Xác Định Mối Liên Quan Giữa Các Đa Hình Đơn Nucleotid NPHS2 và Chỉ Tiêu Sinh Hóa Ở Bệnh Nhân Nhi Mắc Hội Chứng Thận Hư Tiên Phát

• Tác giả: Đỗ Thế Hoành
• Người hướng dẫn: TS. Vũ Thị Thơm
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Sinh học thực nghiệm
• Đề tài: Nghiên Cứu Mối Liên Quan Giữa Đa Hình Đơn Nucleotid NPHS2 và Chỉ Tiêu Sinh Hóa Ở Bệnh Nhân Nhi Mắc Hội Chứng Thận Hư Tiên Phát
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. HỘI CHỨNG THẬN HƯ TIÊN PHÁT Ở TRẺ EM
• 1.1.1. Khái niệm Hội chứng thận hư tiên phát (HCTHTP)
• 1.1.2. Lịch sử nghiên cứu
• 1.1.2.1. Các nghiên cứu trên thế giới
• 1.1.2.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam
• 1.1.3. Hội chứng thận hư kháng corticoid
• 1.1.4. Sinh lý bệnh HCTHTPTE
• 1.1.4.1. Nguyên nhân
• 1.1.4.2. Rối loạn chuyển hóa trong HCTH
• 1.1.4.3. Sinh lý bệnh HCTH
• 1.1.5. Tiêu chuẩn chẩn đoán
• 1.1.6. Theo dõi và điều trị
• 2. CÁC PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH ĐA HÌNH ĐƠN NUCLEOTID
• 2.1. Phương pháp giải trình tự Maxam-Gilbert
• 2.2. Phương pháp xác định trình tự Sanger-Coulson
• 2.3. Giải trình tự bằng máy tự động
• 3. CÁC NGHIÊN CỨU VỀ MỐI LIÊN QUAN GIỮA ĐA HÌNH DI TRUYỀN GEN NPHS2 VỚI MỘT SỐ CHỈ TIÊU SINH HÓA
• 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 4.1. ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU
• 4.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 4.1.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 4.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 4.2.1. Phương pháp nghiên cứu
• 4.2.2. Các chỉ số nghiên cứu
• 4.2.3. Phương tiện nghiên cứu
• 4.2.4. Các bước tiến hành nghiên cứu
• 4.2.5. Xử lý số liệu
• 5. KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
• 5.1. ĐẶC ĐIỂM ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 5.2. MỘT SỐ KẾT QUẢ SINH HÓA MÁU VÀ NƯỚC TIỂU
• 5.3. KẾT QUẢ TÁCH CHIẾT DNA
• 5.3.1. Kết quả đo độ hấp thụ quang (OD)
• 5.3.2. Kết quả điện di kiểm tra DNA tổng số
• 5.4. KẾT QUẢ KHUẾCH ĐẠI EXON 2 VÀ EXON 4 CỦA GEN NPHS2
• 5.4.1. Kết quả khuếch đại exon 2
• 5.4.2. Kết quả khuếch đại exon 4
• 5.5. KẾT QUẢ GIẢI TRÌNH TỰ GEN
• 5.5.1. Tỷ lệ kiểu gen, tần số alen hai đa hình đơn rs3738423
• 5.5.2. Tỷ lệ kiểu gen, tần số alen đa hình rs12401708
• 5.6. MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA ĐA HÌNH ĐƠN RS3738423 VÀ RS12401708 VỚI MỘT SỐ CHỈ TIÊU SINH HÓA Ở BỆNH NHÂN NHI MẮC HCTHTP KHÁNG CORTICOSTEROID
• 5.6.1. Mối tương quan giữa đa hình đơn RS3738423 và một số chỉ tiêu sinh hóa
• 5.6.2. Mối tương quan giữa đa hình đơn RS12401708 và một số chỉ tiêu sinh hóa
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Nghiên Cứu NPHS2 và Hội Chứng Thận Hư Nhi

Nghiên cứu về mối liên quan giữa đa hình đơn nucleotide NPHS2 và các chỉ tiêu sinh hóa ở bệnh nhân nhi mắc hội chứng thận hư tiên phát (HCTHTP) là một lĩnh vực quan trọng. HCTHTP là một bệnh lý phổ biến ở trẻ em, đặc trưng bởi protein niệu, giảm albumin máu và phù. Gen NPHS2, mã hóa protein podocin, đóng vai trò then chốt trong cấu trúc và chức năng của màng lọc cầu thận. Đột biến gen NPHS2 có thể dẫn đến HCTHTP, đặc biệt là các trường hợp kháng steroid. Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định xem liệu các biến thể di truyền cụ thể trong gen NPHS2 có liên quan đến các chỉ số sinh hóa nhất định ở bệnh nhân nhi HCTHTP hay không. Kết quả có thể cung cấp thông tin chi tiết về cơ chế bệnh sinh của HCTHTP và giúp cá nhân hóa điều trị. Theo nghiên cứu của P.Niaudet, khoảng 20% bệnh nhân HCTHTP bị kháng với thuốc steroid và các thuốc ức chế miễn dịch khác, trong đó 50% bệnh nhân sẽ tiến triển thành suy thận hoặc các bệnh thận giai đoạn cuối gây ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe và cuộc sống của trẻ cũng như gia đình bệnh nhi.

1.1. Hội Chứng Thận Hư Tiên Phát ở Trẻ Em Tổng Quan Bệnh Lý

Hội chứng thận hư tiên phát ở trẻ em (HCTHTPTE) là một hội chứng lâm sàng và sinh hóa xuất hiện khi có tổn thương cầu thận do nhiều nguyên nhân khác nhau. Các triệu chứng chính bao gồm: phù, protein niệu tăng cao, protein máu giảm, albumin máu giảm, lipid máu và cholesterol máu tăng. Bệnh thường gặp nhất ở trẻ em, 90% trường hợp xảy ra ở độ tuổi dưới 16 với tỷ lệ trẻ nam mắc nhiều hơn trẻ nữ. Tỷ lệ mắc bệnh thay đổi theo địa dư, tuổi, giới tính và chủng tộc.

1.2. Gen NPHS2 và Protein Podocin Vai Trò Trong Cấu Trúc Thận

Gen NPHS2 mã hóa cho protein podocin, một thành phần quan trọng của khe lọc cầu thận. Protein podocin đóng vai trò then chốt trong việc duy trì tính thấm chọn lọc của màng lọc cầu thận. Đột biến gen NPHS2 có thể làm gián đoạn chức năng của podocin, dẫn đến tăng tính thấm của màng lọc và gây ra protein niệu, một dấu hiệu đặc trưng của HCTHTP. Gen NPHS2 gồm 8 exon, nằm trên vai dài của nhiễm sắc thể số 1 ở người (1q25-q31).

II. Thách Thức Chẩn Đoán và Điều Trị HCTH Kháng Corticoid

Một trong những thách thức lớn nhất trong điều trị HCTHTP là tình trạng kháng corticoid. Khoảng 10-20% bệnh nhân không đáp ứng với điều trị bằng corticoid, dẫn đến tiến triển bệnh nhanh hơn và nguy cơ suy thận cao hơn. Việc xác định các yếu tố di truyền, như đa hình đơn nucleotide NPHS2, có thể giúp dự đoán khả năng đáp ứng với điều trị và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp hơn. Nghiên cứu di truyền có thể cung cấp thông tin quan trọng về cơ chế bệnh sinh của HCTHTP kháng corticoid và mở ra cơ hội phát triển các liệu pháp nhắm mục tiêu. Theo nghiên cứu của P.Niaudet, khoảng 20% bệnh nhân HCTHTP bị kháng với thuốc steroid và các thuốc ức chế miễn dịch khác, trong đó 50% bệnh nhân sẽ tiến triển thành suy thận hoặc các bệnh thận giai đoạn cuối gây ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe và cuộc sống của trẻ cũng như gia đình bệnh nhi.

2.1. HCTH Kháng Corticoid Định Nghĩa và Tiêu Chuẩn Chẩn Đoán

Hội chứng thận hư kháng corticoid (HCTHTP kháng corticoid) được định nghĩa là tình trạng bệnh không thuyên giảm sau khi điều trị bằng corticoid liều cao trong một khoảng thời gian nhất định. Tiêu chuẩn chẩn đoán thường bao gồm việc không đáp ứng với prednisolon liều tấn công (2 mg/kg/ngày) trong ít nhất 4 tuần, hoặc kết hợp với truyền methylprednisolon bolus. Việc chẩn đoán chính xác HCTHTP kháng corticoid là rất quan trọng để có thể lựa chọn các phương pháp điều trị thay thế kịp thời.

2.2. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Di Truyền Trong HCTH Kháng Corticoid

Nghiên cứu di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nguyên nhân gây ra HCTHTP kháng corticoid. Các đột biến gen NPHS2 và các gen khác liên quan đến chức năng cầu thận có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng kháng thuốc. Việc xác định các đột biến này có thể giúp tiên lượng bệnh và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp hơn, ví dụ như sử dụng các thuốc ức chế calcineurin hoặc các liệu pháp nhắm mục tiêu khác.

III. Phương Pháp Xác Định Đa Hình NPHS2 và Phân Tích Sinh Hóa

Nghiên cứu này sử dụng các phương pháp sinh học phân tử để xác định đa hình đơn nucleotide NPHS2 ở bệnh nhân nhi mắc HCTHTP. Các phương pháp này bao gồm phương pháp PCR để khuếch đại các đoạn gen chứa các đa hình quan tâm, sau đó là giải trình tự gen để xác định kiểu gen của từng bệnh nhân. Đồng thời, các chỉ tiêu sinh hóa như protein niệu, albumin máu, creatinine máu và ure máu được đo lường để đánh giá chức năng thận. Phân tích thống kê được sử dụng để xác định mối liên quan giữa các đa hình NPHS2 và các chỉ tiêu sinh hóa. Theo nghiên cứu của P.Niaudet, khoảng 20% bệnh nhân HCTHTP bị kháng với thuốc steroid và các thuốc ức chế miễn dịch khác, trong đó 50% bệnh nhân sẽ tiến triển thành suy thận hoặc các bệnh thận giai đoạn cuối gây ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe và cuộc sống của trẻ cũng như gia đình bệnh nhi.

3.1. Kỹ Thuật PCR và Giải Trình Tự Gen Quy Trình Thực Hiện

Phương pháp PCR (Polymerase Chain Reaction) được sử dụng để khuếch đại các đoạn DNA chứa các đa hình đơn nucleotide (SNP) của gen NPHS2. Sau khi khuếch đại, các sản phẩm PCR được giải trình tự gen để xác định kiểu gen của từng cá nhân tại các vị trí SNP quan tâm. Quy trình này đòi hỏi độ chính xác cao và kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt để đảm bảo kết quả đáng tin cậy.

3.2. Đo Lường Các Chỉ Tiêu Sinh Hóa Đánh Giá Chức Năng Thận

Các chỉ tiêu sinh hóa như protein niệu, albumin máu, creatinine máu, ure máu và lipid máu được đo lường để đánh giá chức năng thận và mức độ tổn thương cầu thận. Protein niệu là một chỉ số quan trọng để đánh giá mức độ protein bị mất qua nước tiểu. Albumin máu phản ánh khả năng tổng hợp protein của gan và mức độ mất protein qua thận. Creatinine máu và ure máu là các chỉ số đánh giá chức năng lọc của thận.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Mối Liên Quan Giữa NPHS2 và Sinh Hóa

Nghiên cứu này tìm hiểu mối tương quan giữa các đa hình đơn nucleotide rs3738423 và rs12401708 của gen NPHS2 với các chỉ tiêu sinh hóa ở bệnh nhân nhi mắc HCTHTP kháng corticoid. Kết quả cho thấy có mối liên quan đáng kể giữa một số kiểu gen của các đa hình này và mức độ protein niệu, albumin máu, hoặc các chỉ số khác. Những phát hiện này có thể giúp xác định các biomarker tiềm năng để dự đoán nguy cơ phát triển HCTHTP kháng corticoid và cá nhân hóa điều trị. Theo nghiên cứu của P.Niaudet, khoảng 20% bệnh nhân HCTHTP bị kháng với thuốc steroid và các thuốc ức chế miễn dịch khác, trong đó 50% bệnh nhân sẽ tiến triển thành suy thận hoặc các bệnh thận giai đoạn cuối gây ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe và cuộc sống của trẻ cũng như gia đình bệnh nhi.

4.1. Tần Số Alen và Tỷ Lệ Kiểu Gen của Đa Hình NPHS2

Nghiên cứu xác định tần số alen và tỷ lệ kiểu gen của các đa hình đơn nucleotide rs3738423 và rs12401708 trong quần thể bệnh nhân nhi mắc HCTHTP. Thông tin này cung cấp cái nhìn tổng quan về sự phân bố di truyền của các đa hình này trong nhóm bệnh nhân nghiên cứu. Tỷ lệ kiểu gen, tần số alen của rs3738423 và rs12401708 được xác định.

4.2. Tương Quan Giữa Kiểu Gen NPHS2 và Các Chỉ Số Sinh Hóa

Nghiên cứu đánh giá mối tương quan giữa các kiểu gen của đa hình NPHS2 và các chỉ số sinh hóa như protein niệu, albumin máu, creatinine máu và ure máu. Kết quả cho thấy có sự khác biệt đáng kể về các chỉ số sinh hóa giữa các nhóm bệnh nhân có kiểu gen khác nhau. Nồng độ protein, albumin, creatinin và ure máu ở các kiểu gen của RS3738423 và rs12401708 được so sánh.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Y Học Cá Thể Hóa Trong Điều Trị HCTH

Kết quả nghiên cứu này có thể được ứng dụng trong y học cá thể hóa để điều trị HCTHTP. Việc xác định các biomarker di truyền liên quan đến khả năng đáp ứng với điều trị có thể giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất cho từng bệnh nhân. Tư vấn di truyền cũng có thể được cung cấp cho các gia đình có nguy cơ cao mắc HCTHTP để giúp họ hiểu rõ hơn về bệnh và đưa ra các quyết định sáng suốt về chăm sóc sức khỏe. Theo nghiên cứu của P.Niaudet, khoảng 20% bệnh nhân HCTHTP bị kháng với thuốc steroid và các thuốc ức chế miễn dịch khác, trong đó 50% bệnh nhân sẽ tiến triển thành suy thận hoặc các bệnh thận giai đoạn cuối gây ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe và cuộc sống của trẻ cũng như gia đình bệnh nhi.

5.1. Tiên Lượng Bệnh và Lựa Chọn Phương Pháp Điều Trị

Thông tin về đa hình NPHS2 có thể giúp tiên lượng bệnh và dự đoán khả năng đáp ứng với điều trị corticoid. Dựa trên kiểu gen của bệnh nhân, bác sĩ có thể lựa chọn các phương pháp điều trị thay thế như thuốc ức chế calcineurin, rituximab hoặc các liệu pháp nhắm mục tiêu khác.

5.2. Tư Vấn Di Truyền và Phòng Ngừa HCTH

Tư vấn di truyền có thể được cung cấp cho các gia đình có tiền sử HCTHTP để giúp họ hiểu rõ hơn về nguy cơ di truyền bệnh cho con cái. Các biện pháp phòng ngừa như tầm soát di truyền trước sinh có thể được xem xét trong một số trường hợp.

VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Về Gen NPHS2

Nghiên cứu này cung cấp bằng chứng về mối liên quan giữa đa hình đơn nucleotide NPHS2 và các chỉ tiêu sinh hóa ở bệnh nhân nhi mắc HCTHTP kháng corticoid. Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc xác định cơ chế phân tử mà qua đó các đa hình NPHS2 ảnh hưởng đến chức năng thận và đáp ứng với điều trị. Nghiên cứu đa trung tâm và nghiên cứu thuần tập lớn hơn là cần thiết để xác nhận những phát hiện này và mở rộng kiến thức về vai trò của di truyền trong HCTHTP. Theo nghiên cứu của P.Niaudet, khoảng 20% bệnh nhân HCTHTP bị kháng với thuốc steroid và các thuốc ức chế miễn dịch khác, trong đó 50% bệnh nhân sẽ tiến triển thành suy thận hoặc các bệnh thận giai đoạn cuối gây ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe và cuộc sống của trẻ cũng như gia đình bệnh nhi.

6.1. Tổng Kết Các Phát Hiện Chính và Ý Nghĩa Lâm Sàng

Nghiên cứu đã xác định được mối liên quan giữa các đa hình NPHS2 và các chỉ tiêu sinh hóa ở bệnh nhân nhi mắc HCTHTP kháng corticoid. Những phát hiện này có ý nghĩa lâm sàng quan trọng trong việc tiên lượng bệnh, lựa chọn phương pháp điều trị và tư vấn di truyền.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Cơ Chế Phân Tử và Nghiên Cứu Đa Trung Tâm

Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc khám phá cơ chế phân tử mà qua đó các đa hình NPHS2 ảnh hưởng đến chức năng thận và đáp ứng với điều trị. Nghiên cứu đa trung tâm và nghiên cứu thuần tập lớn hơn là cần thiết để xác nhận những phát hiện này và mở rộng kiến thức về vai trò của di truyền trong HCTHTP.

Tổng quan nghiên cứu

Hội chứng thận hư tiên phát trẻ em (HCTHTPTE) là một bệnh lý cầu thận phổ biến, chiếm khoảng 0,5-1% tổng số bệnh nhân nhi nội trú và 10-30% tổng số trẻ bị bệnh thận tại một số bệnh viện nhi. Tỷ lệ trẻ nam mắc bệnh cao gấp khoảng 2,7 lần so với trẻ nữ, với độ tuổi trung bình khoảng 5,8 tuổi. Khoảng 20% bệnh nhân không đáp ứng với điều trị corticoid, trong đó 50% có nguy cơ tiến triển thành suy thận hoặc bệnh thận giai đoạn cuối, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và cuộc sống.

Luận văn tập trung nghiên cứu mối liên quan giữa các đa hình đơn nucleotid (SNP) rs3738423 (C>T) và rs12401708 (C>T) của gen NPHS2 với một số chỉ tiêu sinh hóa ở bệnh nhân nhi mắc HCTHTP kháng corticoid. Mục tiêu chính gồm xác định tần số alen và tỷ lệ đa hình SNP trên, đồng thời đánh giá mối tương quan của chúng với các chỉ tiêu sinh hóa như protein máu, albumin máu, creatinin và ure máu, protein niệu. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 01/2016 đến 08/2017 tại Khoa Thận Tiết niệu, Bệnh viện Nhi Trung ương và phòng thí nghiệm Khoa Y Dược, Đại học Quốc gia Hà Nội.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu rõ cơ chế bệnh sinh của HCTHTP, hỗ trợ chẩn đoán và điều trị cá thể hóa, đặc biệt với nhóm bệnh nhân kháng thuốc, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhi.

---

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

• Hội chứng thận hư tiên phát (HCTHTP): Là bệnh lý cầu thận phổ biến ở trẻ em, đặc trưng bởi tổn thương màng lọc cầu thận dẫn đến protein niệu tăng cao, giảm protein và albumin máu, tăng lipid máu.
• Đa hình đơn nucleotid (SNP): Là sự biến đổi tại một nucleotide trong trình tự DNA, chiếm khoảng 0,01% khác biệt trong hệ gen người, có thể ảnh hưởng đến biểu hiện gen và chức năng protein.
• Gen NPHS2 và protein podocin: Gen NPHS2 mã hóa protein podocin, một thành phần quan trọng của màng lọc cầu thận, có vai trò duy trì chức năng lọc. Đột biến hoặc đa hình SNP trong gen này có thể liên quan đến bệnh lý thận hư.
• Chỉ tiêu sinh hóa: Protein máu, albumin máu, creatinin, ure máu, protein niệu và tỷ lệ protein/creatinin niệu là các chỉ số quan trọng phản ánh chức năng thận và mức độ tổn thương cầu thận.
• Phân nhóm bệnh nhân: Dựa trên đáp ứng với corticoid, chia thành nhóm nhạy cảm (NCC) và nhóm kháng corticoid (NKC), giúp phân tích mối liên quan giữa gen và biểu hiện lâm sàng.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang kết hợp theo dõi dọc.
• Đối tượng: 128 bệnh nhân nhi mắc HCTHTP được chẩn đoán theo tiêu chuẩn KDIGO 2012, thu thập từ tháng 01/2016 đến 08/2017 tại Bệnh viện Nhi Trung ương.
• Phân nhóm: 52 bệnh nhân nhạy cảm với corticoid (NCC), 76 bệnh nhân kháng corticoid (NKC).
• Thu thập dữ liệu: Mẫu máu và nước tiểu 24h được lấy để phân tích sinh hóa và tách chiết DNA.
• Phân tích sinh hóa: Sử dụng máy xét nghiệm tự động Beckman Coulter AU2700 để đo protein, albumin, creatinin, ure máu và protein niệu.
• Phân tích gen: Khuếch đại exon 2 và exon 4 của gen NPHS2 chứa SNP rs3738423 và rs12401708 bằng PCR, sau đó giải trình tự gen bằng máy giải trình tự tự động.
• Kiểm tra chất lượng DNA: Đo quang phổ và điện di gel agarose để đảm bảo DNA tinh khiết và nguyên vẹn.
• Xử lý số liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 16 với các test thống kê như Chi-square, T-test, ANOVA để phân tích dữ liệu; biểu đồ được vẽ bằng SigmaPlot 14.
• Timeline: Nghiên cứu kéo dài 20 tháng, từ chuẩn bị mẫu, phân tích sinh hóa, phân tích gen đến xử lý và báo cáo kết quả.

---

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

• Đặc điểm đối tượng: Trong 128 bệnh nhân, tỷ lệ nam/nữ là 2,7/1, tuổi trung bình 5,8 ± 0,3 tuổi. Nhóm NCC gồm 52 bệnh nhân, nhóm NKC 76 bệnh nhân. Tuổi khởi phát trung bình không khác biệt giữa hai nhóm (4,4 ± 0,3 vs 4,1 ± 0,3 tuổi, p=0,561). Số lần tái phát trong 6 tháng ở nhóm NKC cao hơn đáng kể (2,3 ± 0,2 lần) so với nhóm NCC (0,5 ± 0,1 lần), p<0,05.
• Chỉ tiêu sinh hóa: Nồng độ protein máu và albumin máu ở thời điểm vào viện thấp ở cả hai nhóm (khoảng 43 g/l protein, 15-18 g/l albumin). Sau 6 tháng điều trị, nhóm NCC có mức protein máu 64,4 ± 0,6 g/l và albumin 34,8 ± 0,6 g/l, cao hơn nhóm NKC (54,4 ± 1,1 g/l protein, 27,4 ± 1,0 g/l albumin) với p<0,05. Creatinin và ure máu nhóm NKC cao hơn nhóm NCC nhưng vẫn trong giới hạn bình thường. Protein niệu và tỷ lệ protein/creatinin niệu ở nhóm NKC cao gấp nhiều lần nhóm NCC tại các thời điểm theo dõi (p<0,05).
• Tỷ lệ kiểu gen SNP rs3738423: Kiểu gen CC chiếm 76,6%, CT 21,9%, TT 1,5%. Không có sự khác biệt đáng kể về phân bố kiểu gen giữa nhóm NCC và NKC (p=0,840). Tần số alen C và T tương ứng khoảng 0,875 và 0,125, tuân theo định luật Hardy-Weinberg.
• Tỷ lệ kiểu gen SNP rs12401708: Tỷ lệ kiểu gen và tần số alen không có sự khác biệt đáng kể giữa hai nhóm bệnh nhân.
• Mối tương quan SNP với chỉ tiêu sinh hóa: Kiểu gen TT của rs3738423 có xu hướng liên quan đến nồng độ protein niệu và tỷ lệ protein/creatinin niệu thấp hơn, tuy nhiên không có sự khác biệt rõ ràng về protein máu và albumin máu giữa các kiểu gen. SNP rs12401708 không cho thấy mối liên quan rõ ràng với các chỉ tiêu sinh hóa.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy đa hình đơn rs3738423 và rs12401708 của gen NPHS2 có tần suất xuất hiện tương tự như các nghiên cứu quốc tế, với SNP rs3738423 có thể có vai trò bảo vệ nhẹ đối với mức độ protein niệu. Sự khác biệt về chỉ tiêu sinh hóa giữa nhóm nhạy cảm và kháng corticoid phản ánh mức độ tổn thương cầu thận và hiệu quả điều trị. Các chỉ số protein máu và albumin máu tăng rõ rệt sau điều trị ở nhóm NCC cho thấy đáp ứng tốt với corticoid, trong khi nhóm NKC vẫn duy trì mức protein niệu cao, biểu hiện tổn thương thận nặng hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh nồng độ protein máu, albumin máu, creatinin, ure và protein niệu giữa hai nhóm theo các thời điểm khác nhau, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt về đáp ứng điều trị. Kết quả phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của gen NPHS2 trong bệnh lý thận hư và tầm quan trọng của các chỉ tiêu sinh hóa trong theo dõi bệnh.

---

Đề xuất và khuyến nghị

• Tăng cường xét nghiệm gen NPHS2: Áp dụng phân tích đa hình đơn nucleotid rs3738423 và rs12401708 trong chẩn đoán và phân loại bệnh nhân HCTHTP, đặc biệt nhóm kháng corticoid, nhằm cá thể hóa phác đồ điều trị.
• Theo dõi chỉ tiêu sinh hóa định kỳ: Đánh giá protein máu, albumin máu, creatinin, ure và protein niệu ít nhất 4 lần trong 6 tháng đầu điều trị để đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phác đồ kịp thời.
• Phát triển phác đồ điều trị cá thể: Dựa trên kết quả gen và chỉ tiêu sinh hóa, xây dựng phác đồ điều trị riêng biệt cho nhóm nhạy cảm và kháng corticoid, giảm thiểu tác dụng phụ và tăng hiệu quả điều trị.
• Đào tạo và nâng cao nhận thức: Tổ chức các khóa đào tạo cho bác sĩ nhi khoa và chuyên gia thận về vai trò của gen NPHS2 và các chỉ tiêu sinh hóa trong quản lý HCTHTP.
• Nghiên cứu mở rộng: Tiếp tục nghiên cứu đa hình gen khác và mối liên quan với các chỉ tiêu sinh hóa, mở rộng quy mô mẫu để củng cố kết quả và ứng dụng trong thực tiễn.

---

Đối tượng nên tham khảo luận văn

• Bác sĩ chuyên khoa nhi và thận: Nắm bắt kiến thức về cơ chế bệnh sinh, vai trò gen NPHS2 và các chỉ tiêu sinh hóa trong chẩn đoán, điều trị HCTHTP, đặc biệt nhóm kháng corticoid.
• Nhà nghiên cứu di truyền học y học: Tham khảo phương pháp phân tích SNP, kỹ thuật giải trình tự gen và mối liên quan giữa đa hình gen với bệnh lý thận.
• Sinh viên cao học, nghiên cứu sinh ngành sinh học thực nghiệm và y học: Học hỏi quy trình nghiên cứu, xử lý số liệu và cách trình bày kết quả khoa học trong lĩnh vực sinh học phân tử và lâm sàng.
• Chuyên gia phát triển phác đồ điều trị: Sử dụng dữ liệu để xây dựng phác đồ điều trị cá thể hóa dựa trên đặc điểm gen và sinh hóa của bệnh nhân, nâng cao hiệu quả điều trị.

---

Câu hỏi thường gặp

1. Đa hình đơn nucleotid (SNP) là gì?
   SNP là sự thay đổi một nucleotide trong trình tự DNA, chiếm khoảng 0,01% khác biệt trong hệ gen người, có thể ảnh hưởng đến biểu hiện gen và chức năng protein.

2. Tại sao gen NPHS2 được nghiên cứu trong hội chứng thận hư?
   Gen NPHS2 mã hóa protein podocin, thành phần quan trọng của màng lọc cầu thận, đột biến hoặc đa hình trong gen này có thể gây tổn thương chức năng lọc, liên quan đến bệnh thận hư.

3. Các chỉ tiêu sinh hóa nào quan trọng trong theo dõi HCTHTP?
   Protein máu, albumin máu, creatinin, ure máu, protein niệu và tỷ lệ protein/creatinin niệu là các chỉ số phản ánh mức độ tổn thương thận và hiệu quả điều trị.

4. Phân biệt nhóm nhạy cảm và kháng corticoid như thế nào?
   Nhóm nhạy cảm (NCC) là bệnh nhân hết protein niệu sau 8 tuần điều trị corticoid, nhóm kháng (NKC) là bệnh nhân không hết protein niệu sau thời gian điều trị tương tự.

5. Kết quả nghiên cứu có ứng dụng gì trong thực tiễn?
   Giúp cá thể hóa điều trị, dự báo tiến triển bệnh, nâng cao hiệu quả điều trị và giảm biến chứng cho bệnh nhân HCTHTP, đặc biệt nhóm kháng corticoid.

---

Kết luận

• Xác định tần số alen và tỷ lệ kiểu gen SNP rs3738423 và rs12401708 trong gen NPHS2 ở bệnh nhân HCTHTP kháng corticoid tại Việt Nam.
• Phân tích mối liên quan giữa đa hình gen và các chỉ tiêu sinh hóa quan trọng như protein máu, albumin máu, creatinin, ure và protein niệu.
• Phát hiện sự khác biệt rõ rệt về các chỉ tiêu sinh hóa giữa nhóm nhạy cảm và kháng corticoid, phản ánh mức độ tổn thương và đáp ứng điều trị.
• Đề xuất ứng dụng phân tích gen và theo dõi sinh hóa trong quản lý và điều trị cá thể hóa bệnh nhân HCTHTP.
• Khuyến nghị nghiên cứu mở rộng và phát triển phác đồ điều trị dựa trên đặc điểm gen và sinh hóa.

Next steps: Mở rộng nghiên cứu với mẫu lớn hơn, tích hợp thêm đa hình gen khác và triển khai ứng dụng trong lâm sàng.

Call to action: Các chuyên gia y tế và nhà nghiên cứu cần phối hợp để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn nhằm cải thiện hiệu quả điều trị và chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân HCTHTP.