Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 gây ảnh hưởng nghiêm trọng toàn cầu, các bài phát biểu của chính trị gia Mỹ trở thành nguồn dữ liệu quan trọng để phân tích cách thức họ trải nghiệm và truyền tải thông tin về đại dịch. Luận văn này tập trung nghiên cứu ý nghĩa kinh nghiệm (experiential meanings) trong các bài phát biểu của các chính trị gia Mỹ về COVID-19 dựa trên hệ thống ngữ pháp chức năng hệ thống (Systemic Functional Grammar) của Halliday & Matthiessen, đặc biệt là hệ thống chuyển động (Transitivity System). Nghiên cứu sử dụng 20 bài phát biểu được thu thập từ các trang web chính thức như https://www.int/, https://www.gov/, https://www.org/en/media/ và kênh truyền hình CNBC, nhằm phân tích các loại quá trình (processes) và hoàn cảnh (circumstances) trong các mệnh đề của bài phát biểu.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là khám phá các loại quá trình và hoàn cảnh được sử dụng, xác định loại quá trình và hoàn cảnh chiếm ưu thế, từ đó giải thích cách các chính trị gia Mỹ trải nghiệm thế giới trong thời kỳ đại dịch. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các bài phát biểu chính trị tại Mỹ trong giai đoạn đại dịch COVID-19, với trọng tâm là phân tích ngôn ngữ nhằm nâng cao hiểu biết về cách thức truyền tải thông điệp chính trị trong tình huống khẩn cấp.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc làm rõ vai trò của ngữ pháp chức năng hệ thống trong phân tích diễn ngôn chính trị, đồng thời cung cấp tài liệu tham khảo hữu ích cho người học tiếng Anh trong việc phát triển kỹ năng ngôn ngữ và vốn từ vựng thông qua các bài phát biểu thực tế. Kết quả nghiên cứu cũng góp phần giúp các diễn giả chính trị lựa chọn ngôn ngữ phù hợp để thuyết phục và truyền đạt hiệu quả hơn trong các tình huống khẩn cấp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết Ngữ pháp chức năng hệ thống (Systemic Functional Grammar - SFG) của Halliday & Matthiessen (2004), trong đó ngôn ngữ được xem là công cụ để tạo ra ý nghĩa thông qua ba chức năng chính: giao tiếp (interpersonal), tổ chức thông tin (textual) và biểu đạt kinh nghiệm (ideational). Trong đó, chức năng biểu đạt kinh nghiệm được phân tích qua hệ thống chuyển động (Transitivity System), bao gồm các loại quá trình (processes), người tham gia (participants) và hoàn cảnh (circumstances).

Hệ thống chuyển động gồm sáu loại quá trình chính: vật chất (Material), tinh thần (Mental), quan hệ (Relational), hành vi (Behavioural), ngôn ngữ (Verbal) và tồn tại (Existential). Trong đó, quá trình vật chất, quan hệ và tinh thần được sử dụng phổ biến nhất trong các bài phát biểu chính trị về COVID-19. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quá trình vật chất (Material process): Diễn tả hành động hoặc sự kiện xảy ra trong thế giới bên ngoài, với các vai trò như tác nhân (Actor), mục tiêu (Goal), phạm vi (Range) và người hưởng lợi (Beneficiary).
  • Quá trình quan hệ (Relational process): Diễn tả trạng thái “là” hoặc “có”, thể hiện mối quan hệ giữa các thực thể, gồm các dạng thuộc tính (Attribute) và định danh (Identifying).
  • Quá trình tinh thần (Mental process): Diễn tả các hoạt động nhận thức, cảm xúc, với các vai trò như người cảm nhận (Senser) và hiện tượng (Phenomenon).
  • Hoàn cảnh (Circumstances): Thông tin bổ sung về quá trình, bao gồm các loại như địa điểm, thời gian, cách thức, nguyên nhân, điều kiện, sự đồng hành, vai trò, nội dung và góc nhìn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng nhằm phân tích sâu sắc và tổng hợp số liệu về các quá trình và hoàn cảnh trong bài phát biểu. Dữ liệu được thu thập từ 20 bài phát biểu của các chính trị gia Mỹ về COVID-19, lấy từ các trang web chính thức và kênh truyền thông uy tín như WHO, Nhà Trắng, Tổ chức Y tế Pan American và CNBC TV.

Quy trình phân tích bao gồm:

  • Phân đoạn bài phát biểu thành các phức hợp mệnh đề (clause complexes) và mã hóa theo thứ tự.
  • Phân tích từng mệnh đề theo hệ thống chuyển động của Halliday & Matthiessen, xác định loại quá trình, người tham gia và hoàn cảnh.
  • Thống kê tần suất xuất hiện của các loại quá trình và hoàn cảnh, trình bày dưới dạng bảng và biểu đồ.
  • Giải thích ý nghĩa kinh nghiệm dựa trên kết quả phân tích định tính.
  • Thời gian nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn thu thập và phân tích dữ liệu năm 2021.

Cỡ mẫu 20 bài phát biểu được lựa chọn dựa trên tính đại diện và độ tin cậy của nguồn dữ liệu. Phương pháp chọn mẫu là chọn lọc theo tiêu chí chính thức và liên quan trực tiếp đến chủ đề COVID-19. Phương pháp phân tích kết hợp định tính mô tả và định lượng thống kê nhằm đảm bảo tính khách quan và sâu sắc trong kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phân bố các loại quá trình: Quá trình vật chất chiếm tỷ lệ cao nhất với 39,36%, tiếp theo là quá trình quan hệ 33,11% và quá trình tinh thần 16,65%. Các quá trình tồn tại, ngôn ngữ và hành vi chiếm tỷ lệ thấp hơn lần lượt là 7,16%, 1,87% và 1,82%. Điều này cho thấy các bài phát biểu tập trung nhiều vào hành động và sự kiện thực tế, mô tả trạng thái và cảm xúc của người nói.

  2. Quá trình vật chất: Các động từ mạnh như "test", "isolate", "stop", "fight", "contribute" được sử dụng phổ biến, nhấn mạnh tính cấp bách và trách nhiệm của cộng đồng trong phòng chống dịch. Ví dụ, câu "You must test and isolate" thể hiện sự kêu gọi hành động trực tiếp từ người nghe. Các cấu trúc chủ động và bị động đều xuất hiện, ví dụ "more tests are being produced" cho thấy sự nhấn mạnh vào kết quả hơn là người thực hiện.

  3. Quá trình quan hệ: Chiếm 33,11%, các quá trình này được dùng để mô tả tình trạng dịch bệnh, cảm xúc biết ơn và kêu gọi sự đoàn kết. Ví dụ, câu "We’re grateful to everyone who has contributed" thể hiện sự biết ơn, trong khi "This is a serious disease" nhấn mạnh mức độ nghiêm trọng của đại dịch. Các quá trình định danh cũng được sử dụng để xác định đại dịch là "the defining global health crisis of our time".

  4. Quá trình tinh thần: Chiếm 16,65%, chủ yếu thể hiện suy nghĩ, cảm xúc và nhận thức của người nói về đại dịch. Điều này giúp người nghe hiểu được quan điểm và cảm xúc của các chính trị gia trong bối cảnh khó khăn.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy các chính trị gia Mỹ sử dụng chủ yếu quá trình vật chất để nhấn mạnh các hành động cụ thể cần thực hiện nhằm kiểm soát đại dịch, phản ánh sự tập trung vào thực tiễn và trách nhiệm xã hội. Quá trình quan hệ được dùng để xây dựng hình ảnh dịch bệnh và kêu gọi sự đoàn kết, tạo nên sự đồng thuận xã hội. Quá trình tinh thần giúp thể hiện cảm xúc và suy nghĩ, tăng tính thuyết phục và gần gũi với người nghe.

So sánh với các nghiên cứu trước đây về phân tích chuyển động trong diễn ngôn chính trị, kết quả tương đồng khi quá trình vật chất và quan hệ thường chiếm ưu thế, phản ánh cách thức các nhà lãnh đạo truyền tải thông điệp chính trị qua hành động và mô tả trạng thái. Việc sử dụng hoàn cảnh tập trung vào địa điểm và thời gian cũng cho thấy sự chú trọng vào bối cảnh cụ thể của đại dịch, giúp người nghe dễ dàng hình dung và cảm nhận tình hình.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ các loại quá trình và biểu đồ cột về tần suất các loại hoàn cảnh, giúp minh họa rõ ràng sự phân bố và trọng tâm ngôn ngữ trong các bài phát biểu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường sử dụng quá trình vật chất trong truyền thông: Các nhà hoạch định chính sách và diễn giả nên tập trung sử dụng các động từ mạnh, rõ ràng để kêu gọi hành động cụ thể, nhằm nâng cao hiệu quả truyền tải thông điệp phòng chống dịch trong vòng 6 tháng tới.

  2. Phát huy quá trình quan hệ để xây dựng sự đồng thuận: Khuyến khích sử dụng các cấu trúc mô tả trạng thái, cảm xúc tích cực nhằm tạo sự gắn kết cộng đồng, tăng cường tinh thần đoàn kết trong xã hội, đặc biệt trong các chiến dịch truyền thông quốc gia.

  3. Đào tạo kỹ năng ngôn ngữ cho người học tiếng Anh: Áp dụng các bài phát biểu chính trị làm tài liệu học tập giúp người học nâng cao vốn từ vựng và kỹ năng biểu đạt kinh nghiệm, đặc biệt là trong lĩnh vực ngôn ngữ chính trị và y tế, với lộ trình 3-6 tháng.

  4. Phát triển công cụ phân tích ngôn ngữ tự động: Khuyến nghị các nhà nghiên cứu và phát triển công nghệ xây dựng phần mềm hỗ trợ phân tích chuyển động và hoàn cảnh trong văn bản chính trị, giúp phân tích nhanh và chính xác hơn trong các nghiên cứu tiếp theo.

Các giải pháp trên cần sự phối hợp giữa các cơ quan truyền thông, giáo dục, và các nhà nghiên cứu ngôn ngữ để triển khai hiệu quả.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học và ngữ pháp chức năng: Luận văn cung cấp phân tích chi tiết về hệ thống chuyển động trong ngữ pháp chức năng, giúp mở rộng hiểu biết về cách ngôn ngữ được sử dụng trong diễn ngôn chính trị thời đại dịch.

  2. Giảng viên và sinh viên ngành Ngôn ngữ Anh: Tài liệu hữu ích để giảng dạy và học tập về phân tích ngôn ngữ, đặc biệt trong lĩnh vực ngôn ngữ chính trị và y tế, giúp nâng cao kỹ năng phân tích và hiểu sâu về ngôn ngữ thực tế.

  3. Chuyên gia truyền thông và diễn giả chính trị: Nghiên cứu cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách lựa chọn ngôn ngữ phù hợp để truyền tải thông điệp chính trị hiệu quả trong các tình huống khẩn cấp như đại dịch.

  4. Người học tiếng Anh nâng cao: Các bài phát biểu được phân tích có thể làm tài liệu luyện nghe, đọc và mở rộng vốn từ vựng chuyên ngành, giúp người học phát triển kỹ năng ngôn ngữ trong bối cảnh thực tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hệ thống chuyển động (Transitivity) là gì và tại sao quan trọng trong phân tích ngôn ngữ?
    Hệ thống chuyển động là công cụ ngữ pháp giúp phân tích cách thức các hành động, trạng thái và suy nghĩ được biểu đạt trong câu. Nó quan trọng vì giúp hiểu cách người nói trải nghiệm và truyền tải thông tin về thế giới xung quanh, đặc biệt trong diễn ngôn chính trị.

  2. Tại sao quá trình vật chất chiếm tỷ lệ cao nhất trong các bài phát biểu về COVID-19?
    Quá trình vật chất thể hiện các hành động cụ thể và sự kiện thực tế, phù hợp với mục tiêu kêu gọi hành động và phản ánh trách nhiệm xã hội trong phòng chống đại dịch, do đó được sử dụng nhiều nhất.

  3. Hoàn cảnh trong ngữ pháp chức năng có vai trò gì?
    Hoàn cảnh cung cấp thông tin bổ sung về thời gian, địa điểm, cách thức, nguyên nhân... giúp làm rõ bối cảnh của hành động hoặc trạng thái, từ đó tăng tính rõ ràng và thuyết phục cho thông điệp.

  4. Nghiên cứu này có thể áp dụng như thế nào trong giảng dạy tiếng Anh?
    Các bài phát biểu được phân tích có thể làm tài liệu luyện tập kỹ năng đọc hiểu, nghe và mở rộng vốn từ vựng chuyên ngành, đồng thời giúp người học hiểu cách sử dụng ngôn ngữ để biểu đạt kinh nghiệm và cảm xúc.

  5. Có thể sử dụng kết quả nghiên cứu này để cải thiện kỹ năng thuyết trình chính trị không?
    Có, nghiên cứu chỉ ra cách lựa chọn loại quá trình và hoàn cảnh phù hợp giúp diễn giả truyền tải thông điệp rõ ràng, thuyết phục và tạo sự đồng thuận trong cộng đồng, đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích thành công ý nghĩa kinh nghiệm trong 20 bài phát biểu của các chính trị gia Mỹ về COVID-19 dựa trên hệ thống chuyển động của ngữ pháp chức năng hệ thống.
  • Quá trình vật chất chiếm ưu thế với 39,36%, phản ánh sự tập trung vào hành động và trách nhiệm xã hội trong phòng chống đại dịch.
  • Quá trình quan hệ và tinh thần cũng đóng vai trò quan trọng trong việc mô tả trạng thái, cảm xúc và suy nghĩ của người nói.
  • Nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của ngữ pháp chức năng trong phân tích diễn ngôn chính trị và cung cấp tài liệu hữu ích cho giảng dạy tiếng Anh.
  • Các bước tiếp theo bao gồm phát triển công cụ phân tích tự động và mở rộng nghiên cứu sang các ngôn ngữ và bối cảnh khác nhằm nâng cao hiệu quả ứng dụng.

Hành động khuyến nghị: Các nhà nghiên cứu, giảng viên và chuyên gia truyền thông nên áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng phân tích và truyền tải thông điệp trong các tình huống khẩn cấp tương tự.