Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế sâu rộng, việc đổi mới hệ thống chính sách, cơ cấu tổ chức và quản lý tài chính của các tổ chức chính trị - xã hội, trong đó có Công đoàn Việt Nam, trở nên cấp thiết. Công đoàn Y tế Việt Nam, với hơn 60 năm hình thành và phát triển, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi người lao động ngành Y tế. Tuy nhiên, hệ thống kế toán thu, chi tài chính công đoàn còn tồn tại nhiều hạn chế như chế độ kế toán chưa cập nhật, phân cấp quản lý chưa đầy đủ, và việc áp dụng công nghệ thông tin còn hạn chế. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hoàn thiện hệ thống kế toán thu, chi tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam, đáp ứng yêu cầu đổi mới trong tình hình mới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào kế toán thu, chi tài chính công đoàn từ cấp Tổng dự toán trung ương đến công đoàn cơ sở, với dữ liệu khảo sát năm 2020. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và giải pháp thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công đoàn, góp phần phát triển tổ chức công đoàn vững mạnh và bảo vệ quyền lợi người lao động ngành Y tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để phân tích quản lý tài chính công đoàn. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  • Lý thuyết tài chính công đoàn: Tài chính công đoàn là bộ phận của tài chính Nhà nước, được hình thành từ các quan hệ kinh tế trong phân phối tổng sản phẩm xã hội dưới hình thái giá trị, nhằm xây dựng và phát triển tổ chức công đoàn. Tài chính công đoàn có tính độc lập tương đối, quản lý theo nguyên tắc tập trung, dân chủ, công khai, minh bạch.

  • Lý thuyết kế toán thu, chi tài chính công đoàn: Áp dụng chế độ kế toán đơn vị hành chính sự nghiệp theo Thông tư 107/2017/TT-BTC và các quy định của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam. Hệ thống tài khoản kế toán đặc thù, chứng từ kế toán chuyên biệt và sổ kế toán đặc thù được sử dụng để phản ánh đầy đủ, kịp thời các nghiệp vụ thu, chi tài chính công đoàn.

Các khái niệm chính bao gồm: đoàn phí công đoàn, kinh phí công đoàn, quản lý tài chính công đoàn, phân cấp quản lý tài chính, kế toán thu, chi tài chính công đoàn.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ chứng từ, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính, dự toán và quyết toán tài chính tại Công đoàn Y tế Việt Nam năm 2020. Ngoài ra, dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật, báo cáo ngành và các nghiên cứu liên quan cũng được sử dụng.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh và đối chiếu số liệu theo thời gian để đánh giá thực trạng kế toán thu, chi tài chính công đoàn. Phương pháp luận duy vật biện chứng được áp dụng để luận giải các quan hệ kinh tế và quản lý tài chính công đoàn.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào năm tài chính 2020, với quá trình thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu diễn ra trong năm 2021-2022.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu được thu thập từ toàn bộ hệ thống kế toán tài chính của Công đoàn Y tế Việt Nam, bao gồm 108 công đoàn cơ sở trực thuộc và 63 công đoàn ngành tỉnh, thành phố, đảm bảo tính đại diện và toàn diện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kế toán thu tài chính công đoàn: Nguồn thu chính gồm đoàn phí công đoàn, kinh phí công đoàn, ngân sách nhà nước hỗ trợ và các nguồn thu khác. Trong năm 2020, Công đoàn cơ sở được sử dụng 70% tổng số thu kinh phí công đoàn và 60% tổng số thu đoàn phí công đoàn. Việc phân cấp thu, quản lý nguồn thu còn chưa đồng bộ, dẫn đến một số đơn vị chưa thu đủ hoặc chậm nộp kinh phí công đoàn.

  2. Thực trạng kế toán chi tài chính công đoàn: Chi tài chính công đoàn tập trung vào các hoạt động bảo vệ quyền lợi người lao động, tổ chức phong trào thi đua, đào tạo cán bộ và chi trả lương cán bộ công đoàn chuyên trách. Tỷ lệ chi cho con người tại công đoàn cơ sở không vượt quá 30% tổng nguồn thu, chi quản lý hành chính chiếm khoảng 10%, chi hoạt động phong trào chiếm 60%. Một số khoản chi chưa thực sự tiết kiệm và hiệu quả do quy chế chi tiêu chưa được thực hiện nghiêm túc.

  3. Hạn chế trong hệ thống kế toán: Chế độ kế toán công đoàn chưa cập nhật đầy đủ theo quy định mới của chế độ kế toán đơn vị hành chính sự nghiệp. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong kế toán còn hạn chế, gây khó khăn trong việc tổng hợp, báo cáo và kiểm tra tài chính. Phân cấp quản lý tài chính chưa rõ ràng, dẫn đến việc kiểm soát nguồn thu, chi chưa chặt chẽ.

  4. So sánh với các nghiên cứu khác: Kết quả tương đồng với báo cáo của ngành về quản lý tài chính công đoàn, tuy nhiên mức độ hoàn thiện và áp dụng công nghệ tại Công đoàn Y tế Việt Nam còn thấp hơn so với một số công đoàn ngành khác.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế là do hệ thống quy định pháp luật và chế độ kế toán công đoàn chưa được cập nhật kịp thời, chưa phù hợp với thực tiễn hoạt động đa dạng của công đoàn ngành Y tế. Việc phân cấp quản lý tài chính chưa rõ ràng làm giảm hiệu quả kiểm soát và sử dụng nguồn lực tài chính. Ngoài ra, nguồn nhân lực làm công tác kế toán tài chính công đoàn còn thiếu chuyên môn và chưa được đào tạo bài bản về công nghệ thông tin.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bổ nguồn thu và chi tài chính công đoàn năm 2020, bảng so sánh tỷ lệ chi tiêu theo nhóm nội dung và biểu đồ tiến trình thu, chi theo từng cấp công đoàn. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ ràng sự phân bổ nguồn lực và các điểm nghẽn trong quản lý tài chính.

Việc hoàn thiện hệ thống kế toán thu, chi tài chính công đoàn không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý tài chính mà còn góp phần củng cố vai trò đại diện, bảo vệ quyền lợi người lao động ngành Y tế, phù hợp với yêu cầu đổi mới tổ chức công đoàn trong giai đoạn hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chế độ kế toán công đoàn: Cập nhật và ban hành chế độ kế toán thu, chi tài chính công đoàn phù hợp với quy định mới của chế độ kế toán đơn vị hành chính sự nghiệp, đảm bảo tính minh bạch và chính xác trong ghi chép, phản ánh nghiệp vụ tài chính. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam chủ trì phối hợp với Bộ Tài chính.

  2. Tăng cường phân cấp quản lý tài chính: Rà soát, điều chỉnh cơ chế phân cấp thu, chi tài chính công đoàn giữa các cấp, đặc biệt là tăng quyền tự chủ cho công đoàn cơ sở trong quản lý nguồn thu, chi. Mục tiêu nâng tỷ lệ thu đúng, đủ kinh phí công đoàn lên trên 90% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện là Ban Thường vụ Công đoàn Y tế Việt Nam phối hợp với các công đoàn cấp dưới.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán: Đầu tư hệ thống phần mềm kế toán chuyên biệt cho công đoàn, đào tạo cán bộ kế toán sử dụng hiệu quả công nghệ thông tin nhằm nâng cao năng lực tổng hợp, báo cáo và kiểm tra tài chính. Kế hoạch triển khai trong 18 tháng, do Ban Tài chính Công đoàn Y tế Việt Nam phối hợp với đơn vị công nghệ thông tin thực hiện.

  4. Đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán tài chính công đoàn và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ kế toán các cấp, đặc biệt là công đoàn cơ sở. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ kế toán đạt chuẩn chuyên môn lên 85% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện là Công đoàn Y tế Việt Nam phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành kế toán.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tài chính: Thiết lập quy trình kiểm tra, giám sát định kỳ và đột xuất việc thu, chi tài chính công đoàn nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, đảm bảo sử dụng nguồn lực hiệu quả, tiết kiệm. Thời gian thực hiện liên tục, do Ban Kiểm tra Công đoàn Y tế Việt Nam chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công đoàn: Giúp hiểu rõ cơ chế quản lý tài chính, kế toán thu, chi tài chính công đoàn, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn lực tài chính.

  2. Cán bộ kế toán công đoàn các cấp: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về chế độ kế toán, chứng từ, tài khoản và quy trình kế toán thu, chi tài chính công đoàn, hỗ trợ công tác hạch toán chính xác, minh bạch.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kế toán, quản lý công: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận và thực tiễn kế toán tài chính công đoàn trong bối cảnh kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.

  4. Lãnh đạo các tổ chức công đoàn ngành khác: Tham khảo để áp dụng các giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán thu, chi tài chính công đoàn phù hợp với đặc thù ngành nghề, nâng cao hiệu quả hoạt động công đoàn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán thu, chi tài chính công đoàn có điểm gì đặc biệt so với kế toán doanh nghiệp?
    Kế toán công đoàn áp dụng chế độ kế toán đơn vị hành chính sự nghiệp, tập trung vào quản lý nguồn thu từ đoàn phí, kinh phí công đoàn và các khoản chi phục vụ hoạt động công đoàn, không mang tính kinh doanh. Ví dụ, các khoản chi phải tuân thủ quy chế chi tiêu do Tổng Liên đoàn ban hành, khác với doanh nghiệp.

  2. Nguồn thu chính của tài chính công đoàn là gì?
    Nguồn thu gồm đoàn phí công đoàn do đoàn viên đóng, kinh phí công đoàn do cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đóng, ngân sách nhà nước hỗ trợ và các nguồn thu khác như hoạt động văn hóa, thể thao. Năm 2020, Công đoàn cơ sở được sử dụng 70% kinh phí công đoàn và 60% đoàn phí thu được.

  3. Phân cấp quản lý tài chính công đoàn được thực hiện như thế nào?
    Hệ thống quản lý tài chính công đoàn gồm 4 cấp: Tổng Liên đoàn, Liên đoàn Lao động tỉnh/thành phố, công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở và công đoàn cơ sở. Mỗi cấp có trách nhiệm lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán thu, chi tài chính theo phân cấp được giao.

  4. Các hạn chế chính trong kế toán thu, chi tài chính công đoàn hiện nay là gì?
    Chế độ kế toán chưa cập nhật kịp thời, phân cấp quản lý chưa rõ ràng, áp dụng công nghệ thông tin còn hạn chế, nguồn nhân lực kế toán thiếu chuyên môn và đào tạo bài bản. Điều này ảnh hưởng đến tính minh bạch và hiệu quả quản lý tài chính.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công đoàn?
    Cần hoàn thiện chế độ kế toán, tăng cường phân cấp quản lý, ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo cán bộ kế toán và tăng cường kiểm tra, giám sát tài chính. Ví dụ, triển khai phần mềm kế toán chuyên biệt giúp tổng hợp và báo cáo nhanh chóng, chính xác.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng kế toán thu, chi tài chính công đoàn tại Công đoàn Y tế Việt Nam, làm rõ vai trò, chức năng và các quy định pháp luật liên quan.
  • Phân tích thực trạng cho thấy nhiều hạn chế trong chế độ kế toán, phân cấp quản lý và ứng dụng công nghệ thông tin, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính công đoàn.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện chế độ kế toán, tăng cường phân cấp, ứng dụng công nghệ, đào tạo cán bộ và kiểm tra giám sát nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công đoàn.
  • Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng trong giai đoạn 2022-2025, góp phần nâng cao năng lực quản lý tài chính công đoàn ngành Y tế và các ngành khác.
  • Khuyến khích các cấp công đoàn và nhà quản lý tài chính công đoàn nghiên cứu, áp dụng các giải pháp đề xuất để phát triển tổ chức công đoàn vững mạnh, bảo vệ quyền lợi người lao động hiệu quả hơn.