Luận Văn Thạc Sĩ Về Thiết Bị Ngữ Nghĩa và Cú Pháp Trong 'Người Đàn Ông và Con Chuột' Của John Steinbeck

• Tác giả: Huỳnh Trọng Kim
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Tất Thắng
• Trường học: Quy Nhơn University
• Chuyên ngành: The English Language
• Đề tài: An Investigation Into Lexical Stylistic Devices Used In 'Of Mice And Men' By John Steinbeck And Its Vietnamese Translated Version By Hoàng Ngọc Khôi
• Loại tài liệu: thesis
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Binh Dinh

• STATEMENT OF AUTHORSHIP
• ACKNOWLEDGMENTS
• ABSTRACT
• TABLE OF CONTENTS
• ABBREVIATION AND CONVENTIONS
• LIST OF TABLES
• LIST OF FIGURES
• 1. CHƯƠNG 1: INTRODUCTION
• 1.1. Aims and Objectives
• 1.2. Scope of the Study
• 1.3. Significance of the Study
• 1.4. Organization of the Study
• 2. CHƯƠNG 2: LITERATURE REVIEW AND THEORETICAL BACKGROUND
• 2.1. General Notes on Stylistics
• 2.2. Stylistic Devices and Functions of Stylistic Devices
• 2.3. Classification of Stylistic Devices
• 2.4. The Author John Steinbeck and the novel “Of Mice and Men”
• 2.5. Review of Previous Studies
• 3. CHƯƠNG 3: RESEARCH METHODS
• 3.1. Reliability and Validity
• 4. CHƯƠNG 4: FINDINGS AND DISCUSSION
• 4.1. Lexical Stylistics Devices in English
• 4.2. Similarities and Differences of Lexical SDs in the English and the Vietnamese versions
• 4.3. Similarities and Differences of Metaphor in the English and the Vietnamese versions
• 4.4. Similarities and Differences of Metonymy in the English and the Vietnamese versions
• 4.5. Similarities and Differences of Irony in the English and the Vietnamese versions
• 4.6. Similarities and Differences of Simile in the English and the Vietnamese versions
• 4.7. Similarities and Differences of Euphemism in the English and the Vietnamese versions
• 4.8. Similarities and Differences of Hyperbole in the English and the Vietnamese versions
• 4.9. Similarities and Differences of Allusion in the English and the Vietnamese versions
• 4.10. Loss and gain
• 5. CHƯƠNG 5: CONCLUSIONS AND IMPLICATIONS
• 5.1. Limitations and Suggestions for Further Study
• TOPIC-ASSIGNING CERTIFICATE (Copy)

I. Phân tích thiết bị ngữ nghĩa

Phân tích thiết bị ngữ nghĩa trong tiểu thuyết 'Người Đàn Ông và Con Chuột' của John Steinbeck tập trung vào việc khám phá các lớp ý nghĩa ẩn sâu trong ngôn ngữ. Tác phẩm sử dụng nhiều biện pháp tu từ như ẩn dụ, hoán dụ, và phóng đại để truyền tải thông điệp. Ngữ nghĩa trong văn học được thể hiện qua cách Steinbeck mô tả nhân vật và bối cảnh, tạo nên sự phong phú về mặt cảm xúc và tư tưởng. Bản dịch tiếng Việt của Hoàng Ngọc Khôi đã cố gắng giữ nguyên tinh thần này, nhưng vẫn có sự khác biệt do đặc thù ngôn ngữ.

1.1. Ẩn dụ và hoán dụ

Ẩn dụ và hoán dụ là hai thiết bị ngữ nghĩa nổi bật trong tác phẩm. Steinbeck sử dụng ẩn dụ để so sánh nhân vật Lennie với một con thú, thể hiện sự ngây thơ và bản năng. Hoán dụ được dùng để liên kết các đối tượng với ý nghĩa rộng hơn, như việc miêu tả bàn tay lớn của Lennie như biểu tượng của sức mạnh và sự nguy hiểm. Bản dịch tiếng Việt đã chuyển tải khá tốt các yếu tố này, nhưng đôi khi làm mất đi sự tinh tế trong ngôn ngữ gốc.

1.2. Phóng đại và giảm nhẹ

Phóng đại và giảm nhẹ được Steinbeck sử dụng để nhấn mạnh cảm xúc và tình huống. Ví dụ, việc miêu tả ước mơ của George và Lennie về một trang trại nhỏ được phóng đại để thể hiện khát vọng thoát khỏi hiện thực khắc nghiệt. Bản dịch tiếng Việt đã giữ được ý nghĩa này, nhưng đôi khi làm giảm đi sự kịch tính do sự khác biệt trong cách diễn đạt.

II. Phân tích cú pháp

Phân tích cú pháp trong 'Người Đàn Ông và Con Chuột' tập trung vào cấu trúc câu và cách sắp xếp từ ngữ để tạo hiệu ứng nghệ thuật. Steinbeck sử dụng câu ngắn, giản dị để phản ánh cuộc sống của những người lao động nghèo. Cú pháp trong văn học được thể hiện qua cách tác giả tạo nhịp điệu và sự liên kết giữa các câu. Bản dịch tiếng Việt đã cố gắng giữ nguyên cấu trúc này, nhưng đôi khi phải điều chỉnh để phù hợp với ngữ pháp tiếng Việt.

2.1. Câu ngắn và nhịp điệu

Steinbeck sử dụng câu ngắn để tạo sự mạnh mẽ và trực tiếp. Ví dụ, câu 'Lennie dabbled his big paw in the water' được dịch thành 'Lennie nhúng bàn tay to vào nước'. Nhịp điệu trong tác phẩm được tạo ra qua sự lặp lại và cân bằng giữa các câu. Bản dịch tiếng Việt đã giữ được nhịp điệu này, nhưng đôi khi làm mất đi sự tự nhiên trong ngôn ngữ gốc.

2.2. Liên kết cú pháp

Liên kết cú pháp được thể hiện qua cách Steinbeck sắp xếp các câu để tạo sự liên tục và mạch lạc. Ví dụ, việc miêu tả cảnh George và Lennie đi qua cánh đồng được liên kết chặt chẽ với nhau. Bản dịch tiếng Việt đã giữ được sự liên kết này, nhưng đôi khi phải thay đổi cấu trúc để phù hợp với ngữ pháp tiếng Việt.

III. So sánh bản dịch

So sánh bản dịch giữa nguyên tác tiếng Anh và bản dịch tiếng Việt của Hoàng Ngọc Khôi cho thấy sự tương đồng và khác biệt trong việc chuyển tải ý nghĩa và phong cách. Dịch thuật văn học đòi hỏi sự cân bằng giữa việc giữ nguyên ý nghĩa và làm cho văn bản trở nên tự nhiên trong ngôn ngữ đích. Bản dịch tiếng Việt đã thành công trong việc giữ nguyên tinh thần của tác phẩm, nhưng vẫn có những điểm cần cải thiện.

3.1. Tương đồng và khác biệt

Tương đồng giữa hai bản thể hiện qua việc giữ nguyên ý nghĩa và phong cách của Steinbeck. Khác biệt xuất hiện do sự khác biệt trong ngữ pháp và văn hóa. Ví dụ, cách diễn đạt 'like a horse' được dịch thành 'như con ngựa', giữ nguyên ý nghĩa nhưng làm mất đi sự tinh tế trong ngôn ngữ gốc.

3.2. Mất mát và bổ sung

Mất mát trong bản dịch thể hiện qua việc làm giảm đi sự tinh tế và sắc thái trong ngôn ngữ gốc. Bổ sung xuất hiện khi dịch giả thêm vào các yếu tố để làm cho văn bản trở nên tự nhiên hơn trong tiếng Việt. Ví dụ, việc thêm từ 'con' vào 'con ngựa' làm cho câu văn trở nên gần gũi hơn với độc giả Việt Nam.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của ngành dịch thuật, việc nghiên cứu các biện pháp tu từ, đặc biệt là biện pháp tu từ từ vựng trong văn học dịch trở nên cấp thiết. Luận văn tập trung phân tích các biện pháp tu từ từ vựng trong tiểu thuyết nổi tiếng “Of Mice and Men” của John Steinbeck và bản dịch tiếng Việt của Hoàng Ngọc Khôi. Tác phẩm gốc gồm 101 trang với 118 trường hợp biện pháp tu từ từ vựng được phát hiện, trong đó có 7 loại chính: ẩn dụ, hoán dụ, mỉa mai, so sánh, nói giảm nói tránh, phóng đại và ám chỉ. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định tần suất xuất hiện, đặc điểm ngôn ngữ của các biện pháp này trong nguyên tác và bản dịch, đồng thời so sánh sự tương đồng và khác biệt giữa hai phiên bản. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong tiểu thuyết “Of Mice and Men” và bản dịch tiếng Việt của Hoàng Ngọc Khôi, xuất bản năm 1967. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp hiểu sâu sắc hơn về giá trị nghệ thuật của tác phẩm mà còn góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập tiếng Anh qua việc nhận diện và vận dụng biện pháp tu từ từ vựng trong văn học song ngữ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về biện pháp tu từ của Galperin (1977), tập trung vào phân loại và chức năng của các biện pháp tu từ từ vựng như ẩn dụ, hoán dụ, mỉa mai, so sánh, nói giảm nói tránh, phóng đại và ám chỉ. Ẩn dụ được hiểu là sự chuyển nghĩa dựa trên sự tương đồng ngầm giữa hai đối tượng; hoán dụ dựa trên mối quan hệ liên tưởng; mỉa mai là sự đối lập giữa nghĩa đen và nghĩa bóng; so sánh sử dụng các từ nối như “like”, “as” để tạo sự tương đồng; nói giảm nói tránh nhằm làm dịu ý nghĩa; phóng đại là sự cường điệu nhằm nhấn mạnh; ám chỉ là sự nhắc đến gián tiếp các sự kiện, nhân vật hoặc hiện tượng quen thuộc. Ngoài ra, lý thuyết dịch thuật của Newmark (1988) và Baker (1992) được vận dụng để phân tích các phương pháp dịch và hiện tượng mất mát, bổ sung trong quá trình chuyển ngữ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Phương pháp định tính nhằm mô tả, phân tích các đặc điểm ngôn ngữ và chức năng của biện pháp tu từ từ vựng trong nguyên tác và bản dịch. Phương pháp định lượng được áp dụng để thống kê tần suất xuất hiện của từng loại biện pháp, từ đó so sánh sự phân bố giữa hai phiên bản. Dữ liệu được thu thập trực tiếp từ tiểu thuyết “Of Mice and Men” (bản tiếng Anh) và bản dịch tiếng Việt của Hoàng Ngọc Khôi. Cỡ mẫu gồm toàn bộ 118 trường hợp biện pháp tu từ từ vựng được xác định trong tác phẩm. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ dữ liệu có liên quan trong tác phẩm. Quá trình phân tích bao gồm nhận diện dấu hiệu biện pháp tu từ, phân loại theo khung lý thuyết, tính toán tần suất và so sánh. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong suốt quá trình hoàn thiện luận văn thạc sĩ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phân bố biện pháp tu từ từ vựng trong nguyên tác: Trong tổng số 118 trường hợp, ẩn dụ chiếm tỷ lệ cao nhất với 23%, tiếp theo là so sánh (21%), phóng đại (18%), ám chỉ (17%), mỉa mai (15%), nói giảm nói tránh (6%) và hoán dụ (4%). Điều này cho thấy ẩn dụ và so sánh là hai biện pháp chủ đạo góp phần tạo nên giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

2. Phân loại ẩn dụ: Ẩn dụ được chia thành ba loại gần bằng nhau về tần suất: ẩn dụ chân thực (37%), ẩn dụ quen thuộc (33%) và ẩn dụ kéo dài (30%). Ví dụ, ẩn dụ kéo dài được thể hiện qua hình ảnh “Lennie như một con gấu” với các động từ liên quan như “kéo lê”, “vẫy vùng”, tạo nên hình ảnh sinh động và sâu sắc về nhân vật.

3. So sánh giữa nguyên tác và bản dịch: Bản dịch tiếng Việt giữ nguyên cấu trúc và tần suất xuất hiện của các biện pháp tu từ từ vựng tương tự nguyên tác, chứng tỏ sự trung thành và thành công trong việc chuyển tải giá trị nghệ thuật. Tuy nhiên, có sự khác biệt nhỏ về thứ tự ưu tiên các biện pháp: so sánh đứng đầu trong bản dịch, tiếp theo là phóng đại, mỉa mai, ẩn dụ, ám chỉ, nói giảm nói tránh và hoán dụ. Sự khác biệt này không làm thay đổi ý nghĩa gốc mà giúp bản dịch trở nên tự nhiên và dễ hiểu hơn với độc giả Việt Nam.

4. Hiện tượng mất mát và bổ sung trong dịch: Một số biện pháp tu từ như ẩn dụ chân thực và mỉa mai có thể bị giảm nhẹ hoặc thay đổi hình thức để phù hợp với văn hóa và ngôn ngữ đích. Tuy nhiên, bản dịch cũng có những bổ sung nhằm làm rõ nghĩa hoặc tăng tính thẩm mỹ, góp phần làm phong phú thêm trải nghiệm đọc.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự phân bố đa dạng các biện pháp tu từ từ vựng trong tác phẩm xuất phát từ mục đích nghệ thuật của Steinbeck nhằm tạo chiều sâu cho nhân vật và bối cảnh xã hội. Việc sử dụng ẩn dụ và so sánh nhiều giúp khắc họa sinh động tính cách và tâm trạng nhân vật, đồng thời phản ánh hiện thực xã hội Mỹ thời kỳ Đại Khủng hoảng. So sánh với các nghiên cứu trước đây về biện pháp tu từ trong văn học dịch, kết quả cho thấy bản dịch của Hoàng Ngọc Khôi đã vận dụng linh hoạt các phương pháp dịch thuật, vừa giữ được tính trung thực vừa đảm bảo sự tự nhiên trong ngôn ngữ đích. Biểu đồ phân bố tần suất các biện pháp tu từ có thể minh họa rõ nét sự tương đồng và khác biệt giữa hai phiên bản, giúp người đọc và người học dễ dàng hình dung và so sánh. Kết quả này có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về vai trò của biện pháp tu từ trong dịch thuật văn học và hỗ trợ giảng dạy tiếng Anh hiệu quả hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo về biện pháp tu từ trong giảng dạy tiếng Anh: Các cơ sở giáo dục nên tích hợp nội dung về biện pháp tu từ từ vựng trong chương trình học để giúp học viên nâng cao kỹ năng phân tích và cảm thụ văn học, từ đó cải thiện khả năng dịch thuật và viết sáng tạo. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; chủ thể: các trường đại học, trung tâm ngoại ngữ.

2. Phát triển tài liệu tham khảo song ngữ có chú giải biện pháp tu từ: Biên soạn sách, bài giảng hoặc phần mềm học tập phân tích chi tiết các biện pháp tu từ trong tác phẩm văn học Anh - Việt nhằm hỗ trợ người học và dịch giả. Thời gian: 1 năm; chủ thể: các nhà xuất bản, nhóm nghiên cứu ngôn ngữ.

3. Khuyến khích nghiên cứu mở rộng về các loại biện pháp tu từ khác: Nghiên cứu nên được mở rộng sang các biện pháp tu từ về âm vị và cú pháp để có cái nhìn toàn diện hơn về nghệ thuật ngôn ngữ trong văn học dịch. Thời gian: 2-3 năm; chủ thể: các viện nghiên cứu, học giả.

4. Tổ chức hội thảo, tọa đàm về dịch thuật văn học và biện pháp tu từ: Tạo diễn đàn trao đổi kinh nghiệm, phương pháp dịch và phân tích biện pháp tu từ giữa các dịch giả, nhà nghiên cứu và giảng viên nhằm nâng cao chất lượng dịch thuật. Thời gian: định kỳ hàng năm; chủ thể: các trường đại học, hội dịch thuật.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Sinh viên và học viên cao học ngành Ngôn ngữ Anh, Dịch thuật: Giúp hiểu rõ hơn về biện pháp tu từ từ vựng trong văn học và kỹ năng dịch thuật, từ đó nâng cao năng lực học tập và nghiên cứu.

2. Giảng viên tiếng Anh và dịch thuật: Cung cấp tài liệu tham khảo để thiết kế bài giảng, phát triển chương trình đào tạo và hướng dẫn sinh viên phân tích văn bản.

3. Dịch giả văn học: Hỗ trợ trong việc nhận diện và chuyển tải chính xác các biện pháp tu từ từ vựng, góp phần nâng cao chất lượng bản dịch.

4. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học và văn học: Là nguồn dữ liệu quý giá để nghiên cứu sâu hơn về mối quan hệ giữa ngôn ngữ, văn hóa và nghệ thuật trong dịch thuật văn học song ngữ.

Câu hỏi thường gặp

1. Biện pháp tu từ từ vựng là gì và tại sao quan trọng trong văn học?
   Biện pháp tu từ từ vựng là các cách sử dụng từ ngữ có tính sáng tạo nhằm tăng cường hiệu quả biểu đạt, như ẩn dụ, so sánh, mỉa mai. Chúng giúp tác phẩm trở nên sinh động, sâu sắc và thu hút người đọc.

2. Tại sao cần so sánh biện pháp tu từ giữa nguyên tác và bản dịch?
   So sánh giúp đánh giá mức độ trung thành và hiệu quả của bản dịch trong việc giữ nguyên giá trị nghệ thuật, đồng thời phát hiện những điều chỉnh phù hợp với văn hóa và ngôn ngữ đích.

3. Bản dịch tiếng Việt của Hoàng Ngọc Khôi có giữ được các biện pháp tu từ từ vựng không?
   Bản dịch giữ được cấu trúc và tần suất các biện pháp tu từ tương tự nguyên tác, với một số điều chỉnh nhỏ nhằm làm cho văn bản tự nhiên và dễ hiểu hơn đối với độc giả Việt Nam.

4. Làm thế nào để học viên tiếng Anh có thể vận dụng kiến thức về biện pháp tu từ?
   Học viên có thể luyện tập phân tích các biện pháp tu từ trong văn bản, thực hành dịch thuật và viết sáng tạo, từ đó nâng cao khả năng cảm thụ và sử dụng ngôn ngữ hiệu quả.

5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các tác phẩm văn học khác không?
   Có, phương pháp và khung lý thuyết có thể được áp dụng để phân tích biện pháp tu từ trong nhiều tác phẩm văn học khác, giúp mở rộng hiểu biết về nghệ thuật ngôn ngữ và dịch thuật.

Kết luận

• Luận văn đã xác định và phân tích 7 loại biện pháp tu từ từ vựng chủ đạo trong “Of Mice and Men” và bản dịch tiếng Việt, với ẩn dụ và so sánh chiếm tỷ lệ cao nhất.
• So sánh giữa nguyên tác và bản dịch cho thấy sự tương đồng về phân bố biện pháp tu từ, đồng thời phản ánh sự linh hoạt trong chuyển ngữ để phù hợp với văn hóa đích.
• Kết quả nghiên cứu góp phần làm sáng tỏ vai trò quan trọng của biện pháp tu từ trong việc tạo nên giá trị nghệ thuật và hiệu quả giao tiếp của tác phẩm văn học dịch.
• Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng về biện pháp tu từ trong giảng dạy, học tập và dịch thuật tiếng Anh.
• Khuyến khích mở rộng nghiên cứu sang các loại biện pháp tu từ khác và tổ chức các hoạt động trao đổi chuyên môn để phát triển lĩnh vực dịch thuật văn học.

Hành động tiếp theo: Đọc kỹ luận văn để áp dụng kiến thức vào nghiên cứu và giảng dạy, đồng thời tham gia các hội thảo chuyên ngành để cập nhật xu hướng mới trong lĩnh vực stylistics và dịch thuật văn học.