I. Tổng Quan Nghiên Cứu Về Tổ Sư Báo Chí Tại ĐHQGHN
Nghiên cứu về Tổ Sư Báo Chí Việt Nam là một lĩnh vực quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, việc giữ gìn bản sắc văn hóa trở nên vô cùng cần thiết. Nghiên cứu này không chỉ giúp Việt Nam hòa nhập với thế giới mà còn phát huy những truyền thống vốn có, coi trọng cội nguồn. Văn kiện hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII của Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1998 đã nhấn mạnh: “Di sản văn hóa là tài sản vô giá, gắn kết cộng đồng dân tộc, là cốt lõi của bản sắc dân tộc, cơ sở để sáng tạo những giá trị mới và giao lưu văn hóa”.
1.1. Ý nghĩa của việc nghiên cứu lịch sử báo chí Việt Nam
Nghiên cứu về lịch sử báo chí Việt Nam có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu rõ quá trình hình thành và phát triển của nền báo chí cách mạng. Việc nghiên cứu này giúp chúng ta nhận thức sâu sắc hơn về vai trò của báo chí trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đồng thời, nó cũng giúp chúng ta trân trọng những đóng góp to lớn của các thế hệ nhà báo tiền bối. Theo Nguyễn Thị Bích Hà, việc nghiên cứu truyền thuyết Hà Nội giúp thống kê những truyện truyền thuyết Hà Nội, trong đó có 15 truyện truyền thuyết về các vị tổ nghề.
1.2. Đại học Quốc gia Hà Nội và vai trò trong nghiên cứu báo chí
Đại học Quốc gia Hà Nội (VNU), đặc biệt là Khoa Báo chí và Truyền thông, đóng vai trò quan trọng trong việc đào tạo và nghiên cứu về báo chí. Các công trình nghiên cứu khoa học, hội thảo khoa học về báo chí được tổ chức tại đây góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu. Các giảng viên khoa Báo chí ĐHQGHN luôn nỗ lực để sinh viên khoa Báo chí ĐHQGHN có kiến thức và kỹ năng tốt nhất.
II. Thách Thức Trong Nghiên Cứu Tổ Sư Báo Chí Việt Nam
Mặc dù thể loại truyền thuyết đã được công nhận vào những năm 50 của thế kỷ XX, nhưng nó vẫn chưa thể có một vị thế xứng đáng trong nền văn học dân gian Việt Nam bởi giữa các nhà nghiên cứu vẫn có những bất đồng. Việc nghiên cứu truyền thuyết được chú trọng trong những năm 70, 80, 90 của thế kỷ XX. Các công trình của Kiều Thu Hoạch, Đỗ Bình Trị, Lê Chí Quế đã khẳng định sự ra đời và phát triển của thể loại truyền thuyết với những đặc trưng riêng của nó.
2.1. Sự đa dạng trong quan điểm về thể loại truyền thuyết
Trong giới nghiên cứu, vẫn còn nhiều quan điểm khác nhau về thể loại truyền thuyết. Sự phức tạp có lẽ bắt nguồn từ bản thân đối tượng nghiên cứu. Vì vậy, nghiên cứu về truyền thuyết dân gian trong thời điểm hiện tại là việc làm rất cần thiết. Truyền thuyết được sinh ra, lưu truyền trong môi trường văn hóa cụ thể và nó có đặc trưng gắn với các vùng văn hóa, địa phương cụ thể.
2.2. Thiếu công trình nghiên cứu cụ thể về Tổ Sư Báo Chí
Cho đến nay, mảng truyền thuyết về các vị tổ sư bách nghệ chưa có nhiều đề tài nghiên cứu cụ thể, phân loại rõ ràng để người đọc có thể dễ dàng tìm hiểu. Các nhân vật tổ sư bách nghệ đa số không có nhiều ảnh hưởng sâu rộng như các vị anh hùng dân tộc, các nhân vật “Tứ bất tử” nhưng nó có một sức sống mạnh mẽ trong lòng bộ phận những người dân ở các làng nghề.
2.3. Khó khăn trong việc tiếp cận nguồn tư liệu gốc
Việc tiếp cận các nguồn tư liệu gốc về Tổ Sư Báo Chí đôi khi gặp nhiều khó khăn do tính chất phân tán và ít được lưu trữ chính thức. Điều này đòi hỏi các nhà nghiên cứu phải tốn nhiều thời gian và công sức để sưu tầm, xác minh thông tin. Theo Lê Trần Trường An, có rất nhiều người không biết tổ nghề của mình là ai, bởi vết trầm tích thời gian đã phủ mờ nhiều ký ức.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Tổ Sư Báo Chí Tại ĐHQGHN
Trong kho tàng truyện truyền thuyết Việt Nam, các nhân vật tổ sư bách nghệ là những nhân vật mang vẻ đẹp độc đáo, chiều sâu văn hóa của con người Việt Nam. Chúng tôi sẽ đề cập đến vấn đề nghiên cứu từ góc độ chuyên ngành đến liên ngành bằng các phương pháp tiếp cận khác nhau từ lịch sử tư tưởng đến tín ngưỡng, lễ hội, văn hóa dân gian,…dưới góc nhìn văn học và văn hóa, đồng thời khảo sát các nhân vật tổ sư trong cái nhìn rộng lớn, bao quát của văn hóa dân gian, góp phần giải mã những vấn đề xung quanh nhân vật.
3.1. Tiếp cận liên ngành trong nghiên cứu báo chí cách mạng Việt Nam
Nghiên cứu về báo chí cách mạng Việt Nam cần có sự kết hợp giữa nhiều lĩnh vực như lịch sử, văn hóa, xã hội học, truyền thông học. Cách tiếp cận này giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về vai trò của báo chí trong từng giai đoạn lịch sử. Theo Trần Quốc Vượng, cần có sự biện chứng qua lại giữa truyền thống và hiện đại để giữ gìn tinh hoa vốn cũ và sáng tạo mới.
3.2. Sử dụng phương pháp phân tích văn bản và ngữ cảnh
Phương pháp phân tích văn bản và ngữ cảnh giúp chúng ta hiểu rõ hơn về nội dung, ý nghĩa và giá trị của các tác phẩm báo chí. Đồng thời, nó cũng giúp chúng ta đánh giá được ảnh hưởng của báo chí đối với xã hội. Cần khảo sát các nhân vật tổ sư trong văn học dân gian với những đặc trưng thẩm mỹ riêng, đồng thời khảo sát các type, motif truyện.
3.3. Khảo sát thực địa và phỏng vấn nhân chứng
Khảo sát thực địa và phỏng vấn nhân chứng là phương pháp quan trọng để thu thập thông tin và tư liệu về lịch sử hình thành và phát triển báo chí. Phương pháp này giúp chúng ta có được những thông tin chân thực và sống động từ những người đã từng tham gia hoặc chứng kiến các sự kiện lịch sử. Cần tìm hiểu truyền thuyết trong nội hàm văn hóa dân gian và các sinh hoạt trong đời sống cổ truyền của người dân vùng châu thổ Bắc Bộ.
IV. Ứng Dụng Nghiên Cứu Về Tổ Sư Báo Chí Tại ĐHQGHN
Vùng châu thổ Bắc Bộ là một vùng văn hóa cổ nằm giữa lưu vực những dòng sông lớn như sông Hồng, sông Đà, sông Cả, sông Mã,.TS Ngô Đức Thịnh nhận xét: “Trong các sắc thái phong phú và đa dạng của văn hóa Việt Nam, đồng bằng Bắc Bộ như là một vùng văn hóa độc đáo và đặc sắc. Do vậy, khi nói vùng văn hóa châu thổ Bắc Bộ là nói tới vùng văn hóa thuộc địa phận các tỉnh Nam Định, Hà Nam, Hưng Yên, Hải Dương, Thái Bình; thành phố Hà Nội, Hải Phòng; phần đồng bằng của các tỉnh Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Bắc Giang, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh.
4.1. Phát triển chương trình đào tạo báo chí đa phương tiện
Kết quả nghiên cứu về Tổ Sư Báo Chí có thể được sử dụng để phát triển chương trình đào tạo báo chí đa phương tiện tại ĐHQGHN. Chương trình này giúp sinh viên nắm vững kiến thức về lịch sử, văn hóa báo chí, đồng thời trang bị các kỹ năng làm báo hiện đại. Cần nghiên cứu về truyền thuyết về các vị tổ sư bách nghệ, gợi mở ra không gian văn hóa tín ngưỡng và du lịch nơi đây.
4.2. Xây dựng bảo tàng lịch sử báo chí tại ĐHQGHN
Việc xây dựng bảo tàng lịch sử báo chí tại ĐHQGHN là một cách hiệu quả để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa báo chí. Bảo tàng này sẽ trưng bày các hiện vật, tư liệu liên quan đến Tổ Sư Báo Chí và quá trình phát triển của báo chí Việt Nam. Cần giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của lớp cha anh đi trước – những người đã trực tiếp viết nên những trang sử vẻ vang của vùng đất quan trọng, linh thiêng bậc nhất của dân tộc Việt Nam.
4.3. Tổ chức hội thảo khoa học về nghiên cứu khoa học báo chí
Việc tổ chức hội thảo khoa học về nghiên cứu khoa học báo chí là cơ hội để các nhà nghiên cứu, giảng viên, sinh viên trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm và kết quả nghiên cứu. Hội thảo này cũng góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành báo chí Việt Nam. Cần bổ sung tư liệu tham khảo về các tổ nghề, qua đó giúp bảo tồn văn hóa dân tộc – dân gian bao gồm việc bảo tồn các nghề truyền thống, thủ công Việt Nam có tầm quan trọng hàng đầu đối với thế hệ tương lai của Việt Nam.
V. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Về Tổ Sư Báo Chí
Điều quan trọng là thêm hiểu biết về nghề, làng nghề truyền thống đang dần bị mai một. Nhận rõ vị trí, tầm quan trọng của việc tìm hiểu giá trị của mảng truyền thuyết dân gian về tổ sư bách nghệ và sức sống của nó trong đời sống văn hóa cộng đồng, chúng tôi đã lựa chọn đề tài nghiên cứu: Truyền thuyết về các nhân vật “Tổ sư bách nghệ” trong không gian văn hóa châu thổ Bắc Bộ.
5.1. Tổng kết những đóng góp của nghiên cứu
Nghiên cứu về Tổ Sư Báo Chí tại ĐHQGHN đã góp phần làm sáng tỏ nhiều vấn đề quan trọng liên quan đến lịch sử, văn hóa và xã hội của báo chí Việt Nam. Nghiên cứu này cũng cung cấp những tư liệu quý giá cho việc đào tạo và nghiên cứu báo chí. Cần thống kê các bản truyện truyền thuyết tổ sư bách nghệ trong không gian văn hóa châu thổ Bắc Bộ để có cái nhìn tổng quát về văn học dân gian viết về các vị tổ nghề.
5.2. Đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo về đạo đức nghề báo
Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu về đạo đức nghề báo, kỹ năng làm báo, xu hướng phát triển của báo chí. Các nghiên cứu này cần tập trung vào việc giải quyết những vấn đề thực tiễn mà báo chí Việt Nam đang đối mặt. Cần giải thích văn bản truyền thuyết theo hướng làm rõ nội dung và thi pháp truyền thuyết về các nhân vật tổ nghề.
5.3. Mở rộng phạm vi nghiên cứu ra các vùng miền khác
Nghiên cứu về Tổ Sư Báo Chí không nên chỉ giới hạn ở vùng châu thổ Bắc Bộ mà cần được mở rộng ra các vùng miền khác trên cả nước. Điều này giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về văn hóa báo chí Việt Nam. Cần tìm hiểu truyền thuyết trong nội hàm văn hóa dân gian và các sinh hoạt trong đời sống cổ truyền của người dân vùng châu thổ Bắc Bộ.
