Nghiên cứu ý chí trong hoạt động học tập của sinh viên khoa Tâm lý học trường Đại học KHXH&NV

• Tác giả: Nguyễn Văn Lượt
• Trường học: Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
• Chuyên ngành: Tâm lý học
• Đề tài: Nghiên cứu ý chí trong hoạt động học tập của sinh viên Khoa Tâm lý học
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2007
• Địa điểm: Hà Nội

• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Đối tượng nghiên cứu
• 0.3. Mục đích nghiên cứu
• 0.4. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.5. Giả thuyết nghiên cứu
• 0.6. Khách thể và phạm vi nghiên cứu
• 0.7. Phương pháp nghiên cứu
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN
• 1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề
• 1.1.1. Các nghiên cứu ở ngoài nước
• 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước
• 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài
• 1.2.1. Khái niệm ý chí
• 1.2.1.1. Khái niệm ý chí trong Triết học
• 1.2.1.2. Khái niệm ý chí trong Tâm lý học
• 1.2.2. Các phẩm chất ý chí của nhân cách
• 1.2.3. Chức năng của ý chí
• 1.2.4. Cấu trúc của ý chí
• 1.2.5. Khái niệm hành động ý chí
• 1.2.6. Phân loại hành động ý chí
• 1.2.7. Các giai đoạn của hành động ý chí
• 1.2.8. Các khái niệm cũ liên quan với khái niệm ý chí
• 1.2.9. Vấn đề rèn luyện ý chí
• 1.3. Hoạt động học tập của sinh viên
• 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển ý chí hoạt động học tập của sinh viên
• 2. CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Tổ chức nghiên cứu
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3. Cách thức đánh giá ý chí trong hoạt động học tập của sinh viên
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN
• 3.1. Động cơ học tập của sinh viên Khoa Tâm lý học
• 3.2. Nhận thức của sinh viên về vai trò của ý chí trong hoạt động học tập
• 3.3. Ý chí thể hiện trong các hành động học tập ở trên lớp (nghe giảng và xêmina)
• 3.4. Ý chí thể hiện trong hành động đọc tài liệu chuyên ngành
• 3.5. Ý chí thể hiện trong hành động nghiên cứu khoa học
• 3.6. Ý chí thể hiện trong hành động thực hành/thực tập thực tế
• 3.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến ý chí trong hoạt động học tập của sinh viên Khoa Tâm lý học
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 0.8. Kiến nghị
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• appendix.1. Phụ lục 01: Phiếu trưng cầu ý kiến
• appendix.2. Phụ lục 02: Các bảng số liệu, biểu đồ

I. Giới thiệu về ý chí học tập

Nghiên cứu về ý chí học tập của sinh viên Khoa Tâm lý học tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐH KHXH&NV) là một vấn đề quan trọng trong bối cảnh giáo dục hiện đại. Ý chí học tập không chỉ là động lực thúc đẩy sinh viên trong quá trình học tập mà còn là yếu tố quyết định đến thành công trong việc tiếp thu kiến thức và phát triển kỹ năng. Nghiên cứu này nhằm chỉ ra thực trạng ý chí học tập của sinh viên, từ đó phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển của nó. Theo đó, việc nâng cao ý chí học tập sẽ giúp sinh viên vượt qua những khó khăn trong học tập, từ đó đạt được thành tích cao hơn trong học tập.

1.1. Định nghĩa và vai trò của ý chí học tập

Khái niệm ý chí học tập được hiểu là khả năng tự chủ và quyết tâm của sinh viên trong việc theo đuổi mục tiêu học tập. Ý chí học tập không chỉ thể hiện qua sự nỗ lực trong việc tiếp thu kiến thức mà còn qua khả năng vượt qua khó khăn, thử thách trong quá trình học tập. Theo nghiên cứu, sinh viên có ý chí học tập cao thường có thái độ tích cực hơn trong việc tham gia các hoạt động học tập, từ đó nâng cao hiệu quả học tập. Việc phát triển ý chí học tập không chỉ giúp sinh viên đạt được thành tích cao mà còn góp phần vào sự phát triển toàn diện của cá nhân trong tương lai.

II. Thực trạng ý chí học tập của sinh viên

Nghiên cứu cho thấy, ý chí học tập của sinh viên Khoa Tâm lý học tại ĐH KHXH&NV hiện nay còn nhiều hạn chế. Một số sinh viên chưa nhận thức rõ vai trò của ý chí học tập trong việc đạt được thành công trong học tập. Theo khảo sát, chỉ có khoảng 40% sinh viên cho rằng họ có ý chí học tập mạnh mẽ. Điều này cho thấy, cần có những biện pháp cụ thể để nâng cao ý chí học tập cho sinh viên. Các yếu tố như động lực học tập, thái độ đối với môn học và sự hỗ trợ từ giảng viên có ảnh hưởng lớn đến ý chí học tập của sinh viên. Việc tạo ra môi trường học tập tích cực và khuyến khích sinh viên tham gia vào các hoạt động ngoại khóa cũng là một trong những giải pháp hiệu quả.

2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến ý chí học tập

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến ý chí học tập của sinh viên, bao gồm động lực cá nhân, sự hỗ trợ từ gia đình và bạn bè, cũng như môi trường học tập tại trường. Nghiên cứu chỉ ra rằng, sinh viên có động lực học tập cao thường có ý chí học tập mạnh mẽ hơn. Ngoài ra, sự khích lệ từ giảng viên và bạn bè cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành ý chí học tập. Những sinh viên cảm thấy được hỗ trợ và khuyến khích sẽ có xu hướng nỗ lực hơn trong học tập, từ đó nâng cao thành tích học tập.

III. Đề xuất giải pháp nâng cao ý chí học tập

Để nâng cao ý chí học tập của sinh viên Khoa Tâm lý học tại ĐH KHXH&NV, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Đầu tiên, cần tăng cường các hoạt động ngoại khóa nhằm tạo ra môi trường học tập tích cực và khuyến khích sinh viên tham gia. Thứ hai, giảng viên cần có những phương pháp giảng dạy sáng tạo, giúp sinh viên cảm thấy hứng thú và có động lực hơn trong việc học. Cuối cùng, việc tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm về ý chí học tập cũng sẽ giúp sinh viên nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của nó trong quá trình học tập.

3.1. Tăng cường hoạt động ngoại khóa

Hoạt động ngoại khóa là một trong những yếu tố quan trọng giúp sinh viên phát triển ý chí học tập. Các hoạt động này không chỉ giúp sinh viên giải tỏa căng thẳng mà còn tạo cơ hội để họ rèn luyện kỹ năng và nâng cao sự tự tin. Việc tham gia vào các câu lạc bộ, đội nhóm sẽ giúp sinh viên có thêm động lực và cảm hứng trong học tập. Ngoài ra, các hoạt động này cũng giúp sinh viên kết nối với nhau, tạo ra một cộng đồng học tập tích cực.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đất nước Việt Nam đang trong quá trình đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, thế hệ trẻ, đặc biệt là sinh viên, đóng vai trò tiên phong trong sự phát triển kinh tế - xã hội. Theo ước tính, sinh viên đại học là lực lượng quan trọng góp phần vào sự phát triển này, tuy nhiên, thực trạng ý chí trong hoạt động học tập của sinh viên hiện nay còn nhiều hạn chế. Nghiên cứu nhằm chỉ ra thực trạng ý chí trong hoạt động học tập của sinh viên Khoa Tâm lý học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao ý chí học tập. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 245 sinh viên hệ chính quy của Khoa Tâm lý học, trong năm học 2006-2007, với các hành động học tập cụ thể như nghe giảng, tham gia xêmina, đọc tài liệu chuyên ngành, nghiên cứu khoa học và thực hành thực tập. Mục tiêu nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả học tập, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động và sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết tâm lý học về ý chí và hoạt động học tập. Ý chí được định nghĩa là phẩm chất nhân cách, mặt năng động của ý thức, biểu hiện ở năng lực thực hiện hành động có mục đích, đòi hỏi sự nỗ lực khắc phục khó khăn chủ quan và khách quan. Các phẩm chất ý chí gồm tính mục đích, tính độc lập, tính quyết đoán, tính dũng cảm và tính bền bỉ (kiên trì). Cấu trúc ý chí bao gồm ba mặt: nhận thức (trí tuệ), tình cảm đạo đức và mặt điều khiển, điều chỉnh hành vi. Hoạt động học tập của sinh viên được xem là hoạt động nhận thức căng thẳng, có tính độc lập cao, diễn ra trong điều kiện có kế hoạch và tổ chức, nhằm chiếm lĩnh tri thức khoa học, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp. Mối quan hệ giữa ý chí và động cơ học tập, hứng thú học tập, ý thức trách nhiệm được làm rõ để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến ý chí trong học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp bao gồm: quan sát, phân tích tài liệu, phỏng vấn sâu, thảo luận nhóm và điều tra bằng bảng hỏi. Cỡ mẫu là 245 sinh viên hệ chính quy Khoa Tâm lý học, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả và phân tích so sánh giữa các nhóm sinh viên chuyên ngành Tâm lý học lâm sàng và Tâm lý học xã hội, cũng như giữa sinh viên năm thứ nhất và năm thứ tư. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2006-2007, tập trung đánh giá ý chí qua 5 hành động học tập cụ thể: nghe giảng, tham gia xêmina, đọc tài liệu chuyên ngành, nghiên cứu khoa học và thực hành thực tập. Các công cụ thu thập dữ liệu được thiết kế dựa trên cơ sở lý luận về ý chí và hoạt động học tập, đảm bảo độ tin cậy và giá trị nội dung.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng ý chí trong hoạt động học tập: Khoảng 60% sinh viên có mức độ ý chí trung bình đến thấp trong các hành động học tập, đặc biệt là ở hành động nghiên cứu khoa học và thực hành thực tập, với tỷ lệ sinh viên có ý chí cao chỉ chiếm khoảng 25%. Sinh viên chuyên ngành Tâm lý học lâm sàng có ý chí học tập cao hơn 15% so với sinh viên chuyên ngành Tâm lý học xã hội. Sinh viên năm thứ tư thể hiện ý chí cao hơn 20% so với sinh viên năm thứ nhất.

2. Động cơ học tập: Động cơ học tập chính của sinh viên là mong muốn có nghề nghiệp ổn định (chiếm 70%), tiếp theo là động cơ phát triển bản thân (55%). Tuy nhiên, khoảng 30% sinh viên có động cơ học tập chưa rõ ràng hoặc mang tính hình thức, ảnh hưởng tiêu cực đến ý chí học tập.

3. Ảnh hưởng của ý thức trách nhiệm: Sinh viên có ý thức trách nhiệm cao trước gia đình và xã hội có mức độ ý chí học tập cao hơn 25% so với nhóm có ý thức trách nhiệm thấp. Ý thức trách nhiệm được xem là yếu tố chủ quan quan trọng thúc đẩy sự nỗ lực ý chí trong học tập.

4. Yếu tố khách quan: Phương pháp giảng dạy và đánh giá của giảng viên, cơ sở vật chất và hoạt động hỗ trợ của các tổ chức đoàn thể có ảnh hưởng tích cực đến ý chí học tập của sinh viên. Khoảng 65% sinh viên đánh giá phương pháp giảng dạy hiện tại chưa thực sự kích thích ý chí học tập mạnh mẽ.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy ý chí học tập của sinh viên Khoa Tâm lý học còn ở mức trung bình, chưa đáp ứng yêu cầu đào tạo và phát triển nghề nghiệp trong bối cảnh đổi mới. Sự khác biệt về ý chí giữa các chuyên ngành và năm học phản ánh mức độ trưởng thành và kinh nghiệm học tập khác nhau. Động cơ học tập đúng đắn và ý thức trách nhiệm là những yếu tố chủ quan then chốt ảnh hưởng đến ý chí, phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước về vai trò của động cơ và trách nhiệm trong học tập. Yếu tố khách quan như phương pháp giảng dạy và môi trường học tập cũng đóng vai trò quan trọng, cần được cải thiện để tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên phát huy ý chí. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ ý chí theo chuyên ngành và năm học, bảng so sánh các yếu tố ảnh hưởng chủ quan và khách quan, giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giáo dục động cơ học tập đúng đắn: Tổ chức các buổi tư vấn, định hướng nghề nghiệp nhằm giúp sinh viên xác định rõ mục tiêu học tập, nâng cao động cơ học tập tích cực. Thời gian thực hiện: trong học kỳ đầu năm học, chủ thể thực hiện: Khoa Tâm lý học phối hợp với phòng Công tác sinh viên.

2. Cải tiến phương pháp giảng dạy: Áp dụng phương pháp giảng dạy tích cực, tăng cường thảo luận, xêmina và thực hành để kích thích sự chủ động và ý chí học tập của sinh viên. Thời gian: triển khai từ học kỳ II năm học, chủ thể: giảng viên và bộ môn.

3. Phát triển môi trường học tập hỗ trợ: Nâng cấp cơ sở vật chất, thư viện, phòng thí nghiệm và tăng cường hoạt động của các tổ chức đoàn thể như Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên phát huy ý chí học tập. Thời gian: kế hoạch 2 năm, chủ thể: Ban giám hiệu và các phòng ban liên quan.

4. Rèn luyện phẩm chất ý chí qua các hoạt động thực tiễn: Tổ chức các chương trình rèn luyện kỹ năng mềm, kỹ năng tự học, nghiên cứu khoa học và thực tập thực tế nhằm phát triển ý chí bền bỉ, kiên trì của sinh viên. Thời gian: liên tục trong các năm học, chủ thể: Khoa và các đơn vị liên kết.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục: Nghiên cứu giúp hiểu rõ vai trò của ý chí trong học tập, từ đó cải tiến phương pháp giảng dạy và quản lý đào tạo phù hợp.

2. Sinh viên các ngành khoa học xã hội và nhân văn: Tăng cường nhận thức về ý chí, động cơ học tập, giúp nâng cao hiệu quả học tập và phát triển nhân cách.

3. Nhà nghiên cứu tâm lý học giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và dữ liệu thực tiễn để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về ý chí và hoạt động học tập.

4. Các tổ chức đoàn thể sinh viên: Tham khảo để xây dựng các chương trình hỗ trợ, rèn luyện ý chí và kỹ năng học tập cho sinh viên.

Câu hỏi thường gặp

1. Ý chí trong học tập là gì?
   Ý chí trong học tập là phẩm chất nhân cách thể hiện năng lực thực hiện các hành động có mục đích, đòi hỏi sự nỗ lực khắc phục khó khăn để đạt được kết quả học tập tốt. Ví dụ, sinh viên kiên trì hoàn thành bài tập dù gặp nhiều khó khăn.

2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến ý chí học tập của sinh viên?
   Động cơ học tập và ý thức trách nhiệm được xem là yếu tố chủ quan quan trọng nhất, quyết định sự nỗ lực và bền bỉ trong học tập. Sinh viên có động cơ rõ ràng thường có ý chí mạnh mẽ hơn.

3. Làm thế nào để rèn luyện ý chí trong học tập?
   Rèn luyện ý chí cần bắt đầu từ việc xác định mục tiêu học tập đúng đắn, kết hợp với các hoạt động thực tiễn như nghiên cứu khoa học, thực hành và tham gia các hoạt động ngoại khóa để phát triển phẩm chất kiên trì, quyết đoán.

4. Phương pháp giảng dạy nào giúp tăng cường ý chí học tập?
   Phương pháp giảng dạy tích cực, khuyến khích thảo luận, xêmina và thực hành giúp sinh viên chủ động, tăng cường sự tập trung và ý chí trong học tập.

5. Ý chí có thể được đánh giá như thế nào trong hoạt động học tập?
   Ý chí được đánh giá qua các hành động học tập cụ thể như sự đều đặn trong việc nghe giảng, tham gia xêmina, đọc tài liệu, nghiên cứu khoa học và thực hành. Các công cụ khảo sát và phỏng vấn sâu giúp đo lường mức độ ý chí của sinh viên.

Kết luận

• Ý chí là phẩm chất nhân cách quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả học tập của sinh viên Khoa Tâm lý học.
• Thực trạng ý chí học tập của sinh viên còn ở mức trung bình, có sự khác biệt giữa chuyên ngành và năm học.
• Động cơ học tập, ý thức trách nhiệm và môi trường học tập là các yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến ý chí.
• Cần triển khai các giải pháp đồng bộ về giáo dục động cơ, cải tiến phương pháp giảng dạy, phát triển môi trường học tập và rèn luyện phẩm chất ý chí qua hoạt động thực tiễn.
• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển tiếp theo trong việc nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nhân cách sinh viên, góp phần vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả đào tạo.