Tổng quan nghiên cứu
Việc học từ vựng đóng vai trò thiết yếu trong quá trình học ngoại ngữ, đặc biệt với sinh viên không chuyên ngành tiếng Anh tại các trường đại học Việt Nam. Theo ước tính, hơn 90% sinh viên không chuyên ngành tiếng Anh tại các chương trình đại học gặp khó khăn trong việc kiểm soát 2000 từ vựng phổ biến nhất dù đã học tiếng Anh chính quy trong 10 năm. Tại Trường Đại học Tôn Đức Thắng (TDTU), sinh viên trình độ trung cấp thường sử dụng các chiến lược học từ vựng truyền thống như ghi nhớ, dịch thuật, và lặp lại, trong khi các chiến lược phân tích cấu trúc từ như chiến lược thêm tiền tố, hậu tố (affixation strategy) chưa được khai thác triệt để.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát mức độ áp dụng chiến lược affixation của sinh viên không chuyên ngành tiếng Anh tại TDTU trong học từ vựng, xác định các kỹ thuật affixation được sử dụng phổ biến, hoàn cảnh áp dụng, cũng như những khó khăn gặp phải trong quá trình sử dụng chiến lược này. Nghiên cứu được thực hiện trong học kỳ đầu năm học 2020-2021 với 120 sinh viên trình độ trung cấp thuộc các khoa Thiết kế Công nghiệp, Dược và Công nghệ Thông tin.
Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp dữ liệu thực tiễn về việc áp dụng chiến lược affixation trong học từ vựng, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả học tập, góp phần cải thiện kỹ năng từ vựng và năng lực giao tiếp tiếng Anh của sinh viên không chuyên ngành. Kết quả nghiên cứu cũng hỗ trợ giảng viên trong việc thiết kế các hoạt động giảng dạy phù hợp, đồng thời thúc đẩy sinh viên phát triển kỹ năng học tập tự chủ.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên ba cấu trúc lý thuyết chính: học từ vựng, học từ vựng hiệu quả và chiến lược affixation. Học từ vựng được hiểu là quá trình tiếp nhận và sản xuất từ vựng, bao gồm kiến thức tiếp nhận (receptive) và kiến thức sản xuất (productive) về hình thức, nghĩa và cách sử dụng từ. Học từ vựng hiệu quả đòi hỏi sự nhận thức về nội dung học, động lực và đặc biệt là chiến lược học tập phù hợp.
Chiến lược affixation là một trong các chiến lược xác định (determination strategy), tập trung vào việc phân tích cấu trúc từ bằng cách nhận biết và vận dụng tiền tố, hậu tố để suy đoán nghĩa, hình thức và cách dùng từ mới. Các kỹ thuật affixation được phân loại theo mục đích học tập gồm: kỹ thuật tìm hiểu nghĩa từ (đoán nghĩa, nhận diện từ trái nghĩa, nhóm từ cùng tiền tố/hậu tố), kỹ thuật nhận diện hình thức từ (xác định loại từ, nhận biết họ từ), và kỹ thuật sử dụng từ đúng ngữ cảnh (khái quát hóa từ, đánh giá mức độ trang trọng).
Ngoài ra, nghiên cứu cũng xem xét các khó khăn trong việc áp dụng chiến lược affixation như sự phức tạp của quy tắc hình thành từ, biến đổi ngữ âm do thêm affix, các gốc từ lạ, và sự nhầm lẫn giữa các affix tương tự về hình thức nhưng khác nghĩa.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp thu thập dữ liệu định lượng và định tính. Cỡ mẫu gồm 120 sinh viên không chuyên ngành tiếng Anh trình độ trung cấp tại TDTU, được chọn theo phương pháp thuận tiện (convenient sampling). Trong số này, 9 sinh viên được chọn ngẫu nhiên để tham gia phỏng vấn sâu.
Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng câu hỏi gồm 15 mục, trong đó 9 mục khảo sát tần suất sử dụng các kỹ thuật affixation, 6 mục khảo sát tần suất gặp khó khăn khi áp dụng chiến lược. Thang đo Likert 5 mức (từ "Không bao giờ" đến "Luôn luôn") được sử dụng để đo lường tần suất.
Phỏng vấn bán cấu trúc được thực hiện nhằm làm rõ hoàn cảnh sử dụng các kỹ thuật affixation và các biện pháp giúp sinh viên vượt qua khó khăn trong quá trình áp dụng. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong học kỳ đầu năm học 2020-2021, với các hoạt động giảng dạy và học tập được theo dõi trong 8 tuần, tổng cộng 75 tiết học.
Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng thống kê mô tả để xác định tần suất sử dụng và mức độ khó khăn, trong khi dữ liệu phỏng vấn được mã hóa và phân tích nội dung để bổ sung và giải thích kết quả định lượng.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Mức độ áp dụng chiến lược affixation: Sinh viên TDTU sử dụng các kỹ thuật affixation với tần suất trung bình đến cao. Cụ thể, kỹ thuật nhận diện hình thức từ (ví dụ: xác định loại từ qua hậu tố) được sử dụng với tần suất trung bình 3.8/5, trong khi kỹ thuật đoán nghĩa từ dựa trên tiền tố/hậu tố đạt 3.6/5.
Hoàn cảnh sử dụng: Sinh viên chủ yếu áp dụng chiến lược affixation trong các kỹ năng tiếp nhận như đọc và nghe, cũng như trong các hoạt động học từ vựng có tính chất rõ ràng (explicit vocabulary learning). Tần suất sử dụng trong kỹ năng sản xuất như nói và viết thấp hơn đáng kể, với mức trung bình khoảng 2.5/5.
Khó khăn gặp phải: Sinh viên gặp khó khăn ở mức độ trung bình khi áp dụng chiến lược affixation, đặc biệt trong việc nhận diện nghĩa từ do các gốc từ lạ và sự nhầm lẫn giữa các affix tương tự (tần suất khó khăn trung bình 3.4/5). Khó khăn trong nhận diện hình thức từ và sử dụng từ đúng ngữ cảnh cũng được ghi nhận với tần suất lần lượt là 3.1/5 và 3.0/5.
Giải pháp hỗ trợ: Sinh viên cho rằng sự hướng dẫn của giáo viên, kinh nghiệm cá nhân với affixation, và việc kết hợp nhiều chiến lược học từ vựng cùng với affixation strategy giúp cải thiện hiệu quả áp dụng. Ví dụ, 85% sinh viên đồng ý rằng chỉ dẫn từ giáo viên giúp họ áp dụng chiến lược hiệu quả hơn.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy chiến lược affixation đã trở thành một phần quan trọng trong quá trình học từ vựng của sinh viên không chuyên ngành tại TDTU, nhất là trong các kỹ năng tiếp nhận. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy affixation giúp tăng cường khả năng nhận biết và suy luận nghĩa từ mới (Zolfagharkhani & Moghadam, 2011). Tuy nhiên, việc áp dụng trong kỹ năng sản xuất còn hạn chế, có thể do sinh viên thiếu tự tin hoặc chưa được thực hành đủ trong môi trường giao tiếp.
Khó khăn trong việc nhận diện nghĩa từ và hình thức từ phản ánh tính phức tạp của quy tắc hình thành từ và sự đa dạng của affix trong tiếng Anh, đồng thời phù hợp với các nhận định của Lieber & Štekauer (2009) và Mochizuki & Aizawa (2000). Việc sinh viên đánh giá cao vai trò của giáo viên và kinh nghiệm cá nhân cho thấy tầm quan trọng của việc hướng dẫn có hệ thống và thực hành đa dạng trong giảng dạy chiến lược affixation.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tần suất sử dụng các kỹ thuật affixation theo từng nhóm kỹ năng, và bảng thống kê mức độ khó khăn theo từng loại kỹ thuật, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt và điểm mạnh, điểm yếu trong áp dụng chiến lược.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường hướng dẫn chiến lược affixation trong giảng dạy: Giáo viên cần tích hợp bài giảng về affixation một cách hệ thống, tập trung vào các kỹ thuật nhận diện hình thức, nghĩa và cách dùng từ, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng của sinh viên. Thời gian thực hiện: trong mỗi học kỳ; Chủ thể: giảng viên bộ môn tiếng Anh.
Phát triển các hoạt động thực hành đa dạng: Tổ chức các bài tập, trò chơi, và dự án nhóm liên quan đến phân tích cấu trúc từ, giúp sinh viên vận dụng affixation trong cả kỹ năng tiếp nhận và sản xuất. Thời gian: xuyên suốt khóa học; Chủ thể: giảng viên và trung tâm ngoại ngữ.
Khuyến khích sinh viên kết hợp nhiều chiến lược học từ vựng: Hướng dẫn sinh viên sử dụng đồng thời affixation với các chiến lược khác như đoán nghĩa từ ngữ cảnh, sử dụng từ điển, và giao tiếp thực tế để tăng hiệu quả học tập. Thời gian: liên tục; Chủ thể: sinh viên và giảng viên.
Tổ chức các buổi tập huấn và hỗ trợ kỹ năng tự học: Cung cấp các buổi workshop về kỹ năng học từ vựng tự chủ, trong đó nhấn mạnh vai trò của affixation strategy và cách khắc phục khó khăn khi áp dụng. Thời gian: mỗi học kỳ; Chủ thể: trung tâm ngoại ngữ và giảng viên.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giảng viên tiếng Anh tại các trường đại học: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và đề xuất phương pháp giảng dạy chiến lược affixation, giúp cải thiện hiệu quả đào tạo từ vựng cho sinh viên không chuyên.
Sinh viên không chuyên ngành tiếng Anh: Luận văn giúp sinh viên hiểu rõ hơn về chiến lược affixation, cách áp dụng và vượt qua khó khăn trong học từ vựng, từ đó nâng cao kỹ năng ngôn ngữ.
Nhà nghiên cứu giáo dục ngôn ngữ: Cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực nghiệm về chiến lược học từ vựng, đặc biệt trong bối cảnh giáo dục đại học Việt Nam, hỗ trợ các nghiên cứu tiếp theo.
Nhà quản lý giáo dục và thiết kế chương trình: Thông tin về thực trạng và nhu cầu học từ vựng của sinh viên giúp điều chỉnh nội dung và phương pháp đào tạo phù hợp, nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh.
Câu hỏi thường gặp
Chiến lược affixation là gì và tại sao quan trọng trong học từ vựng?
Chiến lược affixation là việc sử dụng kiến thức về tiền tố và hậu tố để phân tích và học từ mới. Nó giúp sinh viên hiểu cấu trúc từ, suy đoán nghĩa và mở rộng vốn từ hiệu quả hơn, đặc biệt trong việc học từ vựng chuyên ngành và từ mới phức tạp.Sinh viên thường gặp khó khăn gì khi áp dụng chiến lược affixation?
Khó khăn chính gồm nhận diện nghĩa từ do gốc từ lạ, nhầm lẫn giữa các affix tương tự, và áp dụng từ đúng ngữ cảnh. Những khó khăn này xuất phát từ tính phức tạp và đa dạng của cấu trúc từ trong tiếng Anh.Làm thế nào để cải thiện khả năng sử dụng chiến lược affixation?
Việc tăng cường hướng dẫn có hệ thống từ giáo viên, kết hợp nhiều chiến lược học từ vựng, và thực hành đa dạng trong các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết sẽ giúp sinh viên nâng cao hiệu quả áp dụng chiến lược này.Chiến lược affixation được sử dụng nhiều trong kỹ năng nào?
Sinh viên thường sử dụng chiến lược affixation nhiều nhất trong kỹ năng tiếp nhận như đọc và nghe, ít hơn trong kỹ năng sản xuất như nói và viết do yêu cầu vận dụng linh hoạt và tự tin cao hơn.Nghiên cứu này có thể áp dụng cho đối tượng nào ngoài sinh viên không chuyên ngành?
Ngoài sinh viên không chuyên, chiến lược affixation cũng phù hợp với người học tiếng Anh ở nhiều trình độ khác nhau, đặc biệt những người muốn nâng cao vốn từ vựng và kỹ năng phân tích từ ngữ, bao gồm cả học sinh phổ thông và người học tự do.
Kết luận
- Sinh viên không chuyên ngành tại TDTU áp dụng chiến lược affixation với tần suất trung bình đến cao, chủ yếu trong kỹ năng tiếp nhận.
- Các kỹ thuật affixation giúp sinh viên nhận diện hình thức, nghĩa và cách dùng từ, góp phần nâng cao hiệu quả học từ vựng.
- Khó khăn trong áp dụng chiến lược chủ yếu liên quan đến sự phức tạp của cấu trúc từ và sự đa dạng của affix, ảnh hưởng đến khả năng nhận diện và sử dụng từ chính xác.
- Hướng dẫn từ giáo viên, kinh nghiệm cá nhân và kết hợp nhiều chiến lược học tập là yếu tố then chốt giúp sinh viên vượt qua khó khăn và nâng cao hiệu quả học tập.
- Các bước tiếp theo bao gồm tăng cường đào tạo chiến lược affixation trong giảng dạy, phát triển hoạt động thực hành đa dạng và hỗ trợ kỹ năng tự học cho sinh viên.
Luận văn này là tài liệu tham khảo quý giá cho giảng viên, sinh viên, nhà nghiên cứu và nhà quản lý giáo dục trong việc nâng cao chất lượng học từ vựng tiếng Anh. Để tiếp tục phát triển kỹ năng từ vựng, độc giả được khuyến khích áp dụng các giải pháp đề xuất và tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu về chiến lược học từ vựng.