Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu kết quả phẫu thuật Fontan trong điều trị bệnh nhân tim bẩm sinh một thất

• Tác giả: Trần Đắc Đại
• Người hướng dẫn: GS. Lê Ngọc Thành
• Trường học: Trường Đại Học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Nhi khoa
• Đề tài: Nghiên Cứu Kết Quả Phẫu Thuật Fontan Trong Điều Trị Bệnh Nhân Tim Bẩm Sinh Có Sinh Lý Tuần Hoàn Một Thất
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Đại cương về tim bẩm sinh có sinh lý tuần hoàn một thất
• 1.2. Khái niệm đặc trưng
• 1.3. Liệu pháp điều trị
• 1.4. Chẩn đoán bệnh tim sinh lý một thất
• 1.5. Triệu chứng lâm sàng
• 1.6. Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm nhập
• 1.7. Vai trò của thông tim chụp mạch và can thiệp tim mạch trong tim sinh lý một thất
• 1.8. Chẩn đoán xác định các thể bệnh trong nhóm tim bẩm sinh có sinh lý tuần hoàn một thất
• 1.9. Nhóm bệnh giải phẫu có mất kết nối 2 trong 3 tầng giải phẫu ở một bên có kèm thiểu sản tâm thất cùng bên, gồm các thể bệnh
• 1.10. Nhóm bệnh có kết nối bất thường 2 trong 3 tầng giải phẫu và không có khả năng sửa chữa 2 tâm thất
• 1.11. Tổng quan về phẫu thuật Fontan trong chiến lược kiểm soát và điều trị nhóm bệnh tim bẩm sinh với sinh lý tuần hoàn một thất
• 1.12. Các phương pháp điều trị tạm thời ở giai đoạn đầu, mục tiêu điều trị trong giai đoạn này là: hạn chế sự cản trở của tuần hoàn hệ thống và điều chỉnh lưu lượng máu qua tuần hoàn phổi
• 1.13. Điều trị phẫu thuật giai đoạn thứ hai: Phẫu thuật Glenn hai hướng
• 1.14. Phẫu thuật Fontan
• 1.15. Kết quả sau phẫu thuật Fontan
• 1.16. Biến chứng giai đoạn sớm và các yếu tố nguy cơ
• 1.17. Biến chứng giai đoạn muộn và các yếu tố nguy cơ
• 1.18. Tình hình phẫu thuật Fontan trên thế giới và tại Việt Nam
• 1.18.1. Trên thế giới
• 1.18.2. Tại Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Tiêu chuẩn lựa chọn
• 2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.4. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.4.1. Thời gian nghiên cứu
• 2.4.2. Địa điểm nghiên cứu
• 2.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.5.2. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu
• 2.5.3. Thu thập số liệu
• 2.5.4. Công cụ thu thập số liệu
• 2.5.5. Quy trình thực hiện nghiên cứu
• 2.5.6. Trang thiết bị và dụng cụ
• 2.5.7. Quy trình chuẩn bị bệnh nhân và chỉ định phẫu thuật Fontan
• 2.5.8. Chỉ định và điều kiện phẫu thuật Fontan tại Trung tâm Tim mạch - Bệnh viện E
• 2.5.9. Quy trình phẫu thuật
• 2.5.10. Khám lại sau phẫu thuật
• 2.6. Chỉ số và biến số nghiên cứu
• 2.6.1. Biến độc lập
• 2.6.2. Biến phụ thuộc
• 2.7. Quản lý và phân tích số liệu
• 2.8. Sai số và các khắc phục sai số
• 2.9. Đạo đức nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Một số đặc điểm chung của bệnh nhân trước phẫu thuật Fontan
• 3.3. Một số đặc điểm trên siêu âm tim của bệnh nhân trước phẫu thuật Fontan
• 3.4. Một số chỉ số trên thông tim trước phẫu thuật
• 3.5. Kết quả phẫu thuật Fontan
• 3.5.1. Đặc điểm trong quá trình phẫu thuật Fontan
• 3.5.2. Kết quả phẫu thuật Fontan giai đoạn sớm
• 3.5.3. Kết quả trung hạn phẫu thuật Fontan
• 3.6. Các yếu tố liên quan đến kết quả sau phẫu thuật Fontan
• 3.6.1. Một số yếu tố liên quan đến thất bại tuần hoàn Fontan ở giai đoạn sớm (early Fontan failure – EFF)
• 3.6.2. Một số yếu tố liên quan đến biến chứng tràn dịch màng phổi kéo dài
• 3.6.3. Các yếu tố tiên lượng đối với tình trạng nhịp nhĩ ở điểm tái khám
• 3.6.4. Một số yếu tố liên quan đến tử vong giai đoạn trung hạn sau phẫu thuật Fontan
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm chung của nhóm bệnh nhân phẫu thuật Fontan
• 4.2. Đặc điểm lâm sàng trước phẫu thuật
• 4.3. Đặc điểm tổn thương của bệnh tim bẩm sinh dạng một tâm thất
• 4.4. Đặc điểm tổn thương trên siêu âm Doppler tim
• 4.5. Kết quả trong phẫu thuật Fontan
• 4.6. Phương thức lựa chọn phẫu thuật Fontan
• 4.7. Thời gian chạy máy tim phổi nhân tạo và cặp động mạch chủ
• 4.8. Theo dõi bệnh nhân sau phẫu thuật Fontan (giai đoạn hồi sức)
• 4.9. Áp lực động mạch phổi sau phẫu thuật
• 4.10. Thất bại tuần hoàn Fontan sau phẫu thuật
• 4.11. Các biến chứng sớm khác sau phẫu thuật Fontan
• 4.12. Biến chứng trung hạn sau phẫu thuật Fontan
• 4.13. Phát triển thể chất
• 4.14. Cản trở hệ thống Fontan
• 4.15. Rối loạn nhịp
• 4.16. Hội chứng mất protein ruột
• 4.17. Nguy cơ tăng đông và biến chứng thần kinh
• 4.18. Các vấn đề liên quan đến mỏm cụt động mạch phổi
• 4.19. Thất bại giai đoạn muộn (late Fontan failure – LFF)
• 4.20. Các yếu tố liên quan đến thất bại với tuần hoàn Fontan ở giai đoạn sớm
• 4.21. Các yếu tố liên quan đến biến chứng tràn dịch màng phổi kéo dài
• 4.22. Các yếu tố liên quan đến tử vong giai đoạn trung hạn
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về phẫu thuật Fontan

Phẫu thuật Fontan là một phương pháp điều trị quan trọng cho bệnh nhân mắc bệnh tim bẩm sinh có sinh lý tuần hoàn một thất. Phẫu thuật này nhằm mục đích cải thiện lưu lượng máu và giảm triệu chứng suy tim. Theo nghiên cứu, tỷ lệ sống sót sau phẫu thuật Fontan đã tăng lên đáng kể nhờ vào sự phát triển của kỹ thuật phẫu thuật và chăm sóc sau phẫu thuật. Tuy nhiên, biến chứng sau phẫu thuật vẫn là một vấn đề đáng lo ngại. Các nghiên cứu cho thấy rằng việc lựa chọn bệnh nhân phù hợp là yếu tố quyết định đến thành công của phẫu thuật. Choussat và cộng sự đã đề xuất các tiêu chí lựa chọn bệnh nhân, bao gồm 10 tiêu chí cần thiết để giảm thiểu tỷ lệ biến chứng và tử vong. Việc đánh giá và điều chỉnh các tiêu chí này theo từng trung tâm và từng trường hợp cụ thể là rất quan trọng.

1.1. Đặc điểm bệnh nhân trước phẫu thuật

Trước khi thực hiện phẫu thuật Fontan, bệnh nhân thường có các triệu chứng lâm sàng rõ rệt. Các triệu chứng này bao gồm khó thở, mệt mỏi và các dấu hiệu của suy tim. Việc chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh lý của bệnh nhân là rất quan trọng. Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như siêu âm tim và chụp mạch có vai trò quan trọng trong việc xác định cấu trúc tim và chức năng của nó. Đặc biệt, siêu âm tim Doppler giúp đánh giá lưu lượng máu và áp lực trong các buồng tim. Những thông tin này sẽ giúp bác sĩ đưa ra quyết định chính xác về thời điểm và phương pháp phẫu thuật phù hợp.

1.2. Kết quả phẫu thuật Fontan

Kết quả của phẫu thuật Fontan thường được đánh giá qua các chỉ số như tỷ lệ sống sót, tình trạng chức năng tim và các biến chứng sau phẫu thuật. Nghiên cứu cho thấy rằng tỷ lệ sống sót sau phẫu thuật Fontan có thể đạt tới 80-90% trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, các biến chứng như thất bại tuần hoàn Fontan và tràn dịch màng phổi kéo dài vẫn là những vấn đề cần được theo dõi chặt chẽ. Việc theo dõi bệnh nhân sau phẫu thuật là rất quan trọng để phát hiện sớm các biến chứng và can thiệp kịp thời. Các yếu tố như tuổi tác, tình trạng sức khỏe trước phẫu thuật và kỹ thuật phẫu thuật cũng ảnh hưởng đến kết quả cuối cùng.

II. Biến chứng và theo dõi sau phẫu thuật

Sau phẫu thuật Fontan, bệnh nhân có thể gặp phải nhiều biến chứng khác nhau. Các biến chứng này có thể xảy ra ngay trong giai đoạn sớm hoặc muộn sau phẫu thuật. Một trong những biến chứng phổ biến là thất bại tuần hoàn Fontan, xảy ra khi máu không được dẫn lưu hiệu quả từ tĩnh mạch về động mạch phổi. Ngoài ra, tràn dịch màng phổi kéo dài cũng là một vấn đề thường gặp, có thể gây khó khăn trong việc hồi phục của bệnh nhân. Việc theo dõi bệnh nhân sau phẫu thuật là rất quan trọng để phát hiện sớm các biến chứng này. Các bác sĩ cần thực hiện các xét nghiệm định kỳ và đánh giá tình trạng sức khỏe tổng quát của bệnh nhân.

2.1. Các yếu tố nguy cơ liên quan đến biến chứng

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng có nhiều yếu tố nguy cơ có thể ảnh hưởng đến khả năng phát triển biến chứng sau phẫu thuật Fontan. Các yếu tố này bao gồm tuổi tác, tình trạng sức khỏe trước phẫu thuật, và các vấn đề liên quan đến kỹ thuật phẫu thuật. Việc xác định các yếu tố này có thể giúp bác sĩ đưa ra các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả hơn. Các nghiên cứu cũng cho thấy rằng việc chăm sóc sau phẫu thuật, bao gồm chế độ dinh dưỡng và tập luyện, có thể ảnh hưởng tích cực đến quá trình hồi phục của bệnh nhân.

2.2. Chăm sóc và theo dõi bệnh nhân

Chăm sóc sau phẫu thuật là một phần quan trọng trong quá trình điều trị bệnh nhân tim bẩm sinh. Bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ để phát hiện sớm các dấu hiệu của biến chứng. Các bác sĩ cần thực hiện các xét nghiệm định kỳ, bao gồm siêu âm tim và xét nghiệm máu, để đánh giá tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Ngoài ra, việc giáo dục bệnh nhân và gia đình về các triệu chứng cần chú ý cũng rất quan trọng. Điều này giúp bệnh nhân có thể nhận biết sớm các vấn đề và tìm kiếm sự trợ giúp kịp thời.