I. Tổng Quan Nghiên Cứu Trí Tuệ Xã Hội Học Sinh THPT Bình Thuận
Nghiên cứu về trí tuệ xã hội (TTXH) là một lĩnh vực tâm lý học được quan tâm từ sớm. Các nhà khoa học đã tiếp cận tâm lý học trí tuệ với nhiều quan niệm khác nhau, bao gồm trí tuệ nhận thức, trí tuệ thực tiễn, trí tuệ cảm xúc, trí tuệ sáng tạo và TTXH. Các hoạt động trí tuệ diễn ra phức tạp, đa dạng và ở nhiều mức độ khác nhau, nhưng loại hình trí tuệ nào cũng đều giữ vai trò nhất định trong quá trình hình thành và phát triển nhân cách của cá nhân. Tuy nhiên, trí tuệ nhận thức đơn thuần ngày càng cho thấy không đủ để đáp ứng được các nhu cầu thực tiễn của xã hội. Do đó, các nhà nghiên cứu đã quan tâm đến một loại trí tuệ mới hơn, thể hiện khả năng hoàn thành nhiệm vụ của cá nhân thông qua mối liên hệ với người khác, đó là TTXH. Vưgôtxki cho rằng, trong tư duy ngôn ngữ, ý không phải là điểm tận cùng của toàn bộ quá trình. Ý không phải được nãy sinh từ ý nghĩ khác mà từ lĩnh vực động cơ của ý thức. Đằng sau ý là xu hướng, cảm xúc, nhu cầu, ý chí.
1.1. Định Nghĩa và Cấu Trúc Trí Tuệ Xã Hội Học Sinh THPT
Một trong những nội dung chính của Trí tuệ xã hội là năng lực mà cá nhân có thể nhận ra và hành động một cách hợp lý, dễ dàng trong những tình huống có tương tác xã hội thể hiện thông ngôn ngữ hoặc phi ngôn ngữ. Trí tuệ xã hội bao gồm năng lực hiểu biết xã hội, tri giác xã hội, trí nhớ xã hội, sáng tạo xã hội và kiến thức xã hội. Theo các nhà nghiên cứu cho rằng những người có TTXH cao thì có khả năng hạnh phúc và thành công hơn trong cuộc sống. Hơn nữa, TTXH hoàn toàn có thể luyện tập và cải thiện, khi cá nhân tích cực hoạt động, trở thành thành viên của nhóm và tập thể.
1.2. Tầm Quan Trọng của Nghiên Cứu Trí Tuệ Xã Hội tại Bình Thuận
Gần đây, Bộ GD-ĐT đã thông qua chương trình giáo dục phổ thông mới. Trong đó, ngoài phát triển các năng lực chuyên môn như: năng lực ngôn ngữ, năng lực toán học, năng lực công nghệ, năng lực tin học, năng lực thể chất thì còn chú ý phát triển các năng lực chung, nhấn mạnh đến năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Đây cũng là một mặt của TTXH. Thông qua các vấn đề lý luận của TTXH kèm với rèn luyện thực tiễn trong các tình huống xã hội dành riêng cho lứa tuổi này là cơ hội để các em đạt được những năng lực như giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo nói trên. Do đó, việc nghiên cứu TTXH cho lứa tuổi THPT là tiền đề cần thiết.
II. Thực Trạng Trí Tuệ Xã Hội Của Học Sinh THPT Tỉnh Bình Thuận
Đối với học sinh trung học phổ thông, giai đoạn này các em đã phát triển khá đầy đủ về mặt thể chất, tuy nhiên sự phát triển tâm lý còn nhiều biến động và đặc biệt chịu ảnh hưởng của yếu tố xã hội. Ở lứa tuổi này bắt đầu có suy nghĩ về chọn nghề và cách sống trong tương lai. Chỉ khi tham gia vào các hoạt động xã hội, được tiếp xúc với các tầng lớp xã hội khác nhau các em mới có cơ hội nhận biết bản thân và hòa hợp với con người trong các tình huống xã hội và hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao. Điều đó cho thấy rằng, rèn luyện TTXH ngay từ giai đoạn này giúp các em thuận lợi hơn, có nhiề cơ hội để hạnh phúc và thăng tiến hơn trong tương lai.
2.1. Bối Cảnh Địa Lý và Văn Hóa Ảnh Hưởng Trí Tuệ Xã Hội
Về địa bàn nghiên cứu, Đức Linh và Tánh Linh là hai huyện miền núi của tỉnh Bình Thuận. Đức Linh nằm ở phía Tây -Tây bắc, cách thành phố Phan Thiết 140 km về phía tây nam. Đức Linh là huyện bán sơn địa, sông La Ngà chảy cắt ngang huyện rồi mem theo ranh giới với tỉnh Đồng Nai đổ nước vào hồ Trị An. Đức Linh là một huyện chủ yếu phát triển nông nghiệp, có nền nông nghiệp phát triển với nhiều mô hình cây lương thực và cây công nghiệp ngắn ngày. Trường THPT Quang Trung hiện có 1062 học sinh trên 29 lớp.
2.2. Mục Tiêu và Giả Thuyết Nghiên Cứu Trí Tuệ Xã Hội
Nghiên cứu lý luận và thực tiễn trí tuệ xã hội của học sinh trung học phổ thông, trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp giúp các em rèn luyện trí tuệ xã hội của mình. Giả thuyết khoa học: Học sinh trung học phổ thông tại tỉnh Bình Thuận có mức độ TTXH trung bình và biểu hiện các mặt trí tuệ xã hội không đồng đều. Trong 5 mặt biểu hiện TTXH thì mặt Sáng tạo xã hội có mức độ thấp nhất.
2.3. Phương Pháp Nghiên Cứu và Phạm Vi Triển Khai
Nghiên cứu thực trạng mức độ và biểu hiện từng mặt trí tuệ xã hội của học sinh trung học phổ thông dựa trên cấu trúc 5 thành phần của tác giả Weis Sub. Đề tài nghiên cứu trên phạm vi 550 học sinh lớp 10, 11, 12 thuộc hai trường trung học phổ thông Tánh Linh và trường trung học phổ thông Quang Trung tỉnh Bình Thuận. Phương pháp nghiên cứu lý luận, điều tra bằng bảng hỏi và thống kê toán học được sử dụng.
III. Lịch Sử Nghiên Cứu Trí Tuệ Xã Hội Tổng Quan Các Nghiên Cứu
Trí tuệ xã hội là một lĩnh vực không chỉ thu hút nhiều người quan tâm nghiên cứu, mà còn là vấn đề đầy hứa hẹn trong các ứng dụng thực tiễn. Từ đầu thế kỷ XX cho đến nay các nhà khoa học đã tìm kiếm và xác lập cơ sở cho vấn đề trí tuệ nói chung và trí tuệ xã hội nói riêng. Tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế bởi khái niệm, cấu trúc, cách tiếp cận và đo lường. Theo dòng thời gian, trí tuệ xã hội đã được nghiên cứu như một lĩnh vực độc lập, người nghiên cứu có thể khái quát một số vấn đề lý luận cũng như liệt kê một số công trình nghiên cứu nổi bậc.
3.1. Các Nghiên Cứu Trí Tuệ Xã Hội Nổi Bật Trên Thế Giới
Thuật ngữ TTXH được sử dụng lần đầu tiên bởi Dewey (1909) và Lull (1911).L Thorndike là người đặt nền móng cho những khái niệm trí tuệ hiện đại. Ông phân chia trí tuệ của con người thành ba khía cạnh gồm: thứ nhất là liên quan đến khả năng hiểu và quản lý ý tưởng (trí tuệ trừu tượng), liên quan đến đối tượng cụ thể (trí tuệ kĩ thuật), đối với con người (trí tuệ xã hội). Theo Thorndike, TTXH có nghĩa là khả năng hiểu, quản lý đàn ông và phụ nữ, con trai và con gái - để hành động một cách hợp lý trong các mối quan hệ giữa con người với nha.
3.2. Tiếp Cận Tâm Lý Học và Các Công Cụ Đo Lường Trí Tuệ Xã Hội
Một trong những cách tiếp cận được nhiều nhà nghiên cứu sử dụng đó là tiếp cận tâm lý học. Trong cách tiếp cận này người nghiên cứu cố gắng đưa ra những đặc điểm nổi bậc ở các nhóm khách thể đặc biệt như người lãnh đạo, giáo viên, học sinh năng khiếu. Công cụ nghiên cứu thường là bảng hỏi, bảng tự đánh giá. Có thể kể đến một số công cụ như: Bảng hỏi NEO-FFI để đo ảnh hưởng của di truyền và môi trường tới nhân cách. Bảng hỏi TTXH của N.K Chadha và Usha Ganesan (1986).
IV. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Trí Tuệ Xã Hội Học Sinh THPT
Ngày nay quan điểm hiện đại cho rằng phải nghiên cứu trí tuệ với tư cách là một hiện tượng tâm lý mang bản chất xã hội. Trí tuệ theo quan điểm mới không chỉ giải quyết nhiệm vụ có tính hàn lâm, mà thể hiện trong việc giải quyết các nhiệm vụ trong đời sống. Do đó, trong cách tiếp cận các nhà nghiên cứu đưa ra mô hình TTXH được xây dựng theo kiểu hỗn hợp, dựa trên sự kết hợp giữa nhận thức xã hội và các năng lực hành vi ứng xử tương ứng. TTXH có thể đo lường bằng nhiều hình thức khác nhau như tự báo cáo, ngang hàng hoặc các xếp hạng khác, sử dụng tiêu chí hành vi và các biện pháp hiệu suất.
4.1. Quan Điểm Hiện Đại Về Trí Tuệ Xã Hội và Ứng Dụng
Với quan điểm này TTXH đã đưa ra cách thức tiếp cận mang tính cởi mở, dễ hiểu và phù hợp với thực tế so với các cách tiếp cận truyền thống. Điển hình là khi Howard Gardner (1983) cho ra đời tác phẩm “Frames of mind” như là một tuyên ngôn chống lại độc quyền của trí thông minh, chứng minh rằng không có hình thức duy nhất, toàn khối của trí tuệ quyết định thành công trong cuộc đời, đúng hơn có một thang trí tuệ rộng lớn hơn. Goleman (2006) chia trí thông minh xã hội thành hai loại rộng: nhận thức xã hội và cơ sở xã hội.
4.2. Đặc Trưng Của Trí Tuệ Xã Hội và Các Yếu Tố Tâm Lý
Dù có tiếp cận theo phương pháp nào thì các nhà nghiên cứu cũng cần đảm bảo những đặc trưng của trí tuệ nói chung gồm: Trí tuệ là yếu tố tâm lí có tính độc lập tương đối với các yếu tố tâm lí khác của cá nhân. Trí tuệ có chức năng đáp ứng mối quan hệ tác động qua lại giữa chủ thể với môi trường sống, tạo ra sự thích ứng tích cực của cá nhân. Trí tuệ được hình thành và biểu hiện trong...
V. Kết Quả Nghiên Cứu Trí Tuệ Xã Hội Học Sinh THPT Bình Thuận
Đề tài này là một trong số ít các nghiên cứu về trí tuệ xã hội dành cho học sinh trung học phổ thông tại Việt Nam. Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần hệ thống hóa và làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về trí tuệ cũng như trí tuệ xã hội của học sinh trung học phổ thông. Bước đầu có thể nhận diện trí tuệ xã hội của học sinh trung học phổ thông.
5.1. Đóng Góp Về Lý Luận và Thực Tiễn Nghiên Cứu
Góp phần thay đổi quan niệm về trí thông minh truyền thống, tạo cái nhìn cởi mở, tích cực giúp mỗi học sinh phát huy hết tiềm năng vốn có của mình. Là căn cứ để đề ra một số biện pháp giúp học sinh rèn luyện trí tuệ xã hội, một trong những yếu tố giúp các em thành công hơn trong tương lai.
5.2. Cấu Trúc Đề Tài Nghiên Cứu và Các Chương Chính
Cấu trúc đề tài nghiên cứu bao gồm: CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TRÍ TUỆ XÃ HỘI CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG. CHƯƠNG 2: KẾT QUẢ KHẢO SÁT TRÍ TUỆ XÃ HỘI CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI TỈNH BÌNH THUẬN. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ. TÀI LIỆU THAM KHẢO. Phụ lục.
VI. Giải Pháp Phát Triển Trí Tuệ Xã Hội Cho Học Sinh THPT Bình Thuận
Để nâng cao trí tuệ xã hội cho học sinh THPT tại Bình Thuận, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội. Các hoạt động ngoại khóa, dự án cộng đồng và các chương trình giáo dục kỹ năng mềm đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển khả năng giao tiếp, hợp tác và giải quyết vấn đề của học sinh. Bên cạnh đó, việc tạo môi trường học tập tích cực, khuyến khích sự sáng tạo và tư duy phản biện cũng góp phần quan trọng vào sự phát triển toàn diện của học sinh.
6.1. Vai Trò Của Gia Đình Nhà Trường và Xã Hội
Gia đình cần tạo điều kiện cho học sinh tham gia các hoạt động xã hội, khuyến khích các em thể hiện ý kiến và quan điểm cá nhân. Nhà trường cần xây dựng chương trình giáo dục phù hợp, tạo cơ hội cho học sinh thực hành các kỹ năng xã hội. Xã hội cần tạo môi trường an toàn, lành mạnh để học sinh phát triển toàn diện.
6.2. Các Hoạt Động Ngoại Khóa và Dự Án Cộng Đồng
Các hoạt động ngoại khóa như câu lạc bộ, đội nhóm, các cuộc thi văn nghệ, thể thao giúp học sinh rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm, giao tiếp và giải quyết vấn đề. Các dự án cộng đồng giúp học sinh hiểu rõ hơn về các vấn đề xã hội và phát triển tinh thần trách nhiệm.
