I. Tổng Quan Nghiên Cứu Phát Triển Nguồn Lực Tại ĐH KHXHNV HN
Bước vào thế kỷ XXI, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của KHCN, là sự bùng nổ thông tin, kỷ nguyên của nền kinh tế tri thức. Trong nền kinh tế này, thông tin/tri thức trở thành biến số cho sự phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc. Thông tin tri thức chính là kết quả của hoạt động KHCN mà chủ thể sản sinh và nắm bắt nguồn tri thức này là con người có trình độ cao. Để có nguồn nhân lực chất lượng cao, ngành giáo dục và đào tạo nói chung và ngành giáo dục đại học nói riêng có vai trò hết sức quan trọng. Để hoàn thành sứ mệnh của mình, một trong những nhiệm vụ cấp bách của ngành giáo dục đào tạo là cần phải đổi mới giáo dục đại học, trong đó có đổi mới phương thức đào tạo từ niên chế sang tín chỉ. Với phương thức đào tạo mới này, nhu cầu học liệu để tự học, tự nghiên cứu phát huy khả năng sáng tạo của người học là rất cần thiết.
1.1. Bối Cảnh Phát Triển Giáo Dục và Nhu Cầu Thông Tin
Quá trình đổi mới giáo dục đại học đặt ra yêu cầu đổi mới hoạt động của các cơ quan TT-TV, trong đó việc tạo lập và phát triển nguồn lực thông tin (PTNLTT) nhằm thỏa mãn tốt nhất nhu cầu thông tin cho người dùng tin (NDT) cần được quan tâm hàng đầu. Học viện Tài chính (HVTc) trải qua 50 năm xây dựng và phát triển, trở thành một trung tâm đào tạo nguồn nhân lực ngành tài chính chất lượng cao và NCKH tài chính lớn của cả nước.
1.2. Học Viện Tài Chính và Chuyển Đổi Sang Đào Tạo Tín Chỉ
Từ năm 2009, HVTc chuyển đổi phương thức đào tạo từ niên chế sang học chế tín chỉ. Phương pháp đào tạo mới với tôn chỉ “người học là trung tâm” vì vậy các giảng viên phải thường xuyên tìm kiếm tài liệu, đổi mới nội dung giảng dạy, cập nhật tri thức mới, sinh viên phải thường xuyên đọc tài liệu để chuẩn bị cho các bài tập nhóm, làm quen với công việc NCKH. Như vậy, nhu cầu tiếp cận và sử dụng NLTT tại Thư viện của giảng viên và sinh viên rất lớn.
II. Thách Thức Trong Phát Triển Nguồn Lực Thông Tin Tại ĐH
Thư viện HVTc thuộc hệ thống thư viện các trường 7 đại học khối kinh tế đóng vai trò là “giảng đường thứ hai” của sinh viên, đã nỗ lực trong công tác phát triển và chú ý tới chất lượng NLTT, đáp ứng được một phần nhu cầu thông tin của NDT, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học của HVTc. Hiện nay Thư viện đang sở hữu một NLTT khá phong phú về các chuyên ngành: kinh tế, tài chính, ngân hàng...với loại hình tài liệu truyền thống và hiện đại. Với đặc thù là một trường đại học khối ngành kinh tế, các tài liệu phục vụ công tác giảng dạy và học tập tại Học viện thường là dạng số liệu, dữ kiện…nên sự lạc hậu, lỗi thời của tài liệu diễn ra rất nhanh chóng.
2.1. Sự Lạc Hậu Thông Tin và Yêu Cầu Cập Nhật Liên Tục
Do đó công tác PTNLTT tại Học viện có vai trò rất quan trọng, đòi hỏi phải thực hiện liên tục để NLTT tại Học viện được đảm bảo tính mới, tính thời sự. Bên cạnh thành công đã đạt được công tác PTNLTT tại TVHVTc còn bộc lộ nhiều hạn chế, cụ thể là: vốn tài liệu của Thư viện được bổ sung chỉ dựa vào kinh nghiệm của cán bộ Thư viện dẫn tới tình trạng bổ sung thiên lệch, chưa thực sự sát với các chuyên ngành đào tạo, cơ cấu tài liệu chưa thật phù hợp với nhu cầu của NDT, nguồn tài liệu điện tử, tài liệu ngoại văn còn nghèo nàn.
2.2. Hạn Chế Về Bổ Sung Tài Liệu và Nguồn Lực Điện Tử
Để phục vụ có hiệu quả công tác đào tạo và NCKH trong lĩnh vực kinh tế tài chính của Học viện, mục tiêu hướng tới của TVHVTc là xây dựng được NLTT đủ mạnh cả về số lượng và chất lượng nhằm thỏa mãn tối đa NDT của NDT.Việc tạo lập và phát triển bền vững NLTT tại HVTc thực sự là vấn đề cấp thiết và liên quan đến các khía cạnh học thuật và thực tiễn của của công tác TT-TV cần phải được giải quyết kịp thời trong giai đoạn hiện nay.
III. Cách Tiếp Cận Nghiên Cứu Phát Triển Nguồn Lực Thông Tin
Chính vì những lý do trên, tôi đã chọn chủ đề “Phát triển nguồn lực thông tin tại Thư viện Học viện Tài chính” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ khoa học Thông tin - Thư viện của mình. Trong lĩnh vực nghiên cứu chủ đề NLTT được nhiều nhà khoa học trên thế giới nghiên cứu trong nửa thế kỷ nay, trong đó có nhiều công trình của các nhà khoa học ở các nước phương Tây như Nikẹ Willard trong công trình “Information Resources Management, Asliь Information”, [32], R. Wiǥǥin “A conceptual framework for information resources management [34], nhà khoa học Nga như A. Antopolskyɣ trong công trình “Questions of development of navigating systems on scientific and technical information resources” [30].Tuy nhiên ở nước ta, việc nghiên cứu về NLTT mới 9 được chú ý nhiều trong nửa sau những năm 90 và những kết quả nghiên cứu về NLTT còn ở mức khá khiêm tốn.
3.1. Nghiên Cứu NLTT Trên Thế Giới và Tại Việt Nam
Các kết quả nghiên cứu trong nước được trình bày chủ yếu trong các bài viết trên các tạp chí chuyên ngành, trong các kỷ yếu hội thảo khoa học, các luận văn thạc sỹ. tạp chí : Thuật ngữ “nguồn lực thông tin” được tác giả Nguyễn Hữu Hùng dùng đầu tiên trong bài viết “Hoạt động thông tin trong khoa học và quản lý” công bố vào năm 1973 và sau đó trong nhiều bài viết được tác giả tập hợp trong cuốn “Thông tin: Từ lý luận tới thực tiễn”[10].
3.2. Các Công Trình Nghiên Cứu Tiêu Biểu Về NLTT
Gần đây, tác giả có bài “ Phát triển NLTT trong bối cảnh công nghệ thông tin mới”[13],“Phát triển thông tin để trở thành nguồn lực”[11],“ Vấn đề phát triển và chia sẻ NLTT số hóa tại Việt Nam”[12]. Trong các bài viết trên tác giả thể hiện hệ quan điểm để tạo lập, quản trị và khai thác NLTT trong các hoạt động xã hội. Tác giả Vũ Văn Sơn với các bài “Một số quan niệm về chính sách phát triển nguồn tư liệu”[25 ; “chính sách chia sẻ NLTT trong thời kỳ áp dụng công nghệ thông tin mới”[26].; tác giả Nguyễn Viết Nghĩa với bài “Phương pháp luận xây dựng chính sách phát triển nguồn tin”[16] đã trình bày khía cạnh chính sách đối với vấn đề PTNLTT.
IV. Giải Pháp Phát Triển Nguồn Lực Thông Tin Tại ĐH KHXHNV
Tác giả Nguyễn Huy Chương và Trần Anh Tuấn trong bài “ Phát triển nguồn học liệu tại các tổ chức nghiên cứu đào tạo hiện nay”[2] nêu vấn đề tổ chức NLTT về học liệu tại các tổ chức HCQT và trường đại học. Tác giả Trần Thị Quý trong bài “Số hóa tài liệu - từ nhận thức đến triển khai đào tạo tại Khoa TT-TV”[21] đã xem xét các cách tiếp cận để tạo lập các bộ sưu tập số trong cơ sở đào tạo hiện nay. Nhìn chung, các bài viết trên đây của các tác giả đã đặt ra những khía cạnh học thuật của NLTT, trình bày về các các cách tiếp cận và giải quyết những vấn đề khác nhau trong lý luận và thực tiễn tổ chức NLTT. Đây là những căn cứ phương pháp luận khoa học, mang tính khái quát và vì vậy khi ứng dụng vào thực tiễn tại từng cơ quan TT-TV cụ thể cần có sự nghiên cứu để áp dụng sao cho phù hợp với điều kiện, năng lực của mỗi cơ quan.
4.1. Xây Dựng Chính Sách Bổ Sung Và Phát Triển Vốn Tài Liệu
Hội thảo khoa học : Bên cạnh các bài viết trên các tạp chí khoa học chuyên ngành còn có các Kỷ yếu của các hội thảo, hội nghị khoa học liên quan đến NLTT đã được tổ chức như: Hội thảo: “Xây dựng và chia sẻ NLTT địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế xã hội diễn ra ngày 25 11 2011 tại Thư viện Quốc gia do Vụ Thư viện tổ chức.
4.2. Chú Trọng Công Tác Tổ Chức Quản Lý và Thanh Lý Tài Liệu
Hội thảo “Xây dựng và phát triển nguồn học liệu phục vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học” do Trung tâm TT-TV Đại học QGHN phối hợp với Liên hiệp Thư viện Đại học khu vực phía Bắc tổ chức tại Đại học Đà nẵng năm 2007. Hội thảo “Giải pháp xây dựng và chia sẻ tài nguyên số diễn ra ngày 10 3 2012 tại Trung tâm thông tin tư liệu Đại học Cần Thơ” …. Luận văn : Đề tài về NLTT được thể hiện khá nhiều trong các luận văn thạc sỹ, như “ Phát triển NLTT tại Trung tâm TT-TV Viện Hoá học công nghệ Việt Nam phục vụ sự nghiệp đổi mới đất nước.” của tác giả Nghiêm Thị Như Ngọc bảo vệ năm 2010[17 ; “ Phát triển NLTT tại TV Bộ Tư pháp” của tác giả Phạm Thị Thu Hà bảo vệ năm 2010[5 ; “ Phát triển NLTT phục vụ công tác đào tạo tín chỉ tại Trung tâm TT-TV Trường Đại học Đ-Xh” của tác giả Nguyễn Tiến Đức bảo vệ năm 2010[4 ; “ Phát triển NLTT tại TV Trường Đại học Hoa lư”, của tác giả Lê Thị Tuyết Nhung bảo vệ năm 2011[18 ; “ Phát triển NLTT tại Trung tâm TT-TV Trường Đại học kinh tế - tài chính TP.HCM” của tác giả Nguyễn Công Trứ bảo vệ năm 2013[28 ; “ Phát triển NLTT tại Trung tâm TT- TV Trường Đại học công nghiệp Hà Nội” của tác giả Trần Thị Lan Đào bảo vệ năm 2013[3 ; “ Phát triển NLTT tại Thư viện Trường Đại học Xây dựng Hà Nội của tác giả Nguyễn Thị Thu Hiền bảo vệ năm 2013[6],…Nhìn chung các luận văn trên đều nghiên cứu về thực trạng NLTT và công tác PTNLTT tại các cơ quan TT-TV cụ thể.
V. Ứng Dụng CNTT và Liên Kết Chia Sẻ Tài Nguyên Thông Tin
Tuy nhiên mỗi tác giả lại có các cách tiếp cận và giải quyết vấn đề khác nhau, phụ thuộc vào tính chất và đặc thù của từng cơ quan nhằm đưa ra các giải pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả công tác PTNLTT tại các cơ quan TT-TV trong giai đoạn hiện nay. Nghiên cứu về hoạt động thông tin tại TVHVTc đến nay có 2 luận văn. Đó là luận văn của tác giả Nguyễn Thị Nghĩa “Tăng cường hoạt động TT-TV ở HVTc thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa” bảo vệ năm 2003[14 . Đề tài này 13 nghiên cứu thực trạng công tác tổ chức, quản lý hoạt động TT-TV và đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động TT-TV của Thư viện phục vụ công tác giảng dạy và học tập, NC KH của HVTc; luận văn: “ Nghiên cứu nhu cầu tin tại TVHVTc” của tác giả Vũ Thanh Thủy bảo vệ năm 2011[27]. Đề tài này tập trung phân tích đặc điểm NDT, NCT tại TVHVTc và đưa ra các giải pháp nâng cao khả năng đáp ứng NCT tại TVHVTc.
5.1. Đẩy Mạnh Ứng Dụng CNTT Trong Quản Lý Thông Tin
Như vậy mặc dù đến nay có khá nhiều luận văn, bài viết khoa học về công tác PTNL TT nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu về công tác PTNLTT tại TVHVTc. Vì vậy, có thể nói đề tài: “Phát triển nguồn lực thông tin tại Thư viện Học viện Tài chính” là một đề tài hoàn toàn mới, không trùng lặp với các công trình nghiên cứu nào đã công bố cho tới nay.
5.2. Marketing Về Nguồn Lực Thông Tin Để Tăng Cường Sử Dụng
Đề tài luận văn này hướng tới việc khảo cứu thực trạng NLTT tại TVHVTc, từ đó đề xuất các kiến nghị, giải pháp nhằm tiếp tục PTNLTT cả về lượng và chất, đáp ứng NCT của NDT phục vụ công tác NCKH, giảng dạy, học tập của Học viện. : Đề tài thực hiện nghiên cứu những nhiệm vụ cụ thể như sau: + Hệ thống hóa lý luận về NLTT; + Tìm hiểu thực tiễn hoạt động của HVTc; Nghiên cứu thực trạng NLTT, công tác PTNL TT tại TVHVTc; + Luận chứng và đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng công tác PTNLTT tại TVHVTc.
VI. Hiệu Quả Thiết Thực Nghiên Cứu Phát Triển Nguồn Lực
Giả thuyết nghiên cứu Thực trạng NLTT tại TVHVTc còn tồn tại nhiều hạn chế như: chưa xây dựng CSBS tài liệu, nguồn bổ sung chưa được bao quát đầy đủ, kinh phí bổ sung còn hạn hẹp, vấn đề liên kết, chia sẻ NLTT chưa được triển khai, … Do vậy NLTT tại TVHVTc hiện nay chưa thể được coi là hoàn thiện, từ đó năng lực đảm bảo thông tin phục vụ hoạt động NCKH, giảng dạy và học tập của Học viện mới chỉ đáp ứng được một phần NCT của NDT. Nếu NLTT của Thư viện được tăng cường đủ 15 mạnh cả về số lượng và chất lượng thì hoạt động của Thư viện sẽ đáp ứng tốt hơn NCT của NDT góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và NCKH của Học viện.
6.1. Các Giải Pháp Chuyên Môn Nghiệp Vụ Đề Xuất
Về phạm vi nghiên cứu : Nguồn lực thông tin tại Thư viện HVTc. a͎ : Về mặt không gian: Thư viện Học viện Tài chính * Về mặt thời gian: công tác PTNL TT tại TVHVTc từ 2009 đến nay. Đây là giai đoạn HVTc bắt đầu đào tạo theo hình thức tín chỉ do đó cần phải có NLTT đủ mạnh cả về chất và lượng phục vụ hoạt động NCKH, giảng da ɣ và học tập của Học viện.
6.2. Tổng Kết và Các Hướng Nghiên Cứu Trong Tương Lai
Về mặt lý luận khoa học : Luận văn góp phần vào việc hệ thống hóa, bổ sung một số vấn đề lý luận khoa học về NLTT và PTNLTT nói chung và trong hệ thống thư viện đại học nói riêng. Ý nghĩa thực tiễn: Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, luận văn đưa ra các giải pháp có thể ứng dụng vào thực tiễn nhằm khắc phục những mặt còn hạn chế trong công tác PTNLTT tại TVHVTc nhằm thỏa mãn tốt hơn NCT của NDT góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao về lĩnh vực tài chính cho đất nước trong giai đoạn hiện nay và những năm tiếp theo.
