Luận án tiến sĩ về hiện tượng chuyển mã tiếng Anh trong giao tiếp tiếng Việt của sinh viên chuyên ngữ tại Hà Nội

• Tác giả: Nguyen Thi Huyen
• Người hướng dẫn: PGS.TS Trinh Cam Lan
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ Việt Nam
• Đề tài: Nghiên cứu hiện tượng chuyển mã tiếng Anh trong giao tiếp tiếng Việt của sinh viên chuyên ngữ tại Hà Nội
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Lí do chọn đề tài
• 1.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Tư liệu và phương pháp nghiên cứu
• 1.5. Cái mới của luận án
• 1.6. Ý nghĩa lí luận và thực tiễn của luận án
• 2. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ THUYẾT VỀ HIỆN TƯỢNG CHUYỂN MÃ
• 2.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu hiện tượng chuyển mã
• 2.2. Tình hình nghiên cứu hiện tượng chuyển mã trên thế giới
• 2.3. Tình hình nghiên cứu hiện tượng chuyển mã trên ngữ liệu tiếng Việt
• 2.4. Cơ sở lí thuyết
• 2.4.1. Mã và sự lựa chọn mã trong giao tiếp
• 2.4.2. Sự lựa chọn mã trong giao tiếp
• 2.4.3. Chuyển mã và các khái niệm có liên quan
• 2.4.4. Song ngữ, đa ngữ, người song ngữ, người đa ngữ
• 2.4.5. Mô hình khung ngôn ngữ ma trận (the matrix language frame - MLF)
• 2.4.6. Các khái niệm cơ bản của khung lí thuyết
• 2.4.7. Nội dung lí thuyết ngôn ngữ MLF
• 2.4.8. Sự tương tác giữa ngôn ngữ ma trận và ngôn ngữ nhúng
• 3. ĐẶC ĐIỂM HIỆN TƯỢNG CHUYỂN MÃ TIẾNG ANH TRONG GIAO TIẾP TIẾNG VIỆT
• 3.1. Khái quát một số đặc điểm ngữ pháp của tiếng Việt với tư cách là ngôn ngữ ma trận và tiếng Anh với tư cách là ngôn ngữ nhúng
• 3.2. Kết quả khảo sát hiện tượng chuyển mã tiếng Anh trong giao tiếp tiếng Việt theo mô hình Khung ngôn ngữ ma trận
• 3.2.1. Các phát ngôn chỉ được tạo bởi ngôn ngữ nhúng
• 3.2.2. Phân loại theo cấu trúc
• 3.2.3. Phân loại theo mục đích nói
• 3.2.4. Các phát ngôn hỗn hợp được tạo bởi cả ngôn ngữ ma trận và ngôn ngữ nhúng
• 3.2.5. Các cấu lao ngôn ngữ nhúng
• 3.2.6. Sự biến đổi ngữ âm của ngôn ngữ nhúng
• 3.2.7. Đặc điểm cấu trúc của các thành tố ngôn ngữ nhúng
• 3.2.8. Đặc điểm từ loại của các thành tố/hình vị nội dung của ngôn ngữ nhúng
• 4. ĐỘNG CƠ VÀ THÁI ĐỘ NGÔN NGỮ ĐỐI VỚI HIỆN TƯỢNG CHUYỂN MÃ TIẾNG ANH TRONG GIAO TIẾP TIẾNG VIỆT
• 4.1. Động cơ chuyển mã tiếng Anh trong giao tiếp tiếng Việt
• 4.2. Mô hình đánh dấu
• 4.3. Cơ sở của nghiên cứu và cách thức thực hiện nghiên cứu
• 4.4. Kết quả nghiên cứu
• 4.4.1. Chuyển mã không đánh dấu do thói quen của người nói
• 4.4.2. Chuyển mã có đánh dấu và các động cơ chuyển mã
• 4.4.3. Thái độ ngôn ngữ đối với hiện tượng chuyển mã tiếng Anh trong giao tiếp tiếng Việt
• 4.4.3.1. Vài nét về thái độ ngôn ngữ
• 4.4.3.2. Vài nét về tư liệu và các đặc trưng của mẫu
• 4.4.3.3. Kết quả phân tích và thảo luận
• 4.4.3.3.1. Thái độ của sinh viên với tư cách là chủ thể chuyển mã
• 4.4.3.3.2. Thái độ của sinh viên với tư cách người tiếp nhận hiện tượng chuyển mã
• 4.4.3.3.3. Ảnh hưởng của các đặc trưng xã hội đối với tần suất chuyển mã và thái độ đối với hiện tượng chuyển mã
• KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Giới thiệu về hiện tượng chuyển mã

Hiện tượng chuyển mã tiếng Anh trong giao tiếp tiếng Việt đang trở thành một chủ đề nghiên cứu quan trọng trong ngôn ngữ học xã hội. Tiếng Anh không chỉ là một ngôn ngữ toàn cầu mà còn là một phần không thể thiếu trong giao tiếp hàng ngày của sinh viên chuyên ngữ tại Hà Nội. Nghiên cứu này nhằm mục đích phân tích các đặc điểm ngôn ngữ và động cơ của sinh viên khi sử dụng tiếng Anh trong các tình huống giao tiếp tiếng Việt. Theo các nhà ngôn ngữ học, giao tiếp giữa hai ngôn ngữ này không chỉ phản ánh sự tiếp xúc ngôn ngữ mà còn thể hiện sự thay đổi trong hành vi ngôn ngữ của người nói. Sự phổ biến của bilingualism trong cộng đồng sinh viên cho thấy rằng việc sử dụng tiếng Anh trong giao tiếp tiếng Việt không chỉ là một xu hướng mà còn là một phần của văn hóa giao tiếp hiện đại.

II. Đặc điểm ngữ pháp của hiện tượng chuyển mã

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng tiếng Việt và tiếng Anh có những đặc điểm ngữ pháp khác nhau, điều này ảnh hưởng đến cách thức chuyển mã trong giao tiếp. Tiếng Việt thường được coi là ngôn ngữ ma trận, trong khi tiếng Anh là ngôn ngữ nhúng. Các phát ngôn trong giao tiếp thường được phân loại theo cấu trúc ngữ pháp, cho thấy sự tương tác giữa hai ngôn ngữ. Việc phân tích ngữ liệu từ các hội thoại tự nhiên cho thấy rằng sinh viên thường sử dụng tiếng Anh để nhấn mạnh ý nghĩa hoặc thể hiện sự tự tin trong giao tiếp. Điều này cho thấy rằng hành vi ngôn ngữ không chỉ đơn thuần là việc lựa chọn từ ngữ mà còn là một phần của văn hóa giao tiếp trong môi trường học tập hiện đại.

III. Động cơ và thái độ ngôn ngữ đối với chuyển mã

Động cơ chuyển mã của sinh viên chuyên ngữ có thể được phân loại thành nhiều nhóm khác nhau, bao gồm động cơ giao tiếp, động cơ xã hội và động cơ cá nhân. Nghiên cứu cho thấy rằng sinh viên thường có thái độ tích cực đối với việc sử dụng tiếng Anh trong giao tiếp, coi đó là một cách để nâng cao kỹ năng ngôn ngữ và thể hiện bản thân. Tuy nhiên, cũng có những lo ngại về việc chuyển mã có thể làm giảm đi sự trong sáng của tiếng Việt. Các cuộc phỏng vấn sâu cho thấy rằng sinh viên nhận thức được sự cần thiết phải duy trì bản sắc ngôn ngữ trong khi vẫn muốn tận dụng lợi thế của tiếng Anh trong giao tiếp hàng ngày.

IV. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu

Nghiên cứu hiện tượng chuyển mã tiếng Anh trong giao tiếp tiếng Việt không chỉ có giá trị lý luận mà còn có ý nghĩa thực tiễn quan trọng. Kết quả nghiên cứu có thể giúp các nhà giáo dục hiểu rõ hơn về cách thức sinh viên sử dụng tiếng Anh trong giao tiếp, từ đó điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp. Hơn nữa, việc nhận thức rõ về động cơ và thái độ của sinh viên đối với chuyển mã có thể giúp xây dựng các chương trình đào tạo ngôn ngữ hiệu quả hơn. Điều này không chỉ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mà còn bảo tồn bản sắc ngôn ngữ trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay.