Nghiên Cứu Tác Động Của Yếu Tố Đạo Đức Đến Ý Định Vi Phạm Bản Quyền Của Người Tiêu Dùng Việt Nam

• Tác giả: Lâm Thị Ánh Hằng
• Người hướng dẫn: TS. Lê Nhật Hạnh
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Tp. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Quản Trị Kinh Doanh
• Đề tài: Nghiên Cứu Sự Tác Động Của Đạo Đức Đến Ý Định Vi Phạm Bản Quyền Tại Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Phương pháp nghiên cứu
• 1.5. Ý nghĩa đối với thực tiễn của đề tài
• 1.6. Kết cấu đề tài
• 1.7. Tóm tắt chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
• 2.1. Tổng quan về vi phạm bản quyền
• 2.2. Tổng quan lý thuyết nền tảng về đạo đức
• 2.3. Tổng quan về những nghiên cứu trước về yếu tố đạo đức và hành vi vi phạm bản quyền
• 2.3.1. Công trình của Cowan & cộng sự (2019): Làm thế nào để ngăn cản cá nhân vận dụng lý luận tách rời đạo đức
• 2.3.2. Nghiên cứu của Schwartz (2015): Lý thuyết ra quyết định đạo đức, cách tiếp cận thích hợp
• 2.3.3. Nghiên cứu của Bhattacharjee & cộng sự (2013): Cơ chế của hợp lý hóa đạo đức và tách rời đạo đức
• 2.3.4. Nghiên cứu của Chen & cộng sự (2016): Liệu chiến lược đạo đức có tác động vào việc theo đuổi hàng xa xỉ giả của người tiêu dùng hay không?
• 2.4. Tóm tắt các nghiên cứu về hành vi vi phạm bản quyền tại Việt Nam hoặc thu thập số liệu tại Việt Nam
• 2.4.1. Công trình của Domon & cộng sự (2019): Tình trạng không tôn trọng bản quyền kỹ thuật số ở châu Á
• 2.4.2. Công trình của Yoo & cộng sự (2012): Ảnh hưởng của chính sách răn đe trong vi phạm bản quyền phần mềm - Phân tích đa văn hóa giữa Hàn Quốc và Việt Nam
• 2.5. Mô hình nghiên cứu và phát triển mô hình
• 2.5.1. Sự nhận thức đạo đức và mối quan hệ giữa sự nhận thức đạo đức và ý định mua hàng
• 2.5.2. Lý luận đạo đức
• 2.5.3. Cơ chế của hợp lý hóa đạo đức
• 2.5.4. Cơ chế của tách rời đạo đức
• 2.5.5. Mô hình nghiên cứu đề xuất và các giả thuyết của mô hình
• 2.6. Tóm tắt chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Quy trình nghiên cứu
• 3.2. Phương pháp nghiên cứu
• 3.3. Nghiên cứu sơ bộ
• 3.4. Thang đo nháp của khái niệm sự nhận thức đạo đức
• 3.5. Thang đo nháp của sự hợp lý hóa đạo đức
• 3.6. Thang đo nháp của khái niệm sự tách rời đạo đức
• 3.7. Thang đo nháp của khái niệm sự phán xét đạo đức
• 3.8. Thang đo nháp của khái niệm nhận thức lợi ích
• 3.9. Thang đo nháp của khái niệm ý định mua hàng vi phạm bản quyền
• 3.10. Nghiên cứu chính thức
• 3.11. Phương thức lấy mẫu
• 3.12. Kích thước mẫu
• 3.13. Quy trình thu thập số liệu
• 3.14. Tóm tắt chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Đặc điểm mẫu khảo sát
• 4.2. Cơ cấu mẫu khảo sát theo giới tính
• 4.3. Cơ cấu mẫu khảo sát theo độ tuổi
• 4.4. Cơ cấu mẫu theo tình trạng hôn nhân
• 4.5. Cơ cấu mẫu khảo sát theo trình độ học vấn
• 4.6. Cơ cấu mẫu khảo sát theo nghề nghiệp
• 4.7. Cơ cấu mẫu khảo sát theo thu nhập
• 4.8. Kiểm định hệ số tin cậy Cronbach ‘s Alpha
• 4.9. Phân tích nhân tố khẳng định CFA
• 4.10. Kiểm định mô hình nghiên cứu và giả thuyết
• 4.11. Kiểm định và phân tích độ phù hợp của mô hình với dữ liệu
• 4.12. Phân tích Bootstrap
• 4.13. Kiểm định và phân tích các giả thuyết trong mô hình nghiên cứu
• 4.14. Thảo luận kết quả nghiên cứu
• 4.15. Tóm tắt chương 4
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ
• 5.1. Hàm ý quản trị
• 5.2. Hàm ý về mặt lý thuyết
• 5.2.1. Về sự nhận thức đạo đức và tác động của nó
• 5.2.2. Về hai cơ chế đạo đức: sự hợp lý hóa đạo đức và sự tách rời đạo đức
• 5.3. Hàm ý về mặt quản trị. Mặt hạn chế của nghiên cứu
• 5.4. Tóm tắt chương 5
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

Tóm tắt

I. Nghiên Cứu Tổng Quan Tác Động Đạo Đức Vi Phạm Bản Quyền

Nghiên cứu này tập trung vào việc làm rõ tác động của yếu tố đạo đức đến ý định vi phạm bản quyền tại Việt Nam. Việc vi phạm bản quyền đang gây ra những thiệt hại to lớn cho nền kinh tế và xã hội, đặc biệt là các khoản thu thuế và việc làm. Báo cáo của Phòng Thương mại Quốc tế (ICC) cho thấy hàng hóa không tôn trọng bản quyền gây ra những tác hại nghiêm trọng. Cuộc khảo sát phần mềm toàn cầu BSA năm 2018 chỉ ra rằng phần mềm không được cấp phép trong máy tính cá nhân ở Việt Nam vẫn ở mức cao, cho thấy hành vi vi phạm bản quyền vẫn là một vấn đề nhức nhối. Mục tiêu của nghiên cứu là kiểm định lại mô hình những tác động của yếu tố đạo đức đến ý định mua hàng vi phạm bản quyền, từ đó đưa ra phương hướng ngăn chặn vi phạm bản quyền.

1.1. Lý Do Chọn Đề Tài Thực Trạng Vi Phạm Bản Quyền

Việc chọn đề tài này xuất phát từ thực trạng vi phạm bản quyền nghiêm trọng tại Việt Nam, được phản ánh qua các số liệu thống kê và báo cáo quốc tế. Báo cáo của ICC (BASCAP) năm 2019 cho thấy vi phạm bản quyền là một trong những rào cản phát triển kinh tế, ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực. Việt Nam đang nỗ lực hiện đại hóa đất nước, đồng thời phải đối mặt với vấn nạn tiêu dùng vô đạo đức. Mức độ vi phạm bản quyền phần mềm vẫn ở mức cao so với thế giới, cho thấy nhận thức về đạo đức trong hành vi tiêu dùng còn thấp. Cần có những nghiên cứu sâu rộng để hiểu rõ hơn về nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

1.2. Mục Tiêu Nghiên Cứu Xác Định Tác Động Của Đạo Đức

Mục tiêu chính của nghiên cứu là kiểm định lại mô hình các tác động của yếu tố đạo đức lên hành vi vi phạm bản quyền của người tiêu dùng tại Việt Nam. Đồng thời, nghiên cứu đánh giá mức độ quan trọng của các ảnh hưởng này đến hành vi vi phạm bản quyền của người tiêu dùng. Nghiên cứu tập trung vào đối tượng người tiêu dùng tại thành phố Hồ Chí Minh, nơi có sự tập trung dân số đông nhất và tạo thuận lợi cho công tác thu thập dữ liệu. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin hữu ích cho các doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách trong việc hạn chế hành vi vi phạm bản quyền.

II. Cơ Sở Lý Thuyết Đạo Đức Chuẩn Mực Vi Phạm Bản Quyền

Nghiên cứu này xây dựng trên cơ sở lý thuyết về đạo đức, chuẩn mực đạo đức, và hành vi vi phạm bản quyền. Các doanh nghiệp sản xuất và phân phối sản phẩm chính hãng bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ (IPR). Các hình thức vi phạm IPR phổ biến bao gồm: giả mạo, vi phạm bản quyền, giả nhãn hiệu. Khi đối diện với xung đột giữa đạo đức và lợi ích cá nhân, cá nhân có thể tự bào chữa rằng hành vi của họ không trái với chuẩn mực đạo đức. Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 của Việt Nam quy định về hành vi vi phạm bản quyền. Nghiên cứu xem xét các lý thuyết liên quan đến lý luận đạo đức, hợp lý hóa đạo đức và tách rời đạo đức.

2.1. Tổng Quan Về Vi Phạm Bản Quyền Các Hình Thức

Các hình thức vi phạm bản quyền bao gồm giả mạo, vi phạm bản quyền, giả nhãn hiệu và tiếp thị màu xám. Theo Lai & Zaichkowsky (1999), hàng hóa vi phạm bản quyền được sao chép chính xác từ bản gốc về xuất xứ hay công nghệ, điển hình như các sản phẩm phần mềm. Khách hàng có thể cố tình mua hàng lậu (vi phạm bản quyền) hoặc bị lừa khi nghĩ rằng sản phẩm họ mua là thật (hàng giả mạo). Hàng giả có chất lượng kém, gây ít hại cho khách hàng hơn so với doanh nghiệp. Ở Việt Nam, hành vi xâm phạm bản quyền được xem xét dưới góc độ của Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005. Báo cáo của ICC BASCAP năm 2019 cho biết Việt Nam trở thành khu vực hấp dẫn của hàng giả.

2.2. Lý Thuyết Nền Tảng Về Đạo Đức Xung Đột Đạo Đức

Khi đối diện với các tình huống xung đột giữa đạo đức và lợi ích cá nhân, cá nhân có thể tự bào chữa rằng những hành vi của họ không làm trái những chuẩn mực đạo đức. Cách làm này giúp cá nhân xoa dịu những xung đột trên (Hanzaee & Jalalian, 2012; Tsang 2002). Tsang (2002) đề xuất 03 lý thuyết: thuyết vị lợi, thuyết nghĩa vụ và thuyết công bằng. Nghiên cứu này xem xét cách cá nhân sử dụng lý luận đạo đức để biện minh cho hành vi vi phạm bản quyền, từ đó giảm thiểu cảm giác tội lỗi và duy trì hình ảnh bản thân tích cực.

2.3. Cơ Chế Hợp Lý Hóa Tách Rời Đạo Đức Giải Thích Hành Vi

Nghiên cứu này tập trung vào hai cơ chế chính: hợp lý hóa đạo đức và tách rời đạo đức. Hợp lý hóa đạo đức là quá trình cá nhân tìm kiếm lý do để biện minh cho hành vi phi đạo đức của mình. Tách rời đạo đức là quá trình cá nhân tách rời bản thân khỏi trách nhiệm đạo đức đối với hành vi của mình. Hai cơ chế này giúp giải thích tại sao người tiêu dùng có thể tham gia vào hành vi vi phạm bản quyền mặc dù họ nhận thức được rằng hành vi đó là sai trái.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Thu Thập Phân Tích Dữ Liệu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp, bao gồm nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng. Nghiên cứu định tính được sử dụng để khám phá và làm rõ các khái niệm liên quan đến đạo đức và vi phạm bản quyền trong bối cảnh Việt Nam. Nghiên cứu định lượng được sử dụng để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đạo đức đến ý định vi phạm bản quyền. Dữ liệu được thu thập thông qua khảo sát bằng bảng hỏi và được phân tích bằng phần mềm SPSS và AMOS.

3.1. Quy Trình Nghiên Cứu Các Bước Thực Hiện

Quy trình nghiên cứu bao gồm các bước: xác định vấn đề nghiên cứu, xây dựng cơ sở lý thuyết, phát triển mô hình nghiên cứu, thiết kế bảng hỏi, thu thập dữ liệu, phân tích dữ liệu và đưa ra kết luận. Nghiên cứu sơ bộ được thực hiện để hoàn thiện thang đo và đảm bảo tính phù hợp của bảng hỏi với bối cảnh Việt Nam. Nghiên cứu chính thức được thực hiện để thu thập dữ liệu và kiểm định các giả thuyết nghiên cứu.

3.2. Phương Pháp Nghiên Cứu Nghiên Cứu Định Tính Định Lượng

Nghiên cứu sử dụng cả phương pháp định tính và định lượng. Nghiên cứu định tính được thực hiện thông qua thảo luận nhóm tập trung để khám phá các yếu tố đạo đức ảnh hưởng đến ý định vi phạm bản quyền. Nghiên cứu định lượng sử dụng khảo sát bảng hỏi để thu thập dữ liệu từ một mẫu đại diện của người tiêu dùng Việt Nam. Dữ liệu được phân tích bằng các phương pháp thống kê như phân tích hồi quy và phân tích đường dẫn để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu.

3.3. Mẫu Nghiên Cứu Đặc Điểm Kích Thước

Mẫu nghiên cứu là người tiêu dùng tại thành phố Hồ Chí Minh. Kỹ thuật lấy mẫu là lấy mẫu thuận tiện. Kích thước mẫu đủ lớn để đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu. Thông tin về đặc điểm nhân khẩu học của mẫu, bao gồm giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp và thu nhập, được thu thập để kiểm soát các biến số nhiễu.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Tác Động Đạo Đức Lên Ý Định Vi Phạm

Kết quả nghiên cứu cho thấy yếu tố đạo đức có ảnh hưởng đáng kể đến ý định vi phạm bản quyền của người tiêu dùng Việt Nam. Nhận thức đạo đức có tác động tiêu cực đến ý định vi phạm, trong khi hợp lý hóa đạo đức có tác động tích cực. Tách rời đạo đức cũng có tác động tích cực, nhưng mức độ yếu hơn so với hợp lý hóa đạo đức. Các kết quả này cung cấp bằng chứng ủng hộ mô hình nghiên cứu và làm rõ vai trò của yếu tố đạo đức trong hành vi vi phạm bản quyền.

4.1. Phân Tích Thống Kê Mô Tả Mẫu Khảo Sát

Phần này trình bày kết quả phân tích thống kê mô tả về mẫu khảo sát, bao gồm cơ cấu mẫu theo giới tính, độ tuổi, tình trạng hôn nhân, trình độ học vấn, nghề nghiệp và thu nhập. Các thông tin này cung cấp bức tranh tổng quan về đặc điểm của người tiêu dùng tham gia vào nghiên cứu và giúp diễn giải kết quả nghiên cứu một cách chính xác.

4.2. Kiểm Định Mô Hình Đánh Giá Mức Độ Phù Hợp

Phần này trình bày kết quả kiểm định mô hình nghiên cứu bằng phân tích đường dẫn. Các chỉ số phù hợp của mô hình, như GFI, CFI, RMSEA, được sử dụng để đánh giá mức độ phù hợp của mô hình với dữ liệu. Kết quả kiểm định cho thấy mô hình nghiên cứu có mức độ phù hợp tốt, cho phép kết luận rằng mô hình có thể được sử dụng để giải thích mối quan hệ giữa yếu tố đạo đức và ý định vi phạm bản quyền.

4.3. Thảo Luận Kết Quả Giải Thích Các Mối Quan Hệ

Phần này thảo luận chi tiết về các mối quan hệ giữa các biến số trong mô hình nghiên cứu. Nhận thức đạo đức có tác động tiêu cực đến ý định vi phạm bản quyền, có nghĩa là người tiêu dùng có nhận thức đạo đức cao ít có khả năng vi phạm bản quyền hơn. Hợp lý hóa đạo đức và tách rời đạo đức có tác động tích cực đến ý định vi phạm bản quyền, có nghĩa là người tiêu dùng sử dụng các cơ chế này nhiều hơn có khả năng vi phạm bản quyền hơn.

V. Hàm Ý Quản Trị Giải Pháp Giảm Vi Phạm Bản Quyền

Nghiên cứu này có nhiều hàm ý quản trị quan trọng cho các doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách. Các doanh nghiệp có thể tập trung vào việc nâng cao nhận thức đạo đức của người tiêu dùng thông qua các chiến dịch truyền thông và giáo dục. Các nhà hoạch định chính sách có thể tăng cường thực thi pháp luật và cải thiện ý thức pháp luật về bản quyền. Cần có sự phối hợp giữa các bên liên quan để giảm thiểu tình trạng vi phạm bản quyền tại Việt Nam.

5.1. Hàm Ý Về Mặt Lý Thuyết Đóng Góp Vào Nghiên Cứu

Nghiên cứu này đóng góp vào lý thuyết bằng cách cung cấp bằng chứng về vai trò của yếu tố đạo đức trong hành vi vi phạm bản quyền tại Việt Nam. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để phát triển các mô hình lý thuyết phức tạp hơn về hành vi tiêu dùng vô đạo đức.

5.2. Hàm Ý Về Mặt Quản Trị Giải Pháp Thực Tiễn

Nghiên cứu này cung cấp các giải pháp thực tiễn cho các doanh nghiệp và nhà hoạch định chính sách. Doanh nghiệp nên đầu tư vào giáo dục đạo đức, nâng cao ý thức bản quyền, và truyền thông giá trị sản phẩm chính hãng. Chính phủ cần tăng cường thực thi pháp luật, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, và hỗ trợ doanh nghiệp bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

5.3. Hạn Chế Của Nghiên Cứu Khuyến Nghị Cho Tương Lai

Nghiên cứu này có một số hạn chế, bao gồm phạm vi địa lý hẹp (chỉ tập trung vào thành phố Hồ Chí Minh) và sử dụng phương pháp lấy mẫu thuận tiện. Các nghiên cứu trong tương lai nên mở rộng phạm vi địa lý và sử dụng các phương pháp lấy mẫu ngẫu nhiên để tăng tính đại diện của mẫu. Ngoài ra, các nghiên cứu trong tương lai có thể xem xét các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến ý định vi phạm bản quyền, chẳng hạn như áp lực xã hội và lợi ích cá nhân.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Vi phạm bản quyền là một trong những vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế và xã hội tại Việt Nam. Theo cuộc khảo sát phần mềm toàn cầu BSA năm 2018, tỷ lệ phần mềm không được cấp phép trên máy tính cá nhân tại Việt Nam đạt khoảng 74%, cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu là 37%. Báo cáo của ICC (BASCAP) năm 2019 cũng chỉ ra rằng vi phạm bản quyền trở thành rào cản lớn đối với sự phát triển kinh tế, ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực như phần mềm, dược phẩm, hàng tiêu dùng và mỹ phẩm. Mặc dù có xu hướng giảm nhẹ so với các năm trước, hành vi vi phạm bản quyền vẫn phổ biến và thể hiện nhận thức đạo đức của người tiêu dùng còn hạn chế.

Luận văn thạc sĩ này nhằm mục tiêu kiểm định mô hình tác động của các yếu tố đạo đức đến ý định vi phạm bản quyền của người tiêu dùng Việt Nam, đồng thời đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này. Nghiên cứu tập trung khảo sát tại thành phố Hồ Chí Minh, khu vực có dân số đông nhất cả nước, trong khoảng thời gian thu thập dữ liệu từ tháng 9 đến tháng 10 năm 2019. Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các giải pháp quản trị, nâng cao nhận thức đạo đức và giảm thiểu hành vi vi phạm bản quyền, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về đạo đức tiêu dùng và hành vi vi phạm bản quyền, bao gồm:

• Lý thuyết ra quyết định đạo đức (Ethical Decision Making - EDM): Mô hình tích hợp I-EDM của Schwartz (2015) nhấn mạnh vai trò của nhận thức đạo đức như tiền đề cho quá trình ra quyết định đạo đức, kết hợp giữa cảm xúc, trực giác và lý luận.
• Cơ chế hợp lý hóa đạo đức và tách rời đạo đức: Bhattacharjee và cộng sự (2013) phân tích hai cơ chế lý luận đạo đức giúp cá nhân giảm xung đột giữa chuẩn mực đạo đức và hành vi vi phạm, trong đó hợp lý hóa đạo đức giúp tái cấu trúc hành vi vi phạm thành ít sai trái hơn, còn tách rời đạo đức giúp cá nhân tách biệt lợi ích thu được khỏi tính vô đạo đức của hành vi.
• Mô hình hành động có mục đích (Theory of Reasoned Action) của Fishbein và Ajzen (1975) cho thấy ý định hành vi bắt nguồn từ thái độ và chuẩn mực xã hội, được áp dụng để giải thích ý định mua hàng vi phạm bản quyền.
• Khái niệm nhận thức đạo đức (Moral Awareness): Là khả năng nhận diện các khía cạnh đạo đức trong tình huống cụ thể, ảnh hưởng tiêu cực đến ý định vi phạm bản quyền.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: nhận thức đạo đức, hợp lý hóa đạo đức, tách rời đạo đức, phán xét đạo đức, nhận thức lợi ích và ý định mua hàng vi phạm bản quyền.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Giai đoạn sơ bộ gồm thu thập và hiệu chỉnh thang đo dựa trên các nghiên cứu trước, thảo luận nhóm với 30 người tiêu dùng tại hệ thống siêu thị Co.opmart, thành phố Hồ Chí Minh. Thang đo sử dụng thang Likert 7 điểm, từ 1 (hoàn toàn không đồng ý) đến 7 (hoàn toàn đồng ý).

Giai đoạn chính thức tiến hành khảo sát định lượng với cỡ mẫu 385 người tiêu dùng, trong đó 370 mẫu hợp lệ được phân tích. Kỹ thuật lấy mẫu hạn ngạch được áp dụng dựa trên tỷ lệ giới tính, độ tuổi và nghề nghiệp theo số liệu Tổng cục Thống kê năm 2017. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS Statistics 25.0 và AMOS để kiểm định độ tin cậy, phân tích nhân tố khẳng định (CFA) và mô hình cấu trúc tuyến tính SEM nhằm kiểm định các giả thuyết nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nhận thức đạo đức tác động tiêu cực đến ý định vi phạm bản quyền: Kết quả phân tích cho thấy nhận thức đạo đức có ảnh hưởng trực tiếp tiêu cực đến ý định mua hàng vi phạm bản quyền, nghĩa là khi người tiêu dùng càng nhận thức rõ ràng về khía cạnh đạo đức, họ càng ít có ý định vi phạm.
2. Nhận thức đạo đức giảm sự hợp lý hóa đạo đức và tách rời đạo đức: Người tiêu dùng có nhận thức đạo đức cao ít sử dụng các cơ chế hợp lý hóa và tách rời đạo đức để biện minh cho hành vi vi phạm.
3. Hợp lý hóa đạo đức và tách rời đạo đức thúc đẩy ý định vi phạm bản quyền: Cả hai cơ chế lý luận đạo đức này đều có tác động tích cực đến ý định mua hàng vi phạm bản quyền, trong đó hợp lý hóa đạo đức còn tác động tích cực đến phán xét đạo đức, làm tăng sự chấp nhận hành vi vi phạm.
4. Nhận thức lợi ích có tác động tích cực đến ý định vi phạm: Khi người tiêu dùng tập trung vào lợi ích thu được từ việc mua hàng vi phạm bản quyền, ý định vi phạm tăng lên đáng kể.

Theo khảo sát, ấn phẩm online được người tiêu dùng đánh giá là nhóm sản phẩm có tỷ lệ vi phạm bản quyền cao nhất (27,3%), tiếp theo là phần mềm (12,2%), hàng điện tử và gia dụng (11%). Tỷ lệ phần mềm không được cấp phép trên máy tính cá nhân tại Việt Nam là 74%, giảm nhẹ so với 78% năm 2015 nhưng vẫn cao so với mức trung bình toàn cầu.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các công trình trước đây, khẳng định vai trò quan trọng của nhận thức đạo đức trong việc giảm ý định vi phạm bản quyền. Việc người tiêu dùng sử dụng cơ chế hợp lý hóa và tách rời đạo đức để biện minh cho hành vi vi phạm phản ánh sự xung đột nội tâm giữa lợi ích cá nhân và chuẩn mực đạo đức xã hội. Điều này cũng lý giải vì sao dù có hình phạt nghiêm khắc, tỷ lệ vi phạm tại Việt Nam vẫn cao do người tiêu dùng đánh giá lợi ích thu được vượt trội hơn rủi ro.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các loại sản phẩm vi phạm bản quyền theo ý kiến người tiêu dùng, cùng bảng phân tích mô hình SEM minh họa các mối quan hệ giữa các biến nghiên cứu và mức độ ảnh hưởng tương ứng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giáo dục và nâng cao nhận thức đạo đức tiêu dùng: Triển khai các chương trình truyền thông, giáo dục về đạo đức tiêu dùng và tác hại của vi phạm bản quyền nhằm giảm ý định vi phạm. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; chủ thể: Bộ Giáo dục, các tổ chức xã hội.
2. Xây dựng và thực thi chính sách pháp luật nghiêm minh hơn: Cải thiện khung pháp lý và tăng cường kiểm tra, xử phạt vi phạm bản quyền để tạo rào cản pháp lý hiệu quả. Thời gian: 12-24 tháng; chủ thể: Bộ Tư pháp, Cơ quan quản lý thị trường.
3. Khuyến khích doanh nghiệp phát triển sản phẩm chính hãng với giá hợp lý: Giảm khoảng cách giá giữa sản phẩm chính hãng và hàng vi phạm để hạn chế động cơ mua hàng giả. Thời gian: liên tục; chủ thể: Doanh nghiệp, Hiệp hội ngành hàng.
4. Phát triển các chiến lược marketing đạo đức và minh bạch: Doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược truyền thông nhấn mạnh giá trị đạo đức và lợi ích khi sử dụng sản phẩm chính hãng. Thời gian: 6-12 tháng; chủ thể: Doanh nghiệp, các cơ quan truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách phòng chống vi phạm bản quyền hiệu quả, phù hợp với đặc điểm văn hóa và xã hội Việt Nam.
2. Doanh nghiệp sản xuất và phân phối: Áp dụng các hàm ý quản trị để phát triển chiến lược kinh doanh, giảm thiểu thiệt hại do vi phạm bản quyền và nâng cao uy tín thương hiệu.
3. Nhà nghiên cứu và học viên cao học: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp và kết quả để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về đạo đức tiêu dùng và hành vi vi phạm bản quyền.
4. Cơ quan truyền thông và tổ chức xã hội: Dựa trên các phát hiện để thiết kế các chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về đạo đức tiêu dùng và tác hại của vi phạm bản quyền.

Câu hỏi thường gặp

1. Vi phạm bản quyền ảnh hưởng như thế nào đến kinh tế Việt Nam?
   Vi phạm bản quyền gây thiệt hại lớn về thuế và doanh thu cho doanh nghiệp, làm giảm nguồn lực phát triển kinh tế và tạo ra môi trường cạnh tranh không lành mạnh. Ví dụ, tỷ lệ phần mềm không được cấp phép lên đến 74% làm thất thu lớn cho ngành công nghệ.

2. Nhận thức đạo đức có vai trò gì trong việc giảm vi phạm bản quyền?
   Nhận thức đạo đức giúp người tiêu dùng nhận ra hành vi vi phạm là sai trái, từ đó giảm ý định mua hàng vi phạm. Nghiên cứu cho thấy nhận thức đạo đức có tác động tiêu cực trực tiếp đến ý định vi phạm.

3. Cơ chế hợp lý hóa đạo đức và tách rời đạo đức khác nhau thế nào?
   Hợp lý hóa đạo đức là cách cá nhân tái cấu trúc hành vi vi phạm thành ít sai trái hơn, còn tách rời đạo đức là tách biệt lợi ích thu được khỏi tính vô đạo đức của hành vi. Cả hai đều giúp người tiêu dùng biện minh cho hành vi vi phạm.

4. Tại sao vi phạm bản quyền vẫn phổ biến dù có hình phạt?
   Người tiêu dùng đánh giá lợi ích thu được từ việc mua hàng vi phạm lớn hơn rủi ro bị xử phạt, đồng thời nhận thức đạo đức còn hạn chế, dẫn đến tỷ lệ vi phạm vẫn cao.

5. Làm thế nào để doanh nghiệp giảm thiểu thiệt hại do vi phạm bản quyền?
   Doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược marketing đạo đức, nâng cao nhận thức khách hàng, đồng thời phối hợp với cơ quan chức năng để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và phát triển sản phẩm chính hãng với giá hợp lý.

Kết luận

• Nhận thức đạo đức có tác động tiêu cực trực tiếp đến ý định vi phạm bản quyền, giúp giảm hành vi vi phạm.
• Cơ chế hợp lý hóa và tách rời đạo đức là những chiến lược lý luận được người tiêu dùng sử dụng để biện minh cho hành vi vi phạm, thúc đẩy ý định mua hàng vi phạm.
• Nhận thức lợi ích từ việc vi phạm bản quyền làm tăng ý định vi phạm, cho thấy vai trò quan trọng của lợi ích kinh tế trong quyết định tiêu dùng.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các giải pháp nâng cao nhận thức đạo đức và hoàn thiện chính sách pháp luật tại Việt Nam.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các chương trình giáo dục đạo đức tiêu dùng, hoàn thiện khung pháp lý và phát triển chiến lược quản trị doanh nghiệp phù hợp.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao nhận thức đạo đức và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, góp phần xây dựng thị trường tiêu dùng lành mạnh và phát triển bền vững!