Mục Lục

• Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng
• Đề tài: Phân tích rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản ảnh hưởng đến sự ổn định Ngân hàng TMCP Việt Nam
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát
• 1.2.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu
• 1.7. Cấu trúc của luận văn
• 2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC
• 2.1. Tổng quan về rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản của ngân hàng thương mại
• 2.2. Tín dụng và rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại
• 2.3. Thanh khoản và rủi ro thanh khoản của ngân hàng thương mại
• 2.4. Mối quan hệ giữa rủi ro thanh khoản và rủi ro tín dụng
• 2.5. Tổng quan về sự ổn định của các ngân hàng thương mại
• 2.5.1. Khái quát về sự ổn định của ngân hàng thương mại
• 2.5.2. Tầm quan trọng của sự ổn định của các NHTM
• 2.6. Các yếu tố tác động đến sự ổn định của các NHTMCP Việt Nam
• 2.6.1. Các yếu tố tác động vi mô
• 2.6.2. Các yếu tố tác động vĩ mô
• 2.7. Các nghiên cứu thực nghiệm trước có liên quan
• 2.7.1. Các nghiên cứu trong nước có liên quan
• 2.7.2. Nghiên cứu nước ngoài có liên quan
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Phương pháp nghiên cứu
• 3.2. Quy trình nghiên cứu
• 3.3. Dữ liệu nghiên cứu
• 3.4. Mô hình nghiên cứu đề xuất
• 3.4.1. Các biến nghiên cứu và xu hướng tác động
• 3.4.2. Các giả thuyết của mô hình nghiên cứu
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN CÁC KẾT QUẢ
• 4.1. Phân tích thực trạng tình hình ổn định của các NHTM Việt Nam
• 4.2. Quy mô tổng tài sản và dư nợ cho vay của các NHTM Việt Nam
• 4.3. Hiệu quả hoạt động kinh doanh các NHTM Việt Nam giai đoạn 2012-2022
• 4.4. Quy mô vốn chủ sở hữu và tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu
• 4.5. Khả năng thanh khoản
• 4.6. Đánh giá về tình hình ổn định tài chính ở các NHTM Việt Nam
• 4.7. Những thành tựu đã đạt được
• 4.8. Những hạn chế và nguyên nhân
• 4.9. Kết quả nghiên cứu và thảo luận
• 4.9.1. Kết quả thống kê mô tả
• 4.9.2. Phân tích hiện tượng tự tương quan
• 4.9.3. Phân tích mối quan hệ nhân quả giữa rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản
• 4.9.4. Tác động của rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản đến sự ổn định của các ngân hàng
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• 5.1. Kết luận nghiên cứu
• 5.2. Các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao sự ổn định của các NHTMCP Việt Nam
• 5.2.1. Tăng cường các biện pháp quản lý rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản
• 5.2.2. Đa dạng thu nhập, nâng cao hiệu quả hoạt động phát triển bền vững
• 5.2.3. Nâng cao tiêu chuẩn quản trị và giám sát trong hoạt động ngành ngân hàng
• 5.2.4. Đẩy mạnh đầu tư vào công nghệ số, phát triển ngân hàng số
• 5.3. Các khuyến nghị hàm ý quản trị
• 5.4. Hạn chế của đề tài và gợi ý hướng nghiên cứu tiếp theo
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Rủi Ro Tín Dụng Thanh Khoản Và Ổn Định Ngân Hàng

Ngân hàng thương mại (NHTM) đóng vai trò then chốt trong nền kinh tế hiện đại, thực hiện chức năng trung gian tín dụng và trung gian thanh toán. NHTM huy động vốn từ những người có vốn nhàn rỗi và cung cấp tín dụng cho các cá nhân và tổ chức có nhu cầu, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, hoạt động ngân hàng luôn tiềm ẩn các rủi ro, đặc biệt là rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản. Rủi ro tín dụng phát sinh khi khách hàng không trả được nợ, ảnh hưởng đến lợi nhuận và vốn của ngân hàng. Rủi ro thanh khoản xảy ra khi ngân hàng không đủ khả năng đáp ứng nhu cầu rút tiền của khách hàng hoặc các nghĩa vụ thanh toán khác. Cả hai loại rủi ro này đều có thể đe dọa đến sự ổn định ngân hàng và hệ thống tài chính. Theo Arif và Anees (2012), sự ổn định của hệ thống ngân hàng luôn là ưu tiên hàng đầu của chính phủ và các nhà hoạch định chính sách. Việc hiểu rõ bản chất và tác động của rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản là vô cùng quan trọng để đảm bảo sự ổn định của các NHTM Việt Nam.

1.1. Định nghĩa và Phân loại Rủi ro Tín dụng trong NHTM

Rủi ro tín dụng là khả năng người vay không trả được nợ gốc và lãi đúng hạn, gây tổn thất cho ngân hàng. Rủi ro này có thể phân loại theo nhiều tiêu chí, bao gồm: theo loại hình tín dụng (ví dụ: cho vay doanh nghiệp, cho vay cá nhân), theo ngành nghề kinh doanh của người vay, hoặc theo mức độ đảm bảo của khoản vay. Việc xác định và phân loại rủi ro tín dụng giúp ngân hàng có các biện pháp quản lý phù hợp, ví dụ như áp dụng lãi suất cao hơn cho các khoản vay có rủi ro cao hơn.

1.2. Định nghĩa và Phân loại Rủi ro Thanh khoản trong NHTM

Rủi ro thanh khoản là khả năng ngân hàng không thể đáp ứng các nghĩa vụ thanh toán khi đến hạn, bao gồm cả việc chi trả cho người gửi tiền và thanh toán các khoản nợ khác. Rủi ro này có thể phát sinh do nhiều nguyên nhân, chẳng hạn như: rút tiền ồ ạt, không thu hồi được nợ, hoặc đầu tư vào các tài sản kém thanh khoản. Quản lý rủi ro thanh khoản hiệu quả đòi hỏi ngân hàng phải duy trì đủ lượng tài sản có tính thanh khoản cao và có khả năng huy động vốn nhanh chóng khi cần thiết.

II. Tác Động Của Rủi Ro Tín Dụng Đến Sự Ổn Định Ngân Hàng TMCP

Rủi ro tín dụng là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với sự ổn định của ngân hàng TMCP. Khi tỷ lệ nợ xấu tăng cao, lợi nhuận của ngân hàng giảm sút, vốn chủ sở hữu bị suy giảm, thậm chí có thể dẫn đến phá sản. Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 là một minh chứng rõ ràng cho tác động tiêu cực của rủi ro tín dụng. Bong bóng bất động sản tại Hoa Kỳ và việc cho vay dưới chuẩn đã gây ra làn sóng vỡ nợ, khiến nhiều ngân hàng lớn sụp đổ. Tại Việt Nam, đại dịch COVID-19 đã làm gia tăng rủi ro tín dụng do nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh, dẫn đến khả năng trả nợ suy giảm. Tình hình này đòi hỏi các ngân hàng TMCP phải tăng cường quản lý rủi ro và có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

2.1. Phân tích Tỷ lệ Nợ Xấu NPL và Ảnh hưởng đến Vốn Chủ Sở hữu

Tỷ lệ nợ xấu (NPL) là một chỉ số quan trọng để đánh giá rủi ro tín dụng của ngân hàng. NPL cao cho thấy chất lượng tín dụng của ngân hàng đang suy giảm, làm giảm lợi nhuận và ảnh hưởng trực tiếp đến vốn chủ sở hữu. Theo số liệu thống kê, tỷ lệ NPL của một số ngân hàng TMCP Việt Nam đã tăng lên trong giai đoạn COVID-19, gây áp lực lên khả năng ổn định của các ngân hàng này. Các ngân hàng cần có chính sách trích lập dự phòng rủi ro hợp lý để bảo vệ vốn chủ sở hữu.

2.2. Tác động của Rủi ro Tín dụng đến Hiệu quả Hoạt động Kinh doanh ROA ROE

Rủi ro tín dụng không chỉ ảnh hưởng đến vốn chủ sở hữu mà còn tác động tiêu cực đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng TMCP. Khi NPL tăng, ngân hàng phải tăng chi phí dự phòng, giảm lợi nhuận từ hoạt động tín dụng, dẫn đến giảm tỷ suất sinh lời trên tài sản (ROA) và tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE). Việc cải thiện chất lượng tín dụng và giảm thiểu rủi ro tín dụng là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh và sự ổn định của ngân hàng.

III. Tác Động Của Rủi Ro Thanh Khoản Đến Sự Ổn Định Ngân Hàng TMCP

Ngoài rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản cũng là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự ổn định của ngân hàng TMCP. Rủi ro thanh khoản xảy ra khi ngân hàng không đủ khả năng đáp ứng các nghĩa vụ thanh toán khi đến hạn, có thể dẫn đến mất niềm tin của khách hàng và gây ra hiệu ứng domino lan rộng. Các yếu tố như rút tiền ồ ạt, thiếu hụt nguồn vốn huy động, hoặc đầu tư vào các tài sản kém thanh khoản đều có thể làm gia tăng rủi ro thanh khoản. Do đó, việc quản lý rủi ro thanh khoản hiệu quả là vô cùng quan trọng để đảm bảo sự ổn định và hoạt động liên tục của ngân hàng TMCP.

3.1. Phân tích Tỷ lệ Dự trữ Thanh khoản và Khả năng Đáp ứng Nhu cầu Rút Tiền

Tỷ lệ dự trữ thanh khoản là một chỉ số quan trọng để đánh giá khả năng đáp ứng nhu cầu rút tiền của ngân hàng. Tỷ lệ này thể hiện lượng tài sản có tính thanh khoản cao mà ngân hàng nắm giữ so với tổng tài sản hoặc tổng nguồn vốn. Một tỷ lệ dự trữ thanh khoản thấp có thể khiến ngân hàng dễ bị tổn thương trước các cú sốc thanh khoản. Việc duy trì tỷ lệ dự trữ thanh khoản hợp lý là một trong những biện pháp quan trọng để quản lý rủi ro thanh khoản và đảm bảo sự ổn định của ngân hàng.

3.2. Ảnh hưởng của Rủi ro Thanh khoản đến Chi phí Huy động Vốn và Lợi nhuận

Rủi ro thanh khoản có thể làm tăng chi phí huy động vốn của ngân hàng TMCP. Khi ngân hàng bị nghi ngờ về khả năng thanh toán, các nhà đầu tư sẽ đòi hỏi lãi suất cao hơn để bù đắp rủi ro, làm tăng chi phí vốn và giảm lợi nhuận. Ngoài ra, rủi ro thanh khoản cũng có thể buộc ngân hàng phải bán tháo tài sản với giá thấp để có tiền mặt, gây thiệt hại cho lợi nhuận và vốn. Việc quản lý rủi ro thanh khoản hiệu quả giúp giảm chi phí huy động vốn, bảo vệ lợi nhuận và tăng cường sự ổn định của ngân hàng.

IV. Mối Quan Hệ Giữa Rủi Ro Tín Dụng Và Rủi Ro Thanh Khoản Ảnh Hưởng Ổn Định

Rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản có mối quan hệ mật thiết với nhau và cùng tác động đến sự ổn định của ngân hàng TMCP. Khi rủi ro tín dụng gia tăng, chất lượng tài sản của ngân hàng suy giảm, dẫn đến khó khăn trong việc thu hồi nợ và ảnh hưởng đến khả năng thanh khoản. Ngược lại, khi rủi ro thanh khoản tăng cao, ngân hàng có thể phải bán tháo tài sản để đáp ứng nhu cầu thanh toán, gây thiệt hại cho lợi nhuận và làm gia tăng rủi ro tín dụng. Mối quan hệ tương hỗ này cho thấy việc quản lý rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản cần được thực hiện một cách đồng bộ và toàn diện để đảm bảo sự ổn định của ngân hàng TMCP.

4.1. Phân tích Tương quan Giữa Tỷ lệ Nợ Xấu và Tỷ lệ Dự trữ Thanh khoản

Nghiên cứu cho thấy có mối tương quan dương giữa tỷ lệ nợ xấu và tỷ lệ dự trữ thanh khoản. Khi tỷ lệ nợ xấu tăng cao, ngân hàng thường có xu hướng tăng cường dự trữ thanh khoản để đối phó với rủi ro thanh khoản tiềm ẩn. Tuy nhiên, việc tăng dự trữ thanh khoản có thể làm giảm hiệu quả sử dụng vốn và ảnh hưởng đến lợi nhuận. Vì vậy, ngân hàng cần có sự cân bằng giữa việc đảm bảo thanh khoản và tối ưu hóa hiệu quả sử dụng vốn.

4.2. Ứng dụng Mô hình PVAR Phân tích Tác động Qua Lại Giữa Rủi ro

Mô hình PVAR (Panel Vector Autoregression) là một công cụ hữu ích để phân tích tác động qua lại giữa rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản. Mô hình này cho phép xác định xem sự thay đổi của rủi ro tín dụng có tác động đến rủi ro thanh khoản hay ngược lại, cũng như mức độ tác động của chúng. Kết quả phân tích PVAR có thể giúp các nhà quản lý ngân hàng và các nhà hoạch định chính sách đưa ra các quyết định chính xác hơn trong việc quản lý rủi ro và đảm bảo sự ổn định của hệ thống ngân hàng.

V. Giải Pháp Nâng Cao Sự Ổn Định Ngân Hàng TMCP Tại Việt Nam

Để nâng cao sự ổn định của ngân hàng TMCP tại Việt Nam, cần có các giải pháp đồng bộ và toàn diện, bao gồm: tăng cường quản lý rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản, nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh, tăng cường quản trị và giám sát, và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số. Các giải pháp này cần được thực hiện một cách chủ động và linh hoạt, phù hợp với điều kiện cụ thể của từng ngân hàng và bối cảnh kinh tế vĩ mô. Ngoài ra, vai trò của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (SBV) trong việc giám sát và điều hành hoạt động ngân hàng cũng vô cùng quan trọng để đảm bảo sự ổn định của toàn hệ thống.

5.1. Tăng Cường Biện pháp Quản lý Rủi ro Tín dụng Thẩm định Đa dạng Hóa

Quản lý rủi ro tín dụng hiệu quả đòi hỏi các ngân hàng TMCP phải tăng cường công tác thẩm định tín dụng, đảm bảo các khoản vay được cấp cho các khách hàng có khả năng trả nợ. Ngoài ra, cần đa dạng hóa danh mục cho vay, tránh tập trung quá nhiều vào một ngành nghề hoặc một nhóm khách hàng. Việc trích lập dự phòng rủi ro đầy đủ và kịp thời cũng là một biện pháp quan trọng để giảm thiểu tác động tiêu cực của rủi ro tín dụng.

5.2. Quản lý Rủi ro Thanh khoản Dự báo dòng Tiền Tiếp cận Thị trường Vốn

Quản lý rủi ro thanh khoản hiệu quả đòi hỏi các ngân hàng TMCP phải có khả năng dự báo dòng tiền chính xác, duy trì đủ lượng tài sản có tính thanh khoản cao, và có khả năng tiếp cận thị trường vốn một cách nhanh chóng khi cần thiết. Việc đa dạng hóa nguồn vốn huy động và quản lý kỳ hạn của tài sản và nợ cũng là những biện pháp quan trọng để giảm thiểu rủi ro thanh khoản. Bên cạnh đó, các ngân hàng cần tuân thủ các quy định về tỷ lệ an toàn thanh khoản do SBV ban hành.

VI. Ứng Dụng Basel III Và Stress Test Để Đảm Bảo Ổn Định Ngân Hàng

Việc áp dụng các chuẩn mực quốc tế như Basel III và thực hiện stress test ngân hàng là những công cụ quan trọng để đảm bảo sự ổn định của ngân hàng TMCP. Basel III yêu cầu các ngân hàng phải duy trì tỷ lệ an toàn vốn cao hơn, tăng cường quản lý rủi ro thanh khoản, và có các biện pháp ứng phó với khủng hoảng. Stress test giúp đánh giá khả năng chống chịu của ngân hàng trước các cú sốc kinh tế vĩ mô hoặc các sự kiện bất lợi khác. Việc thực hiện nghiêm túc các quy định của Basel III và thường xuyên tiến hành stress test sẽ giúp các ngân hàng TMCP nâng cao khả năng quản lý rủi ro và đảm bảo sự ổn định trong mọi tình huống.

6.1. Tăng Cường Hệ số An Toàn Vốn CAR và Tuân Thủ Basel III

Việc tuân thủ Basel III đòi hỏi các ngân hàng TMCP phải tăng cường hệ số an toàn vốn (CAR), thể hiện khả năng chống chịu của ngân hàng trước các rủi ro. CAR cao cho thấy ngân hàng có đủ vốn để hấp thụ các khoản lỗ tiềm ẩn và tiếp tục hoạt động bình thường. SBV cần tiếp tục giám sát chặt chẽ việc tuân thủ Basel III của các ngân hàng TMCP và có biện pháp xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.

6.2. Thực hiện Stress Test Ngân hàng Định kỳ để Đánh giá Khả năng Chống chịu

Stress test là một công cụ quan trọng để đánh giá khả năng chống chịu của ngân hàng trước các cú sốc. SBV cần yêu cầu các ngân hàng TMCP thực hiện stress test định kỳ, với các kịch bản khác nhau (ví dụ: suy thoái kinh tế, tăng lãi suất, giảm giá bất động sản) để đánh giá tác động của các kịch bản này đến sự ổn định của ngân hàng. Kết quả stress test sẽ giúp ngân hàng và SBV nhận diện các điểm yếu và có biện pháp khắc phục kịp thời.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, hệ thống ngân hàng thương mại (NHTM) tại Việt Nam đã trải qua nhiều biến động và chuyển đổi quan trọng. Tổng tài sản của các NHTM Việt Nam đã tăng từ hơn 3,113 nghìn tỷ đồng năm 2012 lên trên 12,424 nghìn tỷ đồng năm 2022, tương đương mức tăng hơn 4 lần với tốc độ tăng trưởng trung bình khoảng 14% mỗi năm. Dư nợ cho vay cũng tăng gần 5 lần trong cùng giai đoạn, đạt trên 8,116 nghìn tỷ đồng năm 2022, cho thấy sự mở rộng quy mô tín dụng mạnh mẽ. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng này đi kèm với các rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản tiềm ẩn, ảnh hưởng trực tiếp đến sự ổn định của các NHTM.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích tác động của rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản đến sự ổn định của các ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) Việt Nam trong giai đoạn 2012-2022, đồng thời làm rõ mối quan hệ nhân quả giữa hai loại rủi ro này. Nghiên cứu tập trung vào 24 NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam, sử dụng dữ liệu tài chính đã qua kiểm toán độc lập. Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm và đề xuất giải pháp quản lý rủi ro hiệu quả, góp phần nâng cao sự ổn định tài chính của hệ thống ngân hàng trong bối cảnh nền kinh tế phục hồi sau đại dịch COVID-19.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản trong ngân hàng thương mại. Rủi ro tín dụng được định nghĩa là khả năng khách hàng không hoàn trả nợ đúng hạn, gây tổn thất cho ngân hàng. Rủi ro thanh khoản là tình trạng thiếu hụt nguồn tài chính để đáp ứng các nghĩa vụ trả nợ khi đến hạn, hoặc phải huy động vốn với chi phí cao. Mối quan hệ giữa hai loại rủi ro này được xem xét qua các mô hình kinh tế tài chính như mô hình Vector tự hồi quy dữ liệu bảng (PVAR) và mô hình hồi quy GMM nhằm phân tích mối tương quan và tác động lẫn nhau.

Các khái niệm chính bao gồm:

• Z-score: chỉ số đo lường sự ổn định tài chính của ngân hàng, dựa trên tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản (ROA), tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản (EA) và độ lệch chuẩn của ROA.
• Rủi ro tín dụng (CR): tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ cho vay.
• Rủi ro thanh khoản (LR): tỷ lệ tiền mặt và các khoản tương đương trên tổng tài sản.
• Các yếu tố vi mô và vĩ mô: như quy mô ngân hàng, hiệu quả hoạt động, tỷ lệ an toàn vốn (CAR), tăng trưởng kinh tế (GDP), lạm phát (CPI).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính đã kiểm toán của 24 NHTMCP Việt Nam trong giai đoạn 2012-2022. Cỡ mẫu gồm 24 ngân hàng được chọn lọc kỹ lưỡng, loại trừ các ngân hàng không công bố đầy đủ dữ liệu hoặc đã bị mua lại/sáp nhập.

Phương pháp phân tích bao gồm:

• Hồi quy bình phương nhỏ nhất hai giai đoạn (2SLS) để ước lượng đồng thời mối quan hệ giữa rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản, giải quyết vấn đề nội sinh.
• Mô hình PVAR để khám phá mối quan hệ nhân quả giữa hai loại rủi ro.
• Các mô hình hồi quy dữ liệu bảng như OLS, FEM, REM để phân tích tác động các yếu tố đến sự ổn định ngân hàng.
• Phương pháp ước lượng GMM hệ thống hai bước nhằm khắc phục sai số nhiễu, tự tương quan và biến nội sinh.
• Phân tích định tính bổ trợ nhằm tổng hợp, so sánh và đánh giá các kết quả.

Quy trình nghiên cứu gồm 5 bước chính: xác định vấn đề, xây dựng khung lý thuyết, thu thập và xử lý dữ liệu, phân tích định lượng và định tính, đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tăng trưởng quy mô tài sản và dư nợ cho vay: Tổng tài sản các NHTM Việt Nam tăng hơn 4 lần từ 2012 đến 2022, với tốc độ tăng trưởng trung bình 14%/năm. Dư nợ cho vay tăng gần 5 lần, tốc độ tăng trưởng trung bình 16%/năm. Mặc dù đại dịch COVID-19 bùng phát từ cuối 2019, tổng tài sản và dư nợ cho vay vẫn duy trì tăng trưởng ổn định, lần lượt đạt mức tăng gần 11% và 13-15% trong các năm 2019-2022.

2. Tỷ lệ nợ xấu giảm dần: Tỷ lệ nợ xấu trên dư nợ cho vay giảm từ mức cao hơn 3.5% năm 2012 xuống còn khoảng 2.86% năm 2022 ở một số ngân hàng lớn như ACB, BIDV, Vietcombank. Tuy nhiên, một số ngân hàng vẫn duy trì tỷ lệ nợ xấu cao hoặc biến động mạnh, phản ánh sự khác biệt trong quản lý rủi ro tín dụng.

3. Ảnh hưởng tiêu cực của rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản đến sự ổn định: Kết quả hồi quy GMM cho thấy rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản đều tác động ngược chiều và có ý nghĩa thống kê đến chỉ số Z-score của các ngân hàng, làm giảm sự ổn định tài chính. Mối quan hệ nhân quả giữa hai loại rủi ro này được xác nhận qua mô hình PVAR, cho thấy sự tương tác phức tạp và ảnh hưởng lẫn nhau.

4. Các yếu tố khác tác động tích cực đến sự ổn định: Quy mô ngân hàng, hiệu quả hoạt động (đo bằng ROA), tỷ lệ an toàn vốn (CAR) và đa dạng hóa thu nhập đều có tác động tích cực và có ý nghĩa đến sự ổn định của các NHTMCP Việt Nam.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng mạnh mẽ về quy mô tài sản và dư nợ cho vay phản ánh sự phát triển năng động của hệ thống ngân hàng Việt Nam, đồng thời cũng làm gia tăng áp lực quản lý rủi ro tín dụng và thanh khoản. Việc tỷ lệ nợ xấu giảm dần cho thấy hiệu quả trong công tác quản lý tín dụng, tuy nhiên vẫn tồn tại những ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu cao, cần được chú trọng cải thiện.

Mối quan hệ nhân quả giữa rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản phù hợp với các nghiên cứu quốc tế, cho thấy khi rủi ro tín dụng tăng, khả năng thanh khoản của ngân hàng bị ảnh hưởng tiêu cực, làm giảm sự ổn định tài chính. Ngược lại, rủi ro thanh khoản cao cũng làm tăng nguy cơ rủi ro tín dụng do ngân hàng phải huy động vốn với chi phí cao hoặc hạn chế cho vay.

Các yếu tố vi mô như quy mô, hiệu quả hoạt động và tỷ lệ an toàn vốn đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao sự ổn định, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế. Sự đa dạng hóa thu nhập giúp ngân hàng giảm thiểu rủi ro tập trung và tăng khả năng chống chịu các cú sốc tài chính.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ tăng trưởng tổng tài sản, dư nợ cho vay, tỷ lệ nợ xấu, cùng bảng hồi quy thể hiện mức độ tác động của các biến độc lập đến chỉ số Z-score, giúp minh họa rõ ràng các kết quả nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý rủi ro tín dụng và thanh khoản: Các NHTMCP cần áp dụng các công cụ đánh giá và giám sát rủi ro hiện đại, nâng cao năng lực phân tích khách hàng và giám sát sử dụng vốn vay. Mục tiêu giảm tỷ lệ nợ xấu xuống dưới 2% trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban quản trị và phòng quản lý rủi ro ngân hàng.

2. Đa dạng hóa nguồn thu nhập và nâng cao hiệu quả hoạt động: Khuyến khích các ngân hàng phát triển các dịch vụ phi tín dụng, tối ưu hóa chi phí hoạt động để tăng ROA và ROE. Mục tiêu tăng tỷ lệ thu nhập phi lãi lên 30% trong 5 năm. Chủ thể thực hiện: Ban điều hành và phòng kinh doanh.

3. Nâng cao tiêu chuẩn quản trị và giám sát: Cải thiện hệ thống quản trị nội bộ, tăng cường minh bạch thông tin và tuân thủ quy định của Ngân hàng Nhà nước. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống quản trị rủi ro theo Basel III trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát.

4. Đẩy mạnh đầu tư công nghệ số và phát triển ngân hàng số: Ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao khả năng quản lý rủi ro, cải thiện trải nghiệm khách hàng và tăng cường khả năng thanh khoản. Mục tiêu hoàn thành chuyển đổi số toàn diện trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Ban công nghệ thông tin và Ban điều hành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý ngân hàng thương mại: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sự ổn định tài chính, từ đó xây dựng chiến lược quản lý rủi ro hiệu quả và nâng cao năng lực cạnh tranh.

2. Cơ quan hoạch định chính sách tài chính và ngân hàng: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực nghiệm để thiết kế các chính sách hỗ trợ ổn định hệ thống ngân hàng, đặc biệt trong bối cảnh phục hồi kinh tế sau đại dịch.

3. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực tài chính ngân hàng: Là tài liệu tham khảo quan trọng để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về rủi ro tín dụng, thanh khoản và sự ổn định ngân hàng tại Việt Nam và khu vực.

4. Nhà đầu tư và chuyên gia phân tích tài chính: Giúp đánh giá mức độ rủi ro và tiềm năng phát triển của các ngân hàng thương mại cổ phần, từ đó đưa ra quyết định đầu tư chính xác và hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

1. Rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản khác nhau như thế nào?
   Rủi ro tín dụng liên quan đến khả năng khách hàng không trả nợ đúng hạn, còn rủi ro thanh khoản là khả năng ngân hàng không đáp ứng được các nghĩa vụ tài chính khi đến hạn. Cả hai đều ảnh hưởng đến sự ổn định tài chính của ngân hàng.

2. Tại sao mối quan hệ giữa rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản lại quan trọng?
   Mối quan hệ này giúp ngân hàng hiểu rõ cách một loại rủi ro có thể tác động đến loại khác, từ đó xây dựng chiến lược quản lý rủi ro tổng thể hiệu quả hơn, giảm thiểu nguy cơ mất ổn định.

3. Chỉ số Z-score được tính như thế nào và ý nghĩa ra sao?
   Z-score được tính theo công thức:
   $$ Z = \frac{ROA + EA}{\sigma(ROA)} $$
   Chỉ số này đo lường khả năng chịu đựng rủi ro và nguy cơ phá sản của ngân hàng; giá trị cao biểu thị sự ổn định tài chính tốt hơn.

4. Các yếu tố nào ngoài rủi ro tín dụng và thanh khoản ảnh hưởng đến sự ổn định ngân hàng?
   Quy mô ngân hàng, hiệu quả hoạt động, tỷ lệ an toàn vốn, đa dạng hóa thu nhập, tăng trưởng kinh tế và lạm phát đều là các yếu tố quan trọng tác động đến sự ổn định.

5. Làm thế nào để ngân hàng nâng cao sự ổn định trong bối cảnh hiện nay?
   Ngân hàng cần tăng cường quản lý rủi ro, đa dạng hóa nguồn thu, nâng cao hiệu quả hoạt động, áp dụng công nghệ số và tuân thủ các tiêu chuẩn quản trị hiện đại để đảm bảo sự ổn định bền vững.

Kết luận

• Nghiên cứu xác nhận rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản có tác động tiêu cực và mối quan hệ nhân quả phức tạp đến sự ổn định của các NHTMCP Việt Nam trong giai đoạn 2012-2022.
• Tổng tài sản và dư nợ cho vay của các ngân hàng tăng trưởng mạnh mẽ, trong khi tỷ lệ nợ xấu có xu hướng giảm, phản ánh hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng.
• Các yếu tố vi mô như quy mô, hiệu quả hoạt động, tỷ lệ an toàn vốn và đa dạng hóa thu nhập đóng vai trò tích cực trong việc nâng cao sự ổn định tài chính.
• Đề xuất các giải pháp thực tiễn nhằm tăng cường quản lý rủi ro, đa dạng hóa thu nhập, nâng cao tiêu chuẩn quản trị và ứng dụng công nghệ số.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích quan trọng cho các nhà quản lý, hoạch định chính sách và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực ngân hàng Việt Nam.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất và theo dõi sát sao các chỉ số rủi ro để đảm bảo sự ổn định bền vững của hệ thống ngân hàng trong tương lai. Các nhà quản lý và chuyên gia tài chính được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro và phát triển bền vững.