Nghiên Cứu Quan Hệ Ả Rập Xê Út - Mỹ Từ Năm 2011 Đến 2020

Từ sau Chiến tranh Thế giới thứ II, Ả Rập Xê Út và Mỹ đã ủng hộ nhau để bình ổn giá dầu, kiểm soát trữ lượng dầu tại các mỏ dầu và quá trình vận chuyển dầu trên Vịnh Ba Tư, đồng thời giữ gìn sự ổn định tại các nền kinh tế của các nước phương Tây nơi Ả Rập Xê Út đã đầu tư. Cho đến nay, Ả Rập Xê Út là một trong những đồng minh thân thiết nhất, là đối tác kinh tế mạnh nhất và là đối tác chiến lược quan trọng của Mỹ ở Trung Đông. Mặc dù vậy, mối quan hệ đồng minh thân thiết giữa Ả Rập Xê Út và Mỹ cũng đã trải qua những thách thức như cấm vận dầu mỏ năm 1973 hay khủng bố ở Mỹ ngày 11 tháng 9.

Đặc biệt, kể từ khi diễn ra cuộc khủng hoảng chính trị - xã hội ở khu vực Bắc Phi - Trung Đông diễn ra vào cuối năm 2010 đầu năm 2011 (hay còn gọi là “Mùa xuân Ả Rập”), với những làn sóng biểu tình phản đối chính quyền độc tài tại khắp các nước Ả Rập, mối quan hệ giữa 2 nước cũng vì thế mà có những bước ngoặt, đẩy quan hệ Ả Rập Xê Út - Mỹ vào những khó khăn mới. Năm 2011 cũng là năm đánh dấu sự sụp đổ của rất nhiều chính quyền các nước Ả Rập do kết quả của “Mùa xuân Ả Rập”, kéo theo đó là các hệ lụy to lớn ảnh hưởng trực tiếp đến các quốc gia tại khu vực Trung Đông – Bắc Phi, trong đó có Ả Rập Xê Út – người “anh cả” của cộng đồng các nước Ả Rập Hồi giáo tại khu vực này.

Sự trỗi dậy của Iran như một thế lực khu vực, đặc biệt là sau thỏa thuận hạt nhân Iran, đã tạo ra những lo ngại lớn cho Ả Rập Xê Út. Mỹ, với vai trò là đồng minh của cả hai, phải cân bằng lợi ích và chính sách đối ngoại của mình, điều này gây ra không ít khó khăn trong quan hệ song phương với Ả Rập Xê Út. Chính quyền Obama đã cố gắng xoa dịu những lo ngại này, nhưng sự khác biệt về quan điểm vẫn tồn tại.

Sự trỗi dậy của các tổ chức khủng bố như ISIL/ISIS và Al-Qaeda đã tạo ra một môi trường an ninh phức tạp trong khu vực. Cả Ả Rập Xê Út và Mỹ đều tham gia vào cuộc chiến chống khủng bố, nhưng có những khác biệt về chiến lược và phương pháp tiếp cận. Hợp tác quốc phòng giữa hai nước vẫn tiếp tục, nhưng những bất đồng về chủ nghĩa cực đoan và cách giải quyết vấn đề này vẫn là một thách thức.

Dầu mỏ vẫn là yếu tố then chốt trong quan hệ kinh tế Ả Rập Xê Út - Mỹ. Ả Rập Xê Út là một trong những nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới và Mỹ là một trong những nước tiêu thụ dầu lớn nhất. Chính sách năng lượng của Mỹ và chính sách năng lượng của Ả Rập Xê Út có ảnh hưởng lớn đến giá dầu và an ninh năng lượng toàn cầu. An ninh năng lượng là một ưu tiên hàng đầu trong quan hệ song phương.

Ngoài dầu mỏ, đầu tư và thương mại cũng đóng vai trò quan trọng trong quan hệ kinh tế Ả Rập Xê Út - Mỹ. Ả Rập Xê Út đầu tư vào nhiều lĩnh vực khác nhau ở Mỹ, bao gồm bất động sản, chứng khoán và công nghệ. Mỹ cũng là một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Ả Rập Xê Út. Tầm nhìn 2030 Ả Rập Xê Út (Saudi Vision 2030) nhằm đa dạng hóa nền kinh tế và giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ có thể tạo ra những cơ hội mới cho hợp tác kinh tế giữa hai nước.

Chính quyền Obama đã theo đuổi một chính sách đối thoại với Iran và đạt được thỏa thuận hạt nhân Iran (JCPOA). Điều này đã gây ra những lo ngại lớn cho Ả Rập Xê Út, vì họ coi Iran là đối thủ chính trong khu vực. Ả Rập Xê Út lo ngại rằng thỏa thuận này sẽ cho phép Iran tiếp tục theo đuổi chương trình hạt nhân và tăng cường ảnh hưởng trong khu vực.

Chính quyền Trump đã rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran và áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế nghiêm khắc đối với Iran. Điều này đã được Ả Rập Xê Út hoan nghênh, vì họ chia sẻ quan điểm của Mỹ về mối đe dọa từ Iran. Tuy nhiên, chính sách cứng rắn với Iran của chính quyền Trump cũng gây ra những căng thẳng trong khu vực và tạo ra những thách thức mới cho quan hệ Ả Rập Xê Út - Mỹ.

Các yếu tố như chính sách của Mỹ ở Trung Đông, tình hình Trung Đông, giá dầu và vai trò của Ả Rập Xê Út trong khu vực sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến quan hệ Ả Rập Xê Út - Mỹ trong tương lai. Sự thay đổi trong chính sách năng lượng của Mỹ và sự phát triển của các nguồn năng lượng tái tạo có thể làm giảm sự phụ thuộc của Mỹ vào dầu mỏ từ Ả Rập Xê Út.

Hợp tác quốc phòng và bán vũ khí vẫn là một phần quan trọng trong quan hệ Ả Rập Xê Út - Mỹ. Mỹ là một trong những nhà cung cấp vũ khí lớn nhất cho Ả Rập Xê Út. Tuy nhiên, có những lo ngại về việc sử dụng vũ khí này trong cuộc chiến ở Yemen và về vấn đề nhân quyền ở Ả Rập Xê Út.

Nghiên cứu về quan hệ Ả Rập Xê Út - Mỹ có thể cung cấp những bài học kinh nghiệm quý giá cho Việt Nam trong việc xây dựng và phát triển quan hệ quốc tế. Việt Nam có thể học hỏi từ cách Ả Rập Xê Út cân bằng lợi ích quốc gia với lợi ích của các đối tác lớn, và cách Ả Rập Xê Út đối phó với những thách thức và cơ hội trong một thế giới đang thay đổi.

Nghiên cứu về quan hệ Ả Rập Xê Út - Mỹ cũng đóng góp vào sự hiểu biết chung về quan hệ quốc tế và chính trị quốc tế. Nó cho thấy tầm quan trọng của các yếu tố như kinh tế chính trị quốc tế, an ninh khu vực và chính sách đối ngoại trong việc định hình quan hệ giữa các quốc gia.