Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam chuyển đổi mạnh mẽ từ kinh tế tập trung sang kinh tế thị trường, các doanh nghiệp xây lắp đang đối mặt với áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt. Theo ước tính, hiệu quả quản lý chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm là yếu tố quyết định sự tồn tại và phát triển bền vững của doanh nghiệp. Đặc biệt, trong ngành xây lắp, việc quản lý chi phí gặp nhiều khó khăn do tính chất đặc thù của sản xuất: công trình thi công kéo dài, địa điểm thi công phân tán và không cố định. Do đó, kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp thông tin hỗ trợ nhà quản lý ra quyết định kinh doanh hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát thực trạng công tác kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Xây dựng tư vấn khảo sát thiết kế và thương mại Việt Linh, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và giá thành sản phẩm xây lắp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động xây lắp của công ty trong hai năm 2014 và 2015, với trọng tâm là các công trình, hạng mục công trình xây dựng.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp doanh nghiệp xây lắp kiểm soát chi phí, tối ưu hóa giá thành sản phẩm, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và lợi nhuận. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cũng góp phần bổ sung lý luận về kế toán quản trị chi phí sản xuất trong ngành xây lắp tại Việt Nam, cung cấp cơ sở thực tiễn cho các doanh nghiệp tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm, trong đó có:

  • Lý thuyết chi phí sản xuất xây lắp: Chi phí sản xuất bao gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sử dụng máy thi công và chi phí sản xuất chung. Chi phí được phân loại theo nhiều tiêu thức như chi phí trực tiếp, gián tiếp; chi phí biến đổi, cố định và hỗn hợp; chi phí kiểm soát được và không kiểm soát được.

  • Mô hình định mức và dự toán chi phí: Định mức chi phí là tiêu chuẩn kế hoạch về lượng và giá của các yếu tố chi phí trong điều kiện sản xuất bình thường. Dự toán chi phí xây lắp được xây dựng dựa trên định mức chi phí, khối lượng công tác xây lắp và các hệ số điều chỉnh phù hợp với điều kiện thực tế.

  • Khái niệm kế toán quản trị chi phí: Theo Luật Kế toán số 03/2003-QH11, kế toán quản trị là việc thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính phục vụ quản trị và ra quyết định nội bộ doanh nghiệp. Kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm là bộ phận quan trọng, cung cấp thông tin về chi phí sản xuất và giá thành nhằm hỗ trợ nhà quản trị kiểm soát chi phí và ra quyết định kinh doanh hiệu quả.

Các khái niệm chính bao gồm: chi phí sản xuất xây lắp, giá thành sản phẩm xây lắp, định mức chi phí, dự toán chi phí, phân tích chi phí biến động, và báo cáo kế toán quản trị chi phí.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp thu thập dữ liệu định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu chính được thu thập trực tiếp từ Công ty TNHH Xây dựng tư vấn khảo sát thiết kế và thương mại Việt Linh, bao gồm các chứng từ kế toán, bảng định mức chi phí, dự toán xây lắp, báo cáo giá thành, phiếu theo dõi công việc trong hai năm 2014 và 2015. Ngoài ra, tác giả còn sử dụng tài liệu thứ cấp từ các công trình nghiên cứu, giáo trình kế toán quản trị, chính sách thuế và văn bản pháp luật liên quan.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Gồm điều tra bằng phiếu khảo sát (10 phiếu phát ra, 10 phiếu thu về), phỏng vấn trực tiếp 4 cán bộ kế toán và quản lý công ty, quan sát trực tiếp tại phòng kế toán và hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty, cùng nghiên cứu tài liệu chuyên ngành.

  • Phương pháp phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích so sánh, phân tích chi phí biến động, và phương pháp diễn giải kết hợp quy nạp. Dữ liệu được xử lý qua bảng biểu, sơ đồ minh họa để làm rõ thực trạng và các vấn đề tồn tại trong công tác kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm xây lắp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Mẫu khảo sát gồm 10 phiếu dành cho nhân viên kế toán và quản lý trực tiếp liên quan đến kế toán quản trị chi phí. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện tại công ty nhằm đảm bảo thu thập thông tin chính xác, phản ánh thực trạng.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu trong năm 2016, phân tích và hoàn thiện luận văn trong cùng năm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức bộ máy kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm tại công ty còn hạn chế: Công ty chưa có bộ phận kế toán quản trị riêng biệt mà kế toán quản trị chi phí vẫn được tích hợp trong kế toán tài chính. Điều này dẫn đến việc cung cấp thông tin kế toán quản trị chưa kịp thời và chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu quản lý. Qua khảo sát, 80% nhân viên kế toán cho biết thông tin kế toán quản trị chưa được cập nhật thường xuyên.

  2. Việc xây dựng định mức và dự toán chi phí chưa đồng bộ và thiếu chính xác: Định mức chi phí nguyên vật liệu, nhân công và máy thi công được xây dựng dựa trên số liệu thống kê và kinh nghiệm, tuy nhiên chưa được cập nhật thường xuyên theo biến động thị trường. Dự toán chi phí xây lắp cho các công trình có sai lệch trung bình khoảng 12% so với chi phí thực tế, gây khó khăn trong kiểm soát chi phí.

  3. Phương pháp tính giá thành sản phẩm chủ yếu áp dụng theo công việc, chưa áp dụng đa dạng các phương pháp tính giá thành: Công ty sử dụng phương pháp tính giá thành theo công việc cho từng công trình, hạng mục công trình. Tuy nhiên, việc phân bổ chi phí sản xuất chung còn chưa hợp lý, dẫn đến sai lệch trong xác định giá thành thực tế của sản phẩm xây lắp.

  4. Báo cáo kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm chưa đa dạng và chưa linh hoạt: Các báo cáo chủ yếu tập trung vào số liệu thực tế và dự toán, thiếu các báo cáo phân tích chi phí biến động, chi phí chênh lệch và dự báo tương lai. Điều này hạn chế khả năng hỗ trợ nhà quản trị trong việc ra quyết định kịp thời và chính xác.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên là do công ty chưa đầu tư đầy đủ cho bộ máy kế toán quản trị riêng biệt, dẫn đến việc thu thập và xử lý thông tin chưa chuyên sâu. So với một số nghiên cứu trong ngành xây lắp, tỷ lệ sai lệch dự toán chi phí của công ty cao hơn mức trung bình ngành khoảng 5-7%, cho thấy cần cải thiện công tác xây dựng định mức và dự toán.

Việc áp dụng phương pháp tính giá thành chủ yếu theo công việc phù hợp với đặc thù sản phẩm xây lắp đơn chiếc, nhưng cần bổ sung các phương pháp tính giá thành theo định mức để tăng tính chính xác và kiểm soát chi phí hiệu quả hơn. Báo cáo kế toán quản trị cần được thiết kế đa dạng hơn, bao gồm các báo cáo phân tích chi phí biến động và dự báo để hỗ trợ nhà quản trị trong việc lập kế hoạch và ra quyết định chiến lược.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ so sánh chi phí dự toán và chi phí thực tế theo từng công trình, bảng phân tích tỷ lệ chi phí từng khoản mục, và sơ đồ mô tả quy trình thu thập, xử lý thông tin kế toán quản trị chi phí sản xuất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm: Thành lập bộ phận kế toán quản trị riêng biệt, chuyên trách thu thập, xử lý và phân tích thông tin chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, do Ban Giám đốc công ty chủ trì.

  2. Cập nhật và xây dựng định mức, dự toán chi phí chính xác, sát thực tế: Áp dụng phương pháp phân tích kinh tế - kỹ thuật kết hợp thống kê kinh nghiệm để xây dựng định mức chi phí nguyên vật liệu, nhân công và máy thi công. Thực hiện rà soát, điều chỉnh định mức định kỳ hàng năm nhằm phản ánh đúng biến động thị trường. Phòng Kế toán phối hợp Phòng Kỹ thuật thực hiện.

  3. Đa dạng hóa phương pháp tính giá thành sản phẩm xây lắp: Bổ sung phương pháp tính giá thành theo định mức và phương pháp tổng cộng chi phí cho các công trình lớn, phức tạp nhằm nâng cao độ chính xác trong xác định giá thành. Thời gian áp dụng trong 1 năm, do Phòng Kế toán chủ động triển khai.

  4. Thiết kế hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí đa dạng, linh hoạt: Xây dựng các báo cáo phân tích chi phí biến động, chi phí chênh lệch, báo cáo dự báo chi phí và giá thành nhằm hỗ trợ nhà quản trị ra quyết định kịp thời và chính xác. Áp dụng phần mềm kế toán quản trị hiện đại để tự động hóa báo cáo. Thời gian thực hiện trong 9 tháng, phối hợp giữa Phòng Kế toán và Ban Công nghệ thông tin.

  5. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cho cán bộ kế toán quản trị: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán quản trị chi phí xây lắp, kỹ năng phân tích và báo cáo cho đội ngũ kế toán. Thời gian tổ chức định kỳ hàng năm, do Ban Nhân sự phối hợp Phòng Kế toán thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và nhà quản trị doanh nghiệp xây lắp: Giúp hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong việc kiểm soát chi phí, nâng cao hiệu quả kinh doanh và ra quyết định chiến lược.

  2. Phòng kế toán và kế toán quản trị: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về phân loại chi phí, xây dựng định mức, dự toán chi phí và phương pháp tính giá thành sản phẩm xây lắp, hỗ trợ cải tiến quy trình kế toán quản trị.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo bổ ích về lý luận và thực tiễn kế toán quản trị chi phí trong ngành xây lắp, giúp phát triển nghiên cứu sâu hơn về lĩnh vực này.

  4. Các cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức kiểm toán: Hỗ trợ đánh giá thực trạng công tác kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp, từ đó xây dựng chính sách, quy định phù hợp và nâng cao hiệu quả giám sát.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm là gì?
    Kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm là quá trình thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin về chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm nhằm hỗ trợ nhà quản trị ra quyết định kinh doanh hiệu quả. Ví dụ, thông tin này giúp xác định chi phí vượt định mức để điều chỉnh kịp thời.

  2. Tại sao doanh nghiệp xây lắp cần xây dựng định mức chi phí?
    Định mức chi phí là tiêu chuẩn kế hoạch giúp doanh nghiệp dự toán chi phí, kiểm soát chi phí thực tế và đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực. Trong xây lắp, định mức giúp xác định chi phí nguyên vật liệu, nhân công và máy thi công cho từng công trình, từ đó quản lý chi phí chính xác hơn.

  3. Phương pháp tính giá thành sản phẩm xây lắp phổ biến là gì?
    Phương pháp tính giá thành theo công việc là phổ biến nhất, áp dụng cho từng công trình, hạng mục công trình. Ngoài ra, phương pháp tính giá thành theo định mức và tổng cộng chi phí cũng được sử dụng để nâng cao độ chính xác và kiểm soát chi phí hiệu quả.

  4. Làm thế nào để phân tích chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm phục vụ quản trị?
    Phân tích chi phí dựa trên so sánh chi phí thực tế với dự toán, xác định nguyên nhân chênh lệch, phân tích cơ cấu chi phí và xu hướng biến động. Ví dụ, nếu chi phí nguyên vật liệu vượt dự toán 15%, nhà quản trị cần tìm nguyên nhân và điều chỉnh kế hoạch mua vật tư.

  5. Báo cáo kế toán quản trị chi phí sản xuất cần có những nội dung gì?
    Báo cáo cần cung cấp số liệu thực tế, dự toán, định mức chi phí nguyên vật liệu, nhân công, máy thi công, chi phí sản xuất chung, cùng các phân tích chi phí biến động và dự báo. Báo cáo này giúp nhà quản trị theo dõi, kiểm soát chi phí và ra quyết định kịp thời.

Kết luận

  • Kế toán quản trị chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm là công cụ thiết yếu giúp doanh nghiệp xây lắp kiểm soát chi phí, nâng cao hiệu quả kinh doanh và tăng sức cạnh tranh trên thị trường.
  • Thực trạng tại Công ty TNHH Xây dựng tư vấn khảo sát thiết kế và thương mại Việt Linh cho thấy còn nhiều hạn chế trong tổ chức bộ máy kế toán quản trị, xây dựng định mức, dự toán và báo cáo kế toán quản trị.
  • Luận văn đã đề xuất các giải pháp cụ thể như hoàn thiện bộ máy kế toán quản trị, cập nhật định mức chi phí, đa dạng hóa phương pháp tính giá thành và thiết kế hệ thống báo cáo linh hoạt.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng, đồng thời tổ chức đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ kế toán quản trị.
  • Kêu gọi các doanh nghiệp xây lắp và nhà quản lý quan tâm áp dụng các kiến thức và giải pháp trong luận văn để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và giá thành sản phẩm, góp phần phát triển bền vững ngành xây dựng Việt Nam.