Tổng quan nghiên cứu
Nhiễm khuẩn bệnh viện (NKBV) là một trong những vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến an toàn người bệnh và hiệu quả điều trị trong các cơ sở y tế. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có hơn 1,4 triệu người trên toàn cầu bị NKBV tại bất kỳ thời điểm nào. Tại Việt Nam, tỷ lệ NKBV có xu hướng tăng qua các năm, điển hình tại Bệnh viện Quốc tế Thái Hòa tỉnh Đồng Tháp, tỷ lệ NKBV tăng từ 0,27% năm 2019 lên 0,35% năm 2020. Vệ sinh tay thường quy (VSTTQ) được WHO khẳng định là biện pháp đơn giản, hiệu quả nhất trong phòng ngừa NKBV, giúp giảm đáng kể tỷ lệ nhiễm khuẩn thông qua việc loại bỏ vi sinh vật trên bàn tay nhân viên y tế.
Nghiên cứu nhằm mục tiêu mô tả thực trạng tuân thủ VSTTQ của điều dưỡng tại các khoa lâm sàng Bệnh viện Quốc tế Thái Hòa năm 2021 và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc tuân thủ này. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 7 năm 2021, tại 5 khoa lâm sàng gồm Nội, Ngoại, Sản, Nhi và Hồi sức tích cực. Việc đánh giá tuân thủ VSTTQ được thực hiện dựa trên 5 thời điểm bắt buộc theo hướng dẫn của WHO và quy trình kỹ thuật 6 bước của Bộ Y tế Việt Nam.
Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể về tỷ lệ tuân thủ VSTTQ của điều dưỡng, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát nhiễm khuẩn, góp phần giảm thiểu NKBV, nâng cao chất lượng chăm sóc người bệnh và giảm chi phí điều trị.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ VSTTQ, bao gồm:
- Yếu tố cá nhân: Tuổi, giới tính, trình độ học vấn, thâm niên công tác, kiến thức và thái độ về VSTTQ.
- Yếu tố cơ sở vật chất: Tính sẵn có và cách bố trí các phương tiện vệ sinh tay như dung dịch chứa cồn, nước sạch, xà phòng, khăn lau tay, bồn rửa tay.
- Yếu tố môi trường: Khối lượng công việc, đặc thù công việc tại từng khoa, tình trạng thiếu nhân lực.
- Yếu tố quản lý: Công tác kiểm tra, giám sát, đào tạo, tập huấn, chính sách thi đua, khen thưởng và các văn bản quy định liên quan.
Khung lý thuyết này được xây dựng dựa trên Quyết định 3916/QĐ-BYT ngày 28/8/2017 của Bộ Y tế và các tài liệu khoa học liên quan, nhằm giải thích mối quan hệ giữa các yếu tố trên với thực trạng tuân thủ VSTTQ của điều dưỡng.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp phương pháp định lượng và định tính.
Nguồn dữ liệu:
- Đối tượng định lượng là 105 điều dưỡng đang công tác tại 5 khoa lâm sàng (Nội, Ngoại, Sản, Nhi, Hồi sức tích cực) của Bệnh viện Quốc tế Thái Hòa, được quan sát 3 cơ hội VSTTQ mỗi người, tổng cộng 315 cơ hội quan sát.
- Đối tượng định tính gồm 2 cuộc phỏng vấn sâu với lãnh đạo bệnh viện và trưởng phòng kiểm soát nhiễm khuẩn, cùng 1 cuộc thảo luận nhóm với 10 điều dưỡng không tuân thủ VSTTQ.
Phương pháp phân tích: Dữ liệu định lượng được nhập và xử lý bằng phần mềm Epidata và SPSS, phân tích mô tả tỷ lệ tuân thủ, so sánh giữa các khoa và các thời điểm VSTTQ. Dữ liệu định tính được mã hóa theo chủ đề, phân tích nội dung nhằm làm rõ các yếu tố ảnh hưởng.
Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ tháng 5 đến tháng 7 năm 2021, phân tích và báo cáo kết quả trong năm 2021.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tỷ lệ tuân thủ VSTTQ chung của điều dưỡng là 20,3% trên tổng số cơ hội quan sát được. Tỷ lệ điều dưỡng thực hiện đúng cả 5 thời điểm và 6 bước quy trình chỉ chiếm 10,5%.
Tỷ lệ tuân thủ theo 5 thời điểm VSTTQ không đồng đều: cao nhất là thời điểm sau khi tiếp xúc với máu, dịch cơ thể (48,6%), thấp nhất là trước khi tiếp xúc với người bệnh (5,1%).
Phương pháp vệ sinh tay sử dụng dung dịch chứa cồn chiếm 27,3%, cao hơn nhiều so với rửa tay bằng nước và xà phòng (4,1%). Tuy nhiên, tỷ lệ không thực hiện vệ sinh tay chiếm tới 68,6%.
Tỷ lệ tuân thủ giữa các khoa khác nhau rõ rệt: khoa Hồi sức tích cực có tỷ lệ tuân thủ cao nhất (53,3%), trong khi khoa Ngoại thấp nhất (23,3%). Nguyên nhân chính của sự khác biệt này là do nhận thức và ý thức cá nhân của điều dưỡng, đặc biệt tại khoa Ngoại, nơi có hiện tượng lạm dụng găng tay và tin tưởng quá mức vào thuốc kháng sinh.
Các yếu tố ảnh hưởng chính đến tuân thủ VSTTQ gồm: yếu tố cá nhân (kiến thức, thái độ), yếu tố quản lý (kiểm tra, giám sát, đào tạo), yếu tố cơ sở vật chất (thiếu phương tiện, bố trí không thuận tiện), và yếu tố môi trường (khối lượng công việc cao, thiếu nhân lực).
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ tuân thủ VSTTQ của điều dưỡng tại Bệnh viện Quốc tế Thái Hòa còn thấp so với các tiêu chuẩn quốc tế và một số nghiên cứu trong nước. Tỷ lệ tuân thủ thấp nhất ở thời điểm trước khi tiếp xúc người bệnh là điểm đáng lo ngại, vì đây là thời điểm quan trọng để ngăn ngừa lây truyền vi sinh vật từ nhân viên y tế sang người bệnh.
Sự khác biệt tỷ lệ tuân thủ giữa các khoa phản ánh ảnh hưởng của đặc thù công việc và nhận thức cá nhân. Khoa Ngoại có tỷ lệ tuân thủ thấp do điều dưỡng có xu hướng dựa vào thuốc kháng sinh và găng tay thay vì vệ sinh tay đúng cách, điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy lạm dụng găng tay là một trong những nguyên nhân làm giảm tuân thủ VST.
Yếu tố quản lý được xác định là quan trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi tuân thủ của điều dưỡng. Việc thiếu kiểm tra, giám sát thường xuyên và đào tạo chưa đủ đã làm giảm hiệu quả của các chương trình VST. Ngoài ra, cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ và bố trí chưa hợp lý cũng là rào cản lớn.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ tuân thủ theo từng thời điểm VSTTQ và biểu đồ tròn phân bố tỷ lệ sử dụng các phương pháp vệ sinh tay. Bảng so sánh tỷ lệ tuân thủ giữa các khoa cũng giúp minh họa rõ nét sự khác biệt.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát thường xuyên: Thiết lập hệ thống giám sát công khai và bí mật nhằm nâng cao ý thức tuân thủ VSTTQ của điều dưỡng. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2022. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo bệnh viện phối hợp phòng kiểm soát nhiễm khuẩn.
Tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn định kỳ: Cập nhật kiến thức, kỹ thuật VSTTQ theo hướng dẫn mới nhất của Bộ Y tế và WHO, tập trung vào nâng cao nhận thức và thái độ của điều dưỡng. Thời gian: 6 tháng/lần. Chủ thể: Phòng đào tạo và phòng kiểm soát nhiễm khuẩn.
Cải thiện cơ sở vật chất và phương tiện VSTTQ: Bố trí lại các điểm rửa tay, cung cấp đầy đủ dung dịch chứa cồn, nước sạch, xà phòng, khăn lau tay dùng một lần tại các khoa lâm sàng, đảm bảo thuận tiện tiếp cận. Thời gian: trong quý 1 năm 2022. Chủ thể: Ban quản lý bệnh viện và phòng vật tư.
Giảm tải khối lượng công việc và tăng cường nhân lực: Xem xét bổ sung nhân viên điều dưỡng tại các khoa có khối lượng công việc cao để tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện VSTTQ. Thời gian: kế hoạch dài hạn trong 1-2 năm. Chủ thể: Ban lãnh đạo bệnh viện và phòng nhân sự.
Xây dựng chính sách khen thưởng và xử phạt rõ ràng: Khuyến khích điều dưỡng tuân thủ tốt VSTTQ và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm nhằm tạo động lực thực hiện. Thời gian: triển khai ngay trong năm 2022. Chủ thể: Ban lãnh đạo bệnh viện.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Ban lãnh đạo các bệnh viện và cơ sở y tế: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ VSTTQ, giúp xây dựng chính sách quản lý, kiểm soát nhiễm khuẩn hiệu quả.
Phòng kiểm soát nhiễm khuẩn: Tham khảo để thiết kế chương trình giám sát, đào tạo và cải thiện thực hành vệ sinh tay phù hợp với đặc thù từng khoa.
Điều dưỡng và nhân viên y tế: Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của VSTTQ, cải thiện kỹ thuật và thái độ thực hành nhằm bảo vệ người bệnh và bản thân.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, quản lý bệnh viện: Là tài liệu tham khảo khoa học về phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực kiểm soát nhiễm khuẩn.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao tuân thủ vệ sinh tay thường quy lại quan trọng trong bệnh viện?
VSTTQ giúp loại bỏ vi sinh vật trên tay nhân viên y tế, ngăn ngừa lây truyền mầm bệnh giữa bệnh nhân và nhân viên, giảm tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện, từ đó nâng cao an toàn người bệnh và giảm chi phí điều trị.Những thời điểm nào cần thực hiện vệ sinh tay theo quy định?
Theo hướng dẫn của WHO và Bộ Y tế, có 5 thời điểm bắt buộc: trước khi tiếp xúc người bệnh, trước thủ thuật vô khuẩn, sau tiếp xúc máu/dịch cơ thể, sau tiếp xúc người bệnh, và sau tiếp xúc với môi trường xung quanh người bệnh.Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến việc tuân thủ vệ sinh tay của điều dưỡng?
Yếu tố quản lý như kiểm tra, giám sát và đào tạo được xác định là quan trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi tuân thủ của điều dưỡng.Phương pháp vệ sinh tay nào được khuyến khích sử dụng nhiều nhất?
Sử dụng dung dịch vệ sinh tay chứa cồn được khuyến khích vì hiệu quả diệt khuẩn cao, nhanh chóng và tiện lợi hơn so với rửa tay bằng nước và xà phòng, đặc biệt trong môi trường làm việc bận rộn.Làm thế nào để cải thiện tỷ lệ tuân thủ vệ sinh tay trong bệnh viện?
Cần đồng bộ các giải pháp: tăng cường giám sát, đào tạo liên tục, cải thiện cơ sở vật chất, giảm tải công việc và xây dựng chính sách khen thưởng, xử phạt rõ ràng để tạo động lực cho nhân viên y tế.
Kết luận
- Tỷ lệ tuân thủ vệ sinh tay thường quy của điều dưỡng tại Bệnh viện Quốc tế Thái Hòa năm 2021 còn thấp, chỉ đạt khoảng 20,3% cơ hội quan sát.
- Tỷ lệ tuân thủ không đồng đều giữa các thời điểm và các khoa, với thời điểm trước khi tiếp xúc người bệnh có tỷ lệ thấp nhất (5,1%).
- Yếu tố quản lý, bao gồm kiểm tra, giám sát và đào tạo, đóng vai trò quyết định trong việc nâng cao tuân thủ VSTTQ.
- Cơ sở vật chất chưa đầy đủ và khối lượng công việc cao cũng là những rào cản lớn cần được giải quyết.
- Đề xuất các giải pháp đồng bộ nhằm cải thiện tuân thủ VSTTQ, góp phần giảm tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện và nâng cao chất lượng chăm sóc người bệnh.
Next steps: Triển khai các chương trình đào tạo, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường giám sát trong năm 2022.
Call-to-action: Ban lãnh đạo bệnh viện và các phòng ban liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát nhiễm khuẩn qua vệ sinh tay thường quy.