Tổng quan nghiên cứu

Việc đặt câu hỏi của giáo viên trong lớp học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai (EFL) đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích học tập và nâng cao hiệu quả giảng dạy. Theo ước tính, trong các lớp học Reading 2 tại Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Huế, giáo viên sử dụng câu hỏi chiếm khoảng 150 câu trong ba giờ học, trong đó 71% là câu hỏi hướng đến học sinh (audience-oriented) và 29% là câu hỏi tập trung vào nội dung bài học (content-oriented). Nghiên cứu nhằm mục tiêu điều tra chiến lược đặt câu hỏi của giáo viên EFL từ góc nhìn diễn ngôn, tập trung vào mối liên hệ giữa câu hỏi của giáo viên với hành vi học tập và kiến thức có ý thức của sinh viên. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại một lớp học Reading 2 với 30 sinh viên năm nhất chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Ngoại ngữ - Đại học Huế trong bối cảnh đại dịch Covid-19. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao nhận thức về vai trò của câu hỏi trong việc thúc đẩy sự tham gia và tư duy phản biện của sinh viên, đồng thời góp phần phát triển phương pháp giảng dạy tiếng Anh hiệu quả hơn trong bối cảnh Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: Lý thuyết học tập kiến tạo (constructivist learning theory) và Lý thuyết cho biết-mới (given-new theory). Lý thuyết kiến tạo nhấn mạnh việc học sinh xây dựng kiến thức dựa trên kinh nghiệm và kiến thức trước đó, qua đó giáo viên sử dụng câu hỏi để kích thích sự tham gia và phát triển hành vi học tập tích cực. Lý thuyết cho biết-mới giúp phân tích cấu trúc câu hỏi của giáo viên, trong đó phần "cho biết" là thông tin đã biết, còn phần "mới" kích thích nhận thức và tư duy của học sinh. Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng khung phân tích diễn ngôn phê phán (Critical Discourse Analysis - CDA) của Fairclough, bao gồm ba bước: phân tích văn bản, phân tích quá trình và phân tích xã hội, kết hợp với các nguồn lực ngữ pháp của Halliday như lexicalization, nominalization, cấu trúc chủ đề và trọng tâm thông tin để phân tích sâu sắc câu hỏi của giáo viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính với thiết kế nghiên cứu trường hợp (case study). Dữ liệu thu thập từ ba giờ học Reading 2 tại Đại học Ngoại ngữ - Đại học Huế, gồm 1 giáo viên và 30 sinh viên năm nhất. Phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm ghi âm lớp học và quan sát trực tiếp tương tác giữa giáo viên và sinh viên. Toàn bộ câu hỏi của giáo viên được phiên âm và mã hóa theo phân loại của Chang (2012) thành hai nhóm chính: câu hỏi hướng đến học sinh và câu hỏi tập trung nội dung. Phân tích dữ liệu dựa trên khung CDA của Fairclough kết hợp với lý thuyết kiến tạo và cho biết-mới để làm rõ mối liên hệ giữa câu hỏi của giáo viên với hành vi học tập và kiến thức có ý thức của sinh viên. Cỡ mẫu gồm 30 sinh viên, được chọn theo phương pháp thuận tiện do là lớp học thực tế. Thời gian nghiên cứu diễn ra trong học kỳ thứ hai năm học 2019-2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chiến lược đặt câu hỏi của giáo viên: Tổng cộng 118 câu hỏi được ghi nhận, trong đó 71% là câu hỏi hướng đến học sinh, tập trung chủ yếu vào chức năng kích thích phản hồi (38%) và kiểm tra sự hiểu biết (15%). Câu hỏi quản lý lớp học và yêu cầu xác nhận chiếm tỷ lệ thấp (khoảng 2-5%). Câu hỏi tập trung nội dung chiếm 29%, trong đó câu hỏi tập trung thông tin chiếm 18.8% và câu hỏi kích thích tư duy chiếm 10.2%.

  2. Hình thức câu hỏi: Câu hỏi dạng Wh-questions chiếm ưu thế với 61%, tiếp theo là Yes/No questions (19.5%). Các dạng câu hỏi khác như câu hỏi mệnh lệnh, câu hỏi thay thế và câu hỏi không hoàn chỉnh chiếm tỷ lệ nhỏ (khoảng 4-8%).

  3. Mối liên hệ giữa câu hỏi và hành vi học tập: Câu hỏi hướng đến học sinh giúp kích thích sự tham gia tích cực, tạo điều kiện cho sinh viên xây dựng kiến thức mới dựa trên kinh nghiệm trước đó. Ví dụ, giáo viên sử dụng câu hỏi mở đầu về văn hóa Maori để dẫn dắt vào bài học, giúp sinh viên liên hệ kiến thức thực tế và tăng hứng thú học tập.

  4. Mối liên hệ giữa câu hỏi và kiến thức có ý thức: Câu hỏi tập trung nội dung, đặc biệt là câu hỏi kích thích tư duy, giúp sinh viên nhận thức sâu sắc hơn về kiến thức mới, phát triển khả năng suy luận và phản biện. Phân tích ngữ pháp cho thấy giáo viên sử dụng các cấu trúc ngữ pháp nhằm nhấn mạnh thông tin mới, tạo điều kiện cho sinh viên nhận thức và xử lý thông tin hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Việc giáo viên ưu tiên sử dụng câu hỏi hướng đến học sinh nhằm kích thích phản hồi và kiểm tra sự hiểu biết phù hợp với mục tiêu xây dựng môi trường học tập tích cực, khuyến khích sự tham gia của sinh viên. So sánh với các nghiên cứu trước đây, tỷ lệ câu hỏi quản lý lớp học thấp hơn có thể do đặc thù lớp học đại học với sinh viên có kỷ luật cao hơn. Câu hỏi tập trung nội dung, đặc biệt là câu hỏi kích thích tư duy, tuy chiếm tỷ lệ thấp hơn nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển tư duy phản biện và kiến thức có ý thức của sinh viên. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ các loại câu hỏi và bảng so sánh tần suất sử dụng các hình thức câu hỏi, giúp minh họa rõ nét chiến lược đặt câu hỏi của giáo viên. Kết quả này khẳng định vai trò thiết yếu của việc xây dựng chiến lược đặt câu hỏi phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập trong lớp học EFL.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường sử dụng câu hỏi kích thích tư duy: Giáo viên nên chủ động thiết kế câu hỏi mở, khuyến khích sinh viên phân tích, tổng hợp và đánh giá thông tin nhằm phát triển tư duy phản biện, đặc biệt trong các bài học Reading. Thời gian thực hiện: ngay trong các học kỳ tiếp theo; Chủ thể: giáo viên bộ môn.

  2. Đa dạng hóa hình thức câu hỏi: Bên cạnh Wh-questions, giáo viên cần kết hợp linh hoạt các dạng câu hỏi khác như câu hỏi thay thế, câu hỏi không hoàn chỉnh để tạo sự mới mẻ và thu hút sự chú ý của sinh viên. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng; Chủ thể: giáo viên và bộ phận đào tạo.

  3. Tổ chức tập huấn về kỹ năng đặt câu hỏi: Nhà trường nên tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực đặt câu hỏi cho giáo viên, giúp họ hiểu rõ vai trò và cách áp dụng các loại câu hỏi phù hợp với mục tiêu giảng dạy. Thời gian thực hiện: hàng năm; Chủ thể: phòng đào tạo và giảng viên.

  4. Phát triển tài liệu hướng dẫn đặt câu hỏi: Xây dựng tài liệu tham khảo về chiến lược đặt câu hỏi trong giảng dạy tiếng Anh, dựa trên khung lý thuyết và thực tiễn tại trường, hỗ trợ giáo viên trong quá trình soạn bài. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: nhóm nghiên cứu và bộ môn tiếng Anh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh tại các trường đại học: Nghiên cứu cung cấp chiến lược đặt câu hỏi hiệu quả giúp nâng cao chất lượng giảng dạy và tương tác trong lớp học Reading.

  2. Nhà quản lý giáo dục và phòng đào tạo: Tham khảo để xây dựng chương trình tập huấn, chính sách phát triển năng lực giảng viên, đồng thời cải tiến chương trình đào tạo phù hợp với thực tế.

  3. Sinh viên ngành Sư phạm tiếng Anh: Hiểu rõ vai trò của câu hỏi trong quá trình dạy và học, từ đó áp dụng vào thực hành giảng dạy và nghiên cứu khoa học.

  4. Các nhà nghiên cứu về ngôn ngữ và giáo dục: Cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp phân tích diễn ngôn phê phán trong bối cảnh giảng dạy EFL, mở rộng nghiên cứu về tương tác trong lớp học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao câu hỏi hướng đến học sinh chiếm tỷ lệ cao trong lớp học?
    Câu hỏi hướng đến học sinh giúp kích thích sự tham gia, phản hồi và kiểm tra mức độ hiểu bài, tạo môi trường học tập tích cực và tương tác hiệu quả.

  2. Làm thế nào để câu hỏi kích thích tư duy phát triển kiến thức có ý thức?
    Câu hỏi kích thích tư duy thường là câu hỏi mở, yêu cầu sinh viên phân tích, đánh giá và tổng hợp thông tin, từ đó nâng cao nhận thức và khả năng phản biện.

  3. Tại sao Wh-questions được sử dụng phổ biến nhất?
    Wh-questions giúp thu thập thông tin chi tiết, khuyến khích sinh viên trả lời mở và phát triển kỹ năng ngôn ngữ, phù hợp với mục tiêu giảng dạy Reading.

  4. Giáo viên có nên sử dụng nhiều câu hỏi quản lý lớp học không?
    Tỷ lệ câu hỏi quản lý lớp học thấp trong nghiên cứu cho thấy sinh viên đại học có kỷ luật cao, giáo viên nên tập trung vào câu hỏi kích thích học tập hơn là quản lý hành vi.

  5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tế giảng dạy?
    Giáo viên có thể thiết kế câu hỏi đa dạng, kết hợp các loại câu hỏi phù hợp với mục tiêu bài học, đồng thời tham gia các khóa tập huấn nâng cao kỹ năng đặt câu hỏi.

Kết luận

  • Giáo viên EFL tại Đại học Ngoại ngữ - Đại học Huế chủ yếu sử dụng câu hỏi hướng đến học sinh (71%) để kích thích phản hồi và kiểm tra hiểu biết.
  • Câu hỏi tập trung nội dung chiếm 29%, trong đó câu hỏi kích thích tư duy đóng vai trò quan trọng trong phát triển kiến thức có ý thức của sinh viên.
  • Wh-questions là hình thức câu hỏi phổ biến nhất, chiếm 61%, giúp thu thập thông tin và khuyến khích sự tham gia của sinh viên.
  • Mối liên hệ giữa câu hỏi của giáo viên với hành vi học tập và kiến thức có ý thức của sinh viên được làm rõ qua khung phân tích diễn ngôn phê phán và lý thuyết học tập kiến tạo.
  • Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả đặt câu hỏi trong giảng dạy, góp phần cải thiện chất lượng học tập tiếng Anh tại bậc đại học.

Next steps: Triển khai các khóa tập huấn kỹ năng đặt câu hỏi cho giáo viên, phát triển tài liệu hướng dẫn và áp dụng đa dạng hóa hình thức câu hỏi trong giảng dạy.

Call-to-action: Các nhà quản lý và giáo viên nên phối hợp để áp dụng các chiến lược đặt câu hỏi hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập tiếng Anh trong bối cảnh hiện nay.