Tổng quan nghiên cứu

Viêm nhiễm vùng hàm mặt do răng là một bệnh lý phổ biến trong lĩnh vực nha khoa, với tỷ lệ bệnh nhân nhập viện ngày càng tăng tại nhiều địa phương, trong đó có Thành phố Cần Thơ. Theo ước tính, bệnh lý này thường khởi phát từ các tổn thương ở tủy răng, vùng quanh chóp và mô nha chu, có thể tiến triển từ viêm nhẹ, khu trú đến viêm lan rộng, gây biến chứng nghiêm trọng đe dọa tính mạng. Tại Bệnh viện Mắt – Răng Hàm Mặt Cần Thơ, số lượng bệnh nhân điều trị viêm nhiễm vùng hàm mặt do răng tăng liên tục trong giai đoạn 2016–2019, với đa dạng các biểu hiện lâm sàng và mức độ viêm nhiễm khác nhau.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và đánh giá kết quả điều trị ngoại khoa ở bệnh nhân viêm nhiễm vùng hàm mặt do răng tại Bệnh viện Mắt – Răng Hàm Mặt Cần Thơ trong khoảng thời gian từ tháng 4/2016 đến tháng 10/2018. Nghiên cứu tập trung vào việc phân tích các triệu chứng, vị trí tổn thương, phương pháp điều trị và hiệu quả điều trị ngoại khoa nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc nâng cao chất lượng chăm sóc và điều trị bệnh nhân.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm 84 bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị tại bệnh viện trong giai đoạn trên. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp dữ liệu thực tiễn về đặc điểm bệnh lý và hiệu quả điều trị, góp phần cải thiện phác đồ điều trị, giảm thiểu biến chứng và nâng cao tỷ lệ hồi phục, đồng thời hỗ trợ các bác sĩ lâm sàng trong việc ra quyết định điều trị phù hợp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về viêm nhiễm vùng hàm mặt do răng, bao gồm:

  • Lý thuyết về hệ tạp khuẩn miệng: Môi trường miệng chứa hơn 700 loài vi khuẩn, trong đó các chủng cầu khuẩn, trực khuẩn và vi khuẩn kỵ khí đóng vai trò chính trong quá trình viêm nhiễm. Sự mất cân bằng hệ vi sinh vật dẫn đến viêm nhiễm và áp xe vùng hàm mặt.

  • Mô hình đường xâm nhập vi khuẩn: Vi khuẩn có thể xâm nhập qua ba đường chính gồm đường xương – màng xương, đường máu và bạch huyết, và đường trực tiếp qua các thủ thuật nha khoa. Mức độ lan truyền vi khuẩn phụ thuộc vào sức đề kháng của bệnh nhân, độc tính vi khuẩn và giải phẫu vùng viêm.

  • Khái niệm về viêm mô tế bào và áp xe vùng hàm mặt: Viêm mô tế bào có thể khu trú hoặc lan tỏa, với các giai đoạn từ viêm thanh dịch đến viêm hoại tử. Áp xe được phân loại theo vị trí giải phẫu như áp xe quanh chóp, áp xe má, áp xe dưới lưỡi, áp xe khoang bên hầu, mỗi loại có đặc điểm lâm sàng và mức độ nguy hiểm khác nhau.

  • Thang điểm đánh giá mức độ viêm nhiễm: Dựa trên nguy cơ ảnh hưởng đến đường thở và cấu trúc sinh tử, viêm nhiễm được phân thành các mức độ thấp, trung bình, cao và rất cao, giúp định hướng phương pháp điều trị phù hợp.

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu can thiệp không nhóm chứng, tiến hành thu thập và phân tích dữ liệu trên 84 bệnh nhân viêm nhiễm vùng hàm mặt do răng điều trị tại Bệnh viện Mắt – Răng Hàm Mặt Cần Thơ từ tháng 4/2016 đến tháng 10/2018.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập qua hỏi bệnh, khám lâm sàng, cận lâm sàng (phim Xquang toàn cảnh, siêu âm khối sưng, xét nghiệm máu), hồ sơ bệnh án và theo dõi kết quả điều trị.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Cỡ mẫu tối thiểu 55 bệnh nhân được tính toán dựa trên tỷ lệ điều trị có hiệu quả ước tính 96,3% với độ tin cậy 95% và sai số 5%. Mẫu nghiên cứu thực tế gồm 84 bệnh nhân được chọn theo phương pháp thuận tiện.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 18 để phân tích thống kê mô tả (tần suất, tỷ lệ phần trăm, trung bình, độ lệch chuẩn) và thống kê suy luận (phép kiểm chi bình phương, kiểm t độc lập) nhằm đánh giá mối liên quan giữa các biến số và kết quả điều trị.

  • Timeline nghiên cứu: Quá trình thu thập dữ liệu diễn ra trong 30 tháng, từ tháng 4/2016 đến tháng 10/2018, bao gồm các bước hỏi bệnh, khám lâm sàng, thực hiện cận lâm sàng, điều trị ngoại khoa, đánh giá kết quả trước xuất viện và tái khám sau 1 tuần.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm mẫu nghiên cứu: Trong 84 bệnh nhân, tỷ lệ nữ chiếm 51,2%, nam 48,8%. Tuổi trung bình là 34,3 ± 19,0 tuổi, nhóm ≥35 tuổi chiếm 41,7%. Bệnh nhân cư trú tại nông thôn chiếm 53,6%, thành thị 46,4%. Lao động chân tay chiếm 42,9%, lao động trí óc 33,3%.

  2. Triệu chứng lâm sàng: 97,6% bệnh nhân có đau, 100% có sưng, trong đó 95,2% sưng ngoài mặt, 4,8% sưng trong miệng. Dò mủ xuất hiện ở 36,9% bệnh nhân. Kích thước trung bình khối sưng là 21,6 ± 19,2 cm², 66,7% có da phủ viêm đỏ, 61,9% khối sưng mềm.

  3. Vị trí sưng phổ biến: Vùng má chiếm 60,7%, dưới hàm 34,5%. 70,2% bệnh nhân sưng một vùng giải phẫu, 26,2% sưng hai vùng, 3,6% sưng ba vùng.

  4. Thời gian mắc bệnh và lý do nhập viện: Thời gian trung bình mắc bệnh là 6,1 ± 5,1 ngày, 59,5% bệnh nhân đến khám trong 3–7 ngày. Lý do đến khám chủ yếu là sưng kèm đau (82,1%), 7,1% do khó nuốt – khó thở. Phần lớn bệnh nhân tự đến khám (88,1%).

  5. Kết quả điều trị ngoại khoa: Phương pháp rạch dẫn lưu và nhổ răng nguyên nhân được áp dụng phổ biến. Tỷ lệ điều trị thành công trên lâm sàng đạt khoảng 96%, với giảm rõ rệt các triệu chứng sưng, đau, sốt và cải thiện chức năng há miệng. Thời gian điều trị trung bình từ 4–7 ngày, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh nhân viêm nhiễm vùng hàm mặt do răng tại Cần Thơ tương đồng với các nghiên cứu trong và ngoài nước, đặc biệt về tỷ lệ giới tính, độ tuổi và vị trí tổn thương. Tỷ lệ bệnh nhân có triệu chứng sưng và đau cao phản ánh tính cấp tính và mức độ nghiêm trọng của bệnh lý khi nhập viện.

Việc áp dụng phương pháp rạch dẫn lưu kết hợp nhổ răng nguyên nhân đã mang lại hiệu quả điều trị cao, giảm thiểu biến chứng và rút ngắn thời gian nằm viện. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, tỷ lệ điều trị thành công và thời gian điều trị tương đương, khẳng định tính hiệu quả của phác đồ điều trị hiện tại tại Bệnh viện Mắt – Răng Hàm Mặt Cần Thơ.

Dữ liệu cũng cho thấy tầm quan trọng của việc đến khám sớm, vì bệnh nhân đến muộn (>7 ngày) chiếm 21,5%, có thể làm tăng nguy cơ biến chứng và kéo dài thời gian điều trị. Việc sử dụng kháng sinh hợp lý, kết hợp với phẫu thuật rạch dẫn lưu và xử lý răng nguyên nhân là yếu tố then chốt trong kiểm soát viêm nhiễm.

Biểu đồ thể hiện phân bố thời gian mắc bệnh và tỷ lệ các triệu chứng lâm sàng sẽ giúp minh họa rõ ràng hơn về tiến triển bệnh và hiệu quả điều trị theo thời gian. Bảng so sánh kết quả điều trị theo mức độ viêm nhiễm cũng góp phần làm rõ ảnh hưởng của mức độ bệnh đến kết quả điều trị.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục sức khỏe răng miệng nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý răng miệng, giảm thiểu tỷ lệ bệnh nhân đến muộn. Thời gian thực hiện: 6–12 tháng, chủ thể: Sở Y tế, các cơ sở y tế tuyến cơ sở.

  2. Xây dựng và áp dụng quy trình chuẩn trong chẩn đoán và điều trị viêm nhiễm vùng hàm mặt do răng tại các bệnh viện, bao gồm hướng dẫn sử dụng kháng sinh hợp lý và kỹ thuật phẫu thuật rạch dẫn lưu. Thời gian: 12 tháng, chủ thể: Bệnh viện Mắt – Răng Hàm Mặt Cần Thơ, Sở Y tế.

  3. Đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ bác sĩ và nhân viên y tế về kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh (siêu âm, Xquang) và phẫu thuật ngoại khoa nhằm nâng cao hiệu quả điều trị. Thời gian: liên tục, chủ thể: Trường Đại học Y Dược Cần Thơ, Bệnh viện.

  4. Phát triển hệ thống theo dõi, đánh giá kết quả điều trị và biến chứng để kịp thời điều chỉnh phác đồ điều trị, giảm thiểu tỷ lệ tái phát và biến chứng nặng. Thời gian: 6 tháng, chủ thể: Bệnh viện, Trung tâm Y tế dự phòng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Bác sĩ chuyên khoa Răng Hàm Mặt và Nha khoa lâm sàng: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và hiệu quả điều trị ngoại khoa, hỗ trợ nâng cao chất lượng chẩn đoán và điều trị.

  2. Sinh viên và học viên cao học ngành Răng Hàm Mặt: Tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích số liệu và ứng dụng thực tiễn trong điều trị viêm nhiễm vùng hàm mặt do răng.

  3. Nhà quản lý y tế và hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chương trình phòng ngừa, đào tạo và nâng cao năng lực điều trị tại các cơ sở y tế.

  4. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực Nha khoa và Y học: Tham khảo các kết quả nghiên cứu về đặc điểm bệnh lý, phương pháp điều trị và các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả điều trị nhằm phát triển các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Viêm nhiễm vùng hàm mặt do răng thường gặp ở nhóm tuổi nào?
    Nghiên cứu cho thấy nhóm tuổi ≥35 chiếm tỷ lệ cao nhất (41,7%), tuy nhiên bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi từ trẻ em đến người già, với tuổi trung bình khoảng 34 tuổi.

  2. Triệu chứng lâm sàng điển hình của viêm nhiễm vùng hàm mặt do răng là gì?
    Bệnh nhân thường có triệu chứng đau (97,6%), sưng (100%), chủ yếu sưng ngoài mặt (95,2%), kèm theo có thể có dò mủ (36,9%) và các biểu hiện toàn thân như sốt, khó nuốt.

  3. Phương pháp điều trị ngoại khoa hiệu quả nhất hiện nay là gì?
    Rạch dẫn lưu ổ áp xe kết hợp nhổ răng nguyên nhân được đánh giá là phương pháp điều trị ngoại khoa cơ bản và hiệu quả, giúp giảm nhanh triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.

  4. Thời gian điều trị trung bình cho bệnh nhân viêm nhiễm vùng hàm mặt do răng là bao lâu?
    Thời gian điều trị trung bình dao động từ 4 đến 7 ngày, tùy thuộc vào mức độ viêm nhiễm và phương pháp điều trị áp dụng.

  5. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến kết quả điều trị?
    Mức độ viêm nhiễm và thời gian đến khám sớm là những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến kết quả điều trị, bệnh nhân đến muộn hoặc viêm nhiễm nặng có nguy cơ biến chứng cao hơn.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã mô tả chi tiết đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị ngoại khoa trên 84 bệnh nhân viêm nhiễm vùng hàm mặt do răng tại Bệnh viện Mắt – Răng Hàm Mặt Cần Thơ trong giai đoạn 2016–2018.
  • Tỷ lệ điều trị thành công cao, với phương pháp rạch dẫn lưu kết hợp nhổ răng nguyên nhân là chủ đạo, thời gian điều trị trung bình từ 4–7 ngày.
  • Mức độ viêm nhiễm và thời gian mắc bệnh trước khi điều trị là các yếu tố ảnh hưởng quan trọng đến kết quả điều trị.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao nhận thức cộng đồng, chuẩn hóa quy trình điều trị và đào tạo chuyên môn nhằm cải thiện hiệu quả điều trị trong tương lai.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các khuyến nghị, theo dõi kết quả điều trị dài hạn và mở rộng nghiên cứu trên quy mô lớn hơn để củng cố dữ liệu khoa học.

Hành động ngay: Các cơ sở y tế và chuyên gia Răng Hàm Mặt nên áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân viêm nhiễm vùng hàm mặt do răng, đồng thời đẩy mạnh công tác phòng ngừa và phát hiện sớm bệnh lý này.