệu, thính học và dinh dưỡng. Mục tiêu là giảm thiểu ảnh hưởng của khuyết tật và tăng cơ hội hòa nhập xã hội cho trẻ.
2.1. Tập luyện
Tập luyện là các hoạt động có mục tiêu nhằm tác động tới trẻ và môi trường xung quanh. Các hoạt động này bao gồm kích thích phát triển, giáo dục, và các dịch vụ y tế như vật lý trị liệu, ngôn ngữ trị liệu, thính học và dinh dưỡng.
2.2. Hỗ trợ gia đình
Hỗ trợ gia đình là việc huấn luyện và tư vấn cho cha mẹ trẻ và các thành viên gia đình. Mục tiêu là giúp gia đình phát hiện và chấp nhận trẻ, có đáp ứng phù hợp với hành vi của trẻ, và hướng dẫn các hoạt động kích thích phát triển.
III. Thực trạng và vai trò của cán bộ y tế tuyến xã
Cán bộ y tế tuyến xã đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm và can thiệp sớm khuyết tật ở trẻ. Họ là những người thường xuyên tiếp xúc với người dân tại địa bàn quản lý, có nhiều cơ hội để phát hiện sớm các dấu hiệu khuyết tật và hỗ trợ gia đình trong các hoạt động can thiệp. Theo nghiên cứu, tỷ lệ cán bộ y tế tuyến xã có kiến thức, thái độ và thực hành về PHS-CTS khuyết tật tương đối thấp, chỉ đạt 18,2%, 53,2% và 29,2%.
3.1. Kiến thức và thái độ
Kiến thức và thái độ của cán bộ y tế tuyến xã về PHS-CTS khuyết tật cần được cải thiện. Các yếu tố như thời gian công tác trong ngành y tế, tiếp cận thông tin về PHS-CTS, và tổng hợp số liệu về trẻ khuyết tật tại địa phương có ảnh hưởng lớn đến kiến thức và thái độ của họ.
3.2. Thực hành
Thực hành của cán bộ y tế tuyến xã trong PHS-CTS khuyết tật còn hạn chế. Các yếu tố như được giao trách nhiệm thực hiện các hoạt động liên quan, và việc có tài liệu truyền thông về PHS-CTS tại trạm y tế, có ảnh hưởng tích cực đến thực hành của họ.
IV. Giáo dục đặc biệt và phát triển trẻ em
Giáo dục đặc biệt là một phần quan trọng trong quá trình can thiệp sớm khuyết tật ở trẻ. Mục tiêu là giúp trẻ phát triển các kỹ năng cần thiết để hòa nhập vào xã hội. Các chương trình giáo dục đặc biệt được thiết kế phù hợp với nhu cầu của từng trẻ, bao gồm các hoạt động kích thích phát triển, giáo dục, và hỗ trợ tâm lý. Phát triển trẻ em là quá trình toàn diện, bao gồm cả thể chất, tinh thần và xã hội, và cần được hỗ trợ bởi các dịch vụ can thiệp sớm và giáo dục đặc biệt.
4.1. Kích thích phát triển
Kích thích phát triển là các hoạt động nhằm tác động tích cực đến sự phát triển của trẻ. Các hoạt động này bao gồm giáo dục, trị liệu ngôn ngữ, và các hoạt động thể chất giúp trẻ phát triển các kỹ năng cần thiết.
4.2. Hỗ trợ tâm lý
Hỗ trợ tâm lý là việc cung cấp các dịch vụ tư vấn và trị liệu tâm lý cho trẻ và gia đình. Mục tiêu là giúp trẻ và gia đình vượt qua các khó khăn tâm lý và xã hội liên quan đến khuyết tật.
