KHẢO SÁT PHƯƠNG PHÁP BẢO QUẢN NẤM RƠM TƯƠI Volvariella volvacea

• Tác giả: Nguyễn Thanh Hoàng
• Người hướng dẫn: TS. Hồ Bảo Thùy Quyên
• Trường học: Trường Đại Học Mở Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Công Nghệ Sinh Học
• Đề tài: Khảo sát phương pháp bảo quản nấm rơm tươi Volvariella volvacea
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ HÌNH THÀNH LUẬN VĂN
• 1.1. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• 1.2. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU
• 1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• 1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN
• 1.6. CƠ SỞ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 1.6.1. KHÁI QUÁT VỀ NẤM RƠM
• 1.6.2. MÔ HÌNH TRỒNG NẤM RƠM TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM
• 1.6.3. MỘT SỐ KỸ THUẬT THU HÁI, SƠ CHẾ VÀ BẢO QUẢN NẤM RƠM SAU THU HOẠCH
• 1.6.3.1. Kỹ thuật thu hái
• 1.6.3.2. Phân loại và làm sạch sơ bộ
• 1.6.3.3. Bảo quản nấm sau thu hoạch
• 1.6.3.4. Bảo quản nấm theo các phương pháp công nghệ cao
• 1.6.4. HIỆN TRẠNG CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
• 1.7. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 1.7.1. THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU
• 1.7.2. VẬT LIỆU NGHIÊN CỨU
• 1.7.2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.7.2.2. Hóa chất - Vật liệu thí nghiệm
• 1.7.2.3. Thiết bị thí nghiệm
• 1.7.3. PHƯƠNG PHÁP THÍ NGHIỆM
• 1.7.3.1. Thí nghiệm 1: Xác định các chỉ tiêu chất lượng của nấm rơm tươi
• 1.7.3.2. Thí nghiệm 2: Khảo sát quy trình nuôi trồng, thu hái và xử lý nấm sau thu hoạch tại các vùng nuôi trồng chính ở phía Nam
• 1.7.3.3. Thí nghiệm 3: Khảo sát các phương pháp bảo quản nấm sau thu hoạch dựa trên các điều kiện thông thường
• 1.7.3.4. Thí nghiệm 4: Khảo sát các phương pháp bảo quản sử dụng công nghệ cao
• 1.7.3.5. Mô tả các phương pháp đo
• 2. KẾT QUẢ THẢO LUẬN
• 2.1. XÁC ĐỊNH CÁC CHỈ TIÊU CHẤT LƯỢNG CỦA NẤM RƠM TƯƠI
• 2.1.1. Định danh mẫu
• 2.1.2. Xác định các chỉ tiêu chất lượng của nấm rơm tươi
• 2.2. KHẢO SÁT QUY TRÌNH NUÔI TRỒNG, THU HOẠCH VÀ XỬ LÝ NẤM SAU THU HOẠCH TẠI CÁC VÙNG NUÔI TRỒNG CHÍNH Ở PHÍA NAM
• 2.2.1. Quy trình nuôi trồng
• 2.2.2. Quy trình thu hoạch và xử lý nấm rơm sau thu hoạch
• 2.3. KHẢO SÁT CÁC PHƯƠNG PHÁP BẢO QUẢN NẤM SAU THU HOẠCH DỰA TRÊN CÁC ĐIỀU KIỆN THÔNG THƯỜNG
• 2.3.1. Khảo sát nhiệt độ bảo quản nấm rơm ở các quy cách đóng gói khác nhau
• 2.3.2. Khảo sát các loại bao bì khác nhau trong đóng gói
• 2.4. KHẢO SÁT CÁC PHƯƠNG PHÁP BẢO QUẢN SỬ DỤNG CÔNG NGHỆ CAO
• 2.4.1. Bảo quản bằng phương pháp chiếu xạ
• 2.4.2. Bảo quản bằng phương pháp sử dụng hệ thống điện từ trong kho mát
• 2.4.3. Bảo quản bằng khí nitơ có sử dụng túi PE khử ethylene
• 2.4.4. Bảo quản bằng phương pháp kết hợp sử dụng túi PE khử ethylene nạp khí nitơ trong trường điện từ ở 15⁰C
• 3. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Bảo Quản Nấm Rơm Tươi Volvariella 55 ký tự

Nấm rơm (Volvariella volvacea) là một loại thực phẩm giàu dinh dưỡng, đặc biệt là protein, vitamin và các acid amin thiết yếu. Ngoài ra, nấm rơm còn có nhiều tác dụng dược lý quan trọng, bao gồm tăng cường hệ miễn dịch, kháng ung thư, ngăn ngừa các bệnh tim mạch, và bảo vệ tế bào gan. Việt Nam, với điều kiện khí hậu thuận lợi và nguồn nguyên liệu phong phú, có tiềm năng lớn trong việc sản xuất nấm rơm. Nhu cầu tiêu thụ nấm rơm tươi trong nước, đặc biệt tại các thành phố lớn, ngày càng tăng cao. Do đó, việc trồng nấm rơm ngày càng trở nên phổ biến. Trong các loại nấm ăn được trồng ở Việt Nam, nấm rơm là loài được trồng rộng rãi nhất, đặc biệt là ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và Đông Nam Bộ. Nấm rơm được sử dụng phổ biến trong ẩm thực châu Á, với hàm lượng protein cao. Nấm rơm chứa khoảng 2.66-5.05% protein, bao gồm 19 loại acid amin, trong đó có 8 loại acid amin thiết yếu.

1.1. Giá Trị Dinh Dưỡng Của Nấm Rơm Tươi Volvariella

Nấm rơm tươi không chỉ là một nguồn thực phẩm quan trọng mà còn có giá trị dinh dưỡng cao. Chúng chứa nhiều protein (2.66 - 5.05%), với đầy đủ 19 loại acid amin, bao gồm cả 8 loại acid amin thiết yếu mà cơ thể không tự tổng hợp được. Ngoài ra, nấm rơm còn chứa chất béo (khoảng 3% trọng lượng khô), trong đó chất béo chưa bão hòa chiếm tỷ lệ cao (58.8%), chủ yếu là ergocalciferol (tiền vitamin D2) và γ-ergosterol. Các loại vitamin B1, B2, acid nicotinic và vitamin C cũng được tìm thấy trong nấm rơm. Do đó, nấm rơm đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể và có lợi cho sức khỏe.

1.2. Tiềm Năng Phát Triển Nấm Rơm Tại Việt Nam

Việt Nam có điều kiện tự nhiên thuận lợi để phát triển ngành trồng nấm rơm, đặc biệt là ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long và Đông Nam Bộ. Khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới ẩm, cùng với nguồn phế thải nông nghiệp phong phú, tạo điều kiện lý tưởng cho việc trồng nấm rơm quanh năm. Nhu cầu tiêu thụ nấm rơm trong nước ngày càng tăng, đặc biệt tại các thành phố lớn như TP.HCM. Do đó, việc phát triển ngành trồng nấm rơm không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn có tiềm năng xuất khẩu. Tuy nhiên, cần có các biện pháp bảo quản hiệu quả để đảm bảo chất lượng nấm rơm tươi đến tay người tiêu dùng.

II. Thách Thức Bảo Quản Nấm Rơm Tươi Volvariella Sau Thu Hoạch 60 ký tự

Mặc dù nấm rơm có nhiều lợi ích và tiềm năng phát triển, việc bảo quản nấm rơm tươi vẫn là một thách thức lớn. Nấm rơm dễ bị hư hỏng sau khi thu hoạch, thường chỉ kéo dài vài ngày, dẫn đến nguồn cung không ổn định và làm giá thị trường biến động. Nấm rơm dễ bị mất nước, hóa nâu, thối nhũn hoặc biến chất. Do đó, nấm rơm thường được bán lẻ hoặc bán trực tiếp cho người tiêu dùng trong thời gian ngắn, hoặc bảo quản dưới dạng nấm khô hay muối đóng hộp. Việc kéo dài thời gian bảo quản nấm rơm tươi sẽ giúp hạn chế thiệt hại do thối hỏng, tăng giá trị sản phẩm, và nâng cao hiệu quả kinh tế của việc trồng và thương mại nấm rơm.

2.1. Các Vấn Đề Thường Gặp Khi Bảo Quản Nấm Rơm Tươi

Các vấn đề chính khi bảo quản nấm rơm tươi bao gồm: sự mất nước nhanh chóng, dẫn đến héo và giảm chất lượng; sự phát triển của vi sinh vật gây thối rữa, làm nấm bị nhũn và hư hỏng; quá trình oxy hóa, gây ra sự hóa nâu và thay đổi màu sắc của nấm; và sự thay đổi về cấu trúc tế bào, làm giảm độ giòn và hương vị của nấm. Các yếu tố môi trường như nhiệt độ, độ ẩm và ánh sáng cũng ảnh hưởng đến quá trình bảo quản. Việc kiểm soát các yếu tố này là rất quan trọng để kéo dài thời gian bảo quản nấm rơm tươi.

2.2. Ảnh Hưởng Của Quá Trình Bảo Quản Đến Chất Lượng Nấm Rơm

Quá trình bảo quản có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng của nấm rơm, bao gồm các chỉ tiêu cảm quan (màu sắc, mùi vị, độ cứng) và giá trị dinh dưỡng (hàm lượng protein, vitamin). Các phương pháp bảo quản không phù hợp có thể làm giảm chất lượng dinh dưỡng, làm mất hương vị tự nhiên của nấm, hoặc thậm chí tạo ra các chất độc hại. Do đó, việc lựa chọn và áp dụng các phương pháp bảo quản phù hợp là rất quan trọng để duy trì chất lượng nấm rơm tươi.

III. Cách Bảo Quản Nấm Rơm Tươi Trong Tủ Lạnh Hiệu Quả 59 ký tự

Một trong những phương pháp bảo quản nấm rơm đơn giản và phổ biến là bảo quản trong tủ lạnh. Nhiệt độ thấp trong tủ lạnh giúp làm chậm quá trình hư hỏng của nấm. Tuy nhiên, cần lưu ý một số điểm để đảm bảo hiệu quả. Theo nghiên cứu, việc đóng gói 250g nấm rơm vào túi PE khử ethylene và đặt trong môi trường nhiệt độ 15⁰C có bổ sung trường điện từ có thể bảo quản được 9 ngày. Chất lượng nấm sau 9 ngày tương đương 75% chất lượng nấm ban đầu. Ngoài ra, cần đảm bảo nấm được khô ráo trước khi bảo quản để tránh sự phát triển của vi sinh vật.

3.1. Hướng Dẫn Chi Tiết Bảo Quản Nấm Rơm Tươi Trong Tủ Lạnh

Để bảo quản nấm rơm tươi trong tủ lạnh hiệu quả, hãy thực hiện các bước sau: Đầu tiên, chọn những quả nấm rơm tươi ngon, không bị dập nát. Sau đó, nhẹ nhàng lau sạch bụi bẩn bằng khăn ẩm (tránh rửa trực tiếp). Tiếp theo, đặt nấm rơm vào túi PE khử ethylene hoặc hộp đựng thực phẩm có lỗ thông khí. Cuối cùng, đặt nấm trong ngăn mát tủ lạnh, ở nhiệt độ từ 2-5°C. Nên kiểm tra nấm hàng ngày và loại bỏ những quả bị hư hỏng để tránh lây lan.

3.2. Mẹo Kéo Dài Thời Gian Bảo Quản Nấm Rơm Trong Tủ Lạnh

Để kéo dài thời gian bảo quản nấm rơm tươi trong tủ lạnh, có thể áp dụng một số mẹo sau: Sử dụng giấy thấm ẩm để hút bớt hơi ẩm trong hộp đựng. Đặt một vài hạt muối vào hộp để ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn. Tránh để nấm rơm gần các loại rau quả có mùi mạnh, vì nấm dễ hấp thụ mùi. Nếu nấm bị ướt, hãy phơi khô chúng trước khi bảo quản. Thường xuyên kiểm tra và loại bỏ những quả nấm bị hỏng.

IV. Phương Pháp Bảo Quản Nấm Rơm Tươi Bằng Sấy Khô 58 ký tự

Sấy khô là một phương pháp bảo quản truyền thống giúp kéo dài thời gian sử dụng của nấm rơm. Quá trình sấy khô làm giảm độ ẩm của nấm, ức chế sự phát triển của vi sinh vật và enzyme gây hư hỏng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng quá trình sấy khô có thể làm thay đổi hương vị và một phần giá trị dinh dưỡng của nấm. Sấy khô phù hợp với mục đích dự trữ lâu dài, giảm thể tích, dễ vận chuyển.

4.1. Hướng Dẫn Cách Sấy Khô Nấm Rơm Đơn Giản Tại Nhà

Có nhiều cách để sấy khô nấm rơm. Cách đơn giản nhất là phơi nắng. Chọn những ngày nắng to, trải nấm rơm lên khay và phơi cho đến khi khô hoàn toàn. Cách khác là sử dụng lò nướng hoặc máy sấy thực phẩm. Đặt nhiệt độ khoảng 50-60°C và sấy cho đến khi nấm khô giòn. Lưu ý lật trở nấm thường xuyên để đảm bảo khô đều. Sau khi sấy khô, nấm rơm nên được bảo quản trong túi kín hoặc hộp đựng kín khí.

4.2. Lưu Ý Quan Trọng Khi Sấy Khô Nấm Rơm

Khi sấy khô nấm rơm, cần lưu ý một số điều sau: Chọn nấm tươi, không bị dập nát. Rửa sạch nấm và để ráo nước trước khi sấy. Cắt nấm thành lát mỏng để quá trình sấy diễn ra nhanh hơn và đều hơn. Đảm bảo nhiệt độ sấy không quá cao để tránh làm cháy nấm. Kiểm tra độ khô của nấm bằng cách bẻ thử, nếu nấm giòn tan là đã đạt yêu cầu. Bảo quản nấm đã sấy khô ở nơi khô ráo, thoáng mát và tránh ánh nắng trực tiếp.

V. Nghiên Cứu Ứng Dụng Công Nghệ Cao Bảo Quản Nấm Rơm 57 ký tự

Các nghiên cứu hiện đại đã tập trung vào việc ứng dụng công nghệ cao để bảo quản nấm rơm tươi, bao gồm sử dụng hệ thống điện từ, khí nitơ, và đóng gói MAP (Modified Atmosphere Packaging). Mục tiêu là kéo dài thời gian bảo quản và duy trì chất lượng nấm tốt nhất. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng đóng gói nấm rơm trong túi PE khử ethylene và đặt trong môi trường 15°C với trường điện từ có thể bảo quản đến 9 ngày với chất lượng tương đương 75% so với ban đầu. Điều này mở ra triển vọng lớn cho việc bảo quản nấm rơm ở quy mô công nghiệp.

5.1. Ứng Dụng Hệ Thống Điện Từ Trong Bảo Quản Nấm Rơm

Việc sử dụng hệ thống điện từ trong kho mát có thể giúp kéo dài thời gian bảo quản nấm rơm tươi. Trường điện từ có tác dụng ức chế sự phát triển của vi sinh vật và làm chậm quá trình trao đổi chất của nấm. Các nghiên cứu cho thấy rằng hệ thống này có thể duy trì chất lượng nấm rơm trong thời gian dài hơn so với các phương pháp thông thường. Tuy nhiên, chi phí đầu tư cho hệ thống này còn khá cao, cần có các nghiên cứu sâu hơn để tối ưu hóa hiệu quả và giảm chi phí.

5.2. Bảo Quản Nấm Rơm Bằng Khí Nitơ Hiệu Quả Và An Toàn

Bảo quản nấm rơm bằng khí nitơ là một phương pháp hiệu quả để ngăn chặn sự oxy hóa và làm chậm quá trình hư hỏng. Khí nitơ thay thế oxy trong môi trường đóng gói, ức chế sự phát triển của vi sinh vật hiếu khí. Việc kết hợp sử dụng túi PE khử ethylene giúp loại bỏ ethylene, một loại khí sinh ra trong quá trình chín của nấm, giúp kéo dài thời gian bảo quản hơn nữa. Phương pháp này đảm bảo an toàn thực phẩm và duy trì chất lượng nấm rơm tươi.

VI. Kết Luận Phương Pháp Bảo Quản Nấm Rơm Tối Ưu Và Tương Lai 59 ký tự

Việc nghiên cứu và áp dụng các phương pháp bảo quản nấm rơm tươi hiệu quả là rất quan trọng để đảm bảo nguồn cung ổn định và chất lượng nấm tốt nhất. Các phương pháp truyền thống như bảo quản trong tủ lạnh và sấy khô vẫn có giá trị, nhưng cần được cải tiến để tối ưu hóa hiệu quả. Các công nghệ mới như sử dụng hệ thống điện từ và khí nitơ hứa hẹn mang lại những giải pháp đột phá. Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu để tìm ra các phương pháp bảo quản an toàn, hiệu quả và kinh tế hơn, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.

6.1. Đề Xuất Quy Trình Bảo Quản Nấm Rơm Tối Ưu

Dựa trên các nghiên cứu và kết quả thực nghiệm, quy trình bảo quản nấm rơm tối ưu nên bao gồm các bước sau: Thu hoạch nấm đúng thời điểm. Sơ chế nhẹ nhàng, loại bỏ bụi bẩn. Đóng gói nấm trong túi PE khử ethylene hoặc hộp đựng có lỗ thông khí. Bảo quản trong tủ lạnh ở nhiệt độ 2-5°C hoặc sử dụng hệ thống điện từ/khí nitơ nếu có điều kiện. Kiểm tra nấm thường xuyên và loại bỏ những quả bị hỏng.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Trong Tương Lai Về Bảo Quản Nấm Rơm

Các hướng nghiên cứu trong tương lai về bảo quản nấm rơm nên tập trung vào: Nghiên cứu các chất bảo quản tự nhiên an toàn và hiệu quả. Phát triển các vật liệu đóng gói thân thiện với môi trường và có khả năng kéo dài thời gian bảo quản. Tối ưu hóa các công nghệ hiện có như hệ thống điện từ và khí nitơ để giảm chi phí. Nghiên cứu ảnh hưởng của các phương pháp bảo quản đến các hợp chất có hoạt tính sinh học trong nấm rơm. Ứng dụng công nghệ cảm biến để theo dõi chất lượng nấm trong quá trình bảo quản.

Tổng quan nghiên cứu

Nấm rơm (Volvariella volvacea) là một loại nấm ăn phổ biến và được trồng rộng rãi tại Việt Nam, đặc biệt ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long và Đông Nam Bộ, chiếm khoảng 90% tổng sản lượng nấm rơm cả nước. Sản lượng nấm rơm hàng năm tại Việt Nam ước tính khoảng 65.000 tấn, trong đó các vùng trọng điểm như Đồng Nai, An Giang, Đồng Tháp và Vĩnh Long đóng góp phần lớn. Nấm rơm có giá trị dinh dưỡng cao với hàm lượng protein từ 2,66 - 5,05%, chứa đầy đủ 19 loại acid amin thiết yếu, cùng các vitamin B1, B2, C và tiền vitamin D2. Tuy nhiên, nấm rơm tươi rất dễ hư hỏng sau thu hoạch do mất nước, hóa nâu, thối nhũn, dẫn đến nguồn cung không ổn định và biến động giá cả trên thị trường.

Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát và đánh giá các phương pháp bảo quản nấm rơm tươi nhằm kéo dài thời gian bảo quản và duy trì chất lượng sản phẩm, từ đó góp phần ổn định nguồn cung và nâng cao hiệu quả kinh tế cho người trồng nấm. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian 13 tháng (từ tháng 10/2019 đến tháng 10/2020) tại các vùng nuôi trồng chính phía Nam Việt Nam như huyện Lai Vung (Đồng Tháp), huyện Củ Chi (TP. Hồ Chí Minh) và thành phố Long Khánh (Đồng Nai). Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển các mô hình bảo quản nấm rơm phù hợp với điều kiện sản xuất và tiêu thụ hiện nay, đồng thời hỗ trợ nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm trên thị trường trong nước và xuất khẩu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về sinh trưởng, phát triển và bảo quản nấm ăn, đặc biệt là Volvariella volvacea. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết sinh trưởng và phát triển nấm rơm: Nấm rơm phát triển nhanh trong điều kiện nhiệt độ 20 - 40⁰C, độ ẩm không khí 85 - 90%, pH môi trường 5-8 và yêu cầu oxy đủ. Chu kỳ sinh trưởng từ trồng đến thu hoạch chỉ khoảng 10 - 12 ngày. Quá trình sinh trưởng và phát triển quả thể được mô tả qua các giai đoạn: hình đinh ghim, nút nhỏ, nút, trứng, chuông và trưởng thành.

2. Mô hình bảo quản nấm sau thu hoạch: Bao gồm các yếu tố ảnh hưởng như nhiệt độ bảo quản, độ ẩm, loại bao bì, phương pháp bảo quản công nghệ cao (chiếu xạ, khí nitơ, hệ thống điện từ). Mô hình này giúp kiểm soát quá trình hô hấp, mất nước, hóa nâu và thối nhũn của nấm, từ đó kéo dài thời gian bảo quản và duy trì chất lượng.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: chỉ tiêu chất lượng nấm (màu sắc, mùi, độ nhớt, độ giòn dai, hàm lượng nước), phương pháp chiếu xạ (liều điện tử kGy), khí nitơ, túi PE khử ethylene, hệ thống điện từ DENBA+, và kỹ thuật phân tích trình tự ITS và LSU để định danh chủng nấm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp điều tra thực địa, thí nghiệm phòng lab và phân tích dữ liệu định lượng, định tính.

• Nguồn dữ liệu: Nấm rơm tươi được thu thập từ các trại trồng và đầu mối thu mua tại huyện Lai Vung (Đồng Tháp), huyện Củ Chi (TP. Hồ Chí Minh) và thành phố Long Khánh (Đồng Nai). Mẫu được lấy ngẫu nhiên với cỡ mẫu 30 quả thể/lần, lặp lại 3 lần cho mỗi địa điểm.

• Phương pháp phân tích:

  • Định danh chủng nấm bằng phân tích hình thái và giải trình tự vùng ITS, LSU.
  • Đánh giá chất lượng nấm theo các chỉ tiêu cảm quan (màu sắc theo hệ RGB, mùi, độ nhớt) và định lượng (kích thước, khối lượng, thể tích, độ giòn dai, hàm lượng nước).
  • Thí nghiệm khảo sát các phương pháp bảo quản: bảo quản ở các nhiệt độ khác nhau (5⁰C, 10⁰C, 15⁰C, 20⁰C, 25⁰C), sử dụng các loại bao bì (PP, PE khử ethylene), phương pháp chiếu xạ (liều 2 kGy, 6 kGy), bảo quản bằng khí nitơ, hệ thống điện từ và kết hợp các phương pháp trên.
  • Đánh giá chất lượng nấm theo thời gian bảo quản (từ 1 đến 12 ngày), ngừng đánh giá khi nấm có dấu hiệu hư hỏng nghiêm trọng (mùi hôi, nhớt, độ cứng <8N).

• Timeline nghiên cứu: 13 tháng, từ tháng 10/2019 đến tháng 10/2020, bao gồm thu thập mẫu, thí nghiệm bảo quản, phân tích dữ liệu và tổng hợp kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Định danh chủng nấm: Các giống nấm rơm Thần Nông, Vtq và M1 được xác định là loài Volvariella volvacea qua phân tích hình thái và trình tự ITS, LSU. Giống Thần Nông phổ biến ở Đồng bằng sông Cửu Long và Đông Nam Bộ, có trọng lượng quả thể từ 4,5 - 7,0 g, độ ẩm 70 - 90%, thể tích 5,5 - 9,0 cm³.

2. Ảnh hưởng của nhiệt độ bảo quản: Nấm rơm bảo quản ở 15⁰C giữ được chất lượng tốt nhất, kéo dài thời gian bảo quản lên đến 7 ngày với chất lượng còn khoảng 75% so với ban đầu. Ở nhiệt độ thấp hơn 10⁰C, nấm bị tổn thương lạnh, hóa nâu; ở nhiệt độ trên 25⁰C, nấm nhanh hỏng, chuyển màu nâu và giảm trọng lượng.

3. Tác động của bao bì và quy cách đóng gói: Đóng gói 250 g nấm trong túi PE khử ethylene giúp giảm quá trình hóa nâu và mất nước, kéo dài thời gian bảo quản hơn so với bao bì PP hoặc túi lưới. Quy cách đóng gói nhỏ (100-250 g) hạn chế dập nát và giữ độ tươi lâu hơn so với đóng gói lớn.

4. Hiệu quả các phương pháp công nghệ cao:

   • Chiếu xạ với liều 2 kGy làm chậm quá trình thối rữa, giữ chất lượng nấm tốt trong 9 ngày.
   • Bảo quản trong tủ lạnh có tích hợp hệ thống điện từ DENBA+ kết hợp với túi PE khử ethylene và khí nitơ kéo dài thời gian bảo quản lên đến 9 ngày, chất lượng nấm còn khoảng 75% so với ban đầu.
   • Các phương pháp này ức chế vi sinh vật gây hại, giảm tốc độ hô hấp và quá trình oxy hóa, giữ nguyên màu sắc và độ giòn của nấm.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo quốc tế về nhiệt độ bảo quản tối ưu của nấm rơm (khoảng 12-15⁰C) và hiệu quả của bao bì khử ethylene trong việc kéo dài thời gian bảo quản. Việc sử dụng công nghệ chiếu xạ và hệ thống điện từ là bước tiến mới, giúp giảm thiểu tổn thương do vi sinh vật và quá trình oxy hóa, từ đó nâng cao chất lượng và thời gian bảo quản nấm tươi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh thời gian bảo quản và chất lượng nấm theo từng phương pháp bảo quản, bảng thống kê chỉ tiêu cảm quan và định lượng ở các thời điểm khác nhau. So sánh với các nghiên cứu trước đây, phương pháp kết hợp khí nitơ, túi PE khử ethylene và điện từ cho hiệu quả bảo quản vượt trội, mở ra hướng ứng dụng công nghệ cao trong bảo quản nấm rơm tại Việt Nam.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng bảo quản ở nhiệt độ 15⁰C: Khuyến nghị các cơ sở thu mua và chế biến nấm rơm duy trì nhiệt độ bảo quản ổn định ở 15⁰C để kéo dài thời gian bảo quản lên đến 7 ngày, giảm thiểu tổn thất do hư hỏng.

2. Sử dụng túi PE khử ethylene cho đóng gói: Khuyến khích sử dụng túi PE có khả năng hấp thụ ethylene để hạn chế quá trình oxy hóa và hóa nâu, đặc biệt với quy cách đóng gói 250 g nhằm giữ chất lượng nấm tốt hơn trong quá trình vận chuyển và lưu trữ.

3. Ứng dụng công nghệ chiếu xạ và hệ thống điện từ: Đề xuất đầu tư và áp dụng công nghệ chiếu xạ liều thấp (2 kGy) kết hợp hệ thống điện từ DENBA+ trong các kho lạnh bảo quản nấm rơm nhằm kéo dài thời gian bảo quản lên đến 9 ngày, nâng cao giá trị sản phẩm.

4. Đào tạo kỹ thuật thu hái và xử lý sau thu hoạch: Tổ chức các khóa đào tạo cho người trồng và thu mua nấm về kỹ thuật thu hái nhẹ nhàng, phân loại, làm sạch và đóng gói đúng cách để giảm tổn thương và tăng tuổi thọ sản phẩm.

5. Thời gian thực hiện: Các giải pháp trên nên được triển khai trong vòng 1-2 năm tại các vùng nuôi trồng trọng điểm, đồng thời phối hợp với các cơ quan quản lý để xây dựng tiêu chuẩn bảo quản nấm rơm tươi.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Người trồng và thu mua nấm rơm: Nắm bắt các phương pháp bảo quản hiệu quả giúp giảm thiệt hại sau thu hoạch, nâng cao giá trị sản phẩm và lợi nhuận kinh tế.

2. Doanh nghiệp chế biến và phân phối nấm: Áp dụng công nghệ bảo quản tiên tiến để duy trì chất lượng nấm tươi, mở rộng thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành công nghệ sinh học, nông nghiệp: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kỹ thuật phân tích và ứng dụng công nghệ cao trong bảo quản nấm ăn.

4. Cơ quan quản lý và chính sách nông nghiệp: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển ngành trồng và bảo quản nấm, góp phần ổn định thị trường và nâng cao giá trị nông sản.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao nấm rơm tươi khó bảo quản lâu?
   Nấm rơm có hàm lượng nước cao (70-90%) và hô hấp mạnh sau thu hoạch, dễ mất nước, hóa nâu và thối nhũn. Nhiệt độ và độ ẩm không phù hợp làm tăng tốc độ hư hỏng.

2. Nhiệt độ bảo quản tối ưu cho nấm rơm là bao nhiêu?
   Nhiệt độ 15⁰C được xác định là tối ưu, giúp giảm tốc độ hô hấp và giữ chất lượng nấm tốt trong khoảng 7 ngày, tránh tổn thương lạnh và hư hỏng nhanh.

3. Túi PE khử ethylene có tác dụng gì trong bảo quản nấm?
   Túi này hấp thụ khí ethylene sinh ra trong quá trình hô hấp, làm chậm quá trình oxy hóa và hóa nâu, đồng thời có khả năng chống vi khuẩn, giúp nấm giữ được độ tươi lâu hơn.

4. Phương pháp chiếu xạ có an toàn cho người tiêu dùng không?
   Chiếu xạ liều thấp (2 kGy) được chứng minh an toàn, tiêu diệt vi sinh vật gây hại mà không làm mất chất dinh dưỡng hay thay đổi mùi vị nấm, được phép sử dụng theo tiêu chuẩn quốc tế.

5. Hệ thống điện từ DENBA+ hoạt động như thế nào trong bảo quản nấm?
   Hệ thống tạo trường điện từ giúp phân tán phân tử nước trong tế bào nấm, ngăn ngừa đóng băng và tổn thương tế bào, đồng thời ức chế vi sinh vật, giữ nguyên cấu trúc và độ tươi của nấm trong thời gian dài.

Kết luận

• Nấm rơm Volvariella volvacea là loại nấm ăn có giá trị dinh dưỡng cao nhưng khó bảo quản do đặc tính sinh học và môi trường nhiệt đới.
• Nhiệt độ bảo quản 15⁰C kết hợp với túi PE khử ethylene giúp kéo dài thời gian bảo quản nấm tươi lên đến 7 ngày với chất lượng còn khoảng 75%.
• Công nghệ chiếu xạ liều thấp và hệ thống điện từ DENBA+ kết hợp khí nitơ là giải pháp công nghệ cao hiệu quả, kéo dài thời gian bảo quản lên đến 9 ngày.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để phát triển các mô hình bảo quản nấm rơm phù hợp, góp phần ổn định nguồn cung và nâng cao giá trị kinh tế.
• Đề xuất triển khai áp dụng các giải pháp bảo quản trong vòng 1-2 năm tại các vùng nuôi trồng trọng điểm, đồng thời đào tạo kỹ thuật thu hái và xử lý sau thu hoạch cho người sản xuất.

Hãy áp dụng các phương pháp bảo quản tiên tiến để nâng cao chất lượng và giá trị nấm rơm tươi, góp phần phát triển bền vững ngành nấm Việt Nam.