Luận văn thạc sĩ về chuyển mã trong giao tiếp của sinh viên ESL tại một trường đại học ở Việt Nam

• Tác giả: Trần Hồng Điệp
• Người hướng dẫn: Dr. Đỗ Thị Thanh Hà
• Trường học: Vietnam National University, Ha Noi University of Languages & International Studies
• Chuyên ngành: English Linguistics
• Đề tài: Code Switching In Communication Of ESL Students At A University In Vietnam
• Loại tài liệu: Minor Programme Thesis
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hanoi

• DECLARATION
• ACKNOWLEDGEMENT
• ABSTRACT
• TABLE OF CONTENTS
• LIST OF TABLES
• 1. CHAPTER 1: INTRODUCTION
• 1.1. The aims of the study
• 1.2. Significance of the study
• 2. CHAPTER 2: LITERATURE REVIEW
• 2.1. Definition of bilingualism
• 2.2. Type of bilingualism
• 2.3. Borrowing and switching
• 2.4. Code and code switching
• 3. CHAPTER 3: RESEARCH METHODOLOGY
• 3.1. Method of the study
• 3.2. Setting of the study
• 3.3. Participants of the study
• 4. CHAPTER 4: FINDING
• 4.1. Result of question one: How often do ESL students use code switching in communication?
• 4.2. Result of question two: Which topic do ESL students switch?
• 4.3. Results of question three: What is the most common reason for code switching in communication among ESL students?
• 4.3.1. Lack of register
• 4.3.2. Lack of facility
• 4.3.3. Mood of the speaker
• 4.3.4. To emphasize a point
• 4.3.5. To show identity with a group
• 4.3.6. Forget Vietnamese as a sudden
• 4.3.7. It’s easier and saves time to use English sometimes
• 4.3.8. A way of expressing your high education and my style
• 4.3.9. Feeling like native speakers
• 4.4. Result of question four: Does code switching facilitate interpersonal communication for students participating in the study?
• 4.5. Result of question five: What type of code switching often occurs in ESL students’ communication?
• 4.6. Recommendation for further studies
• APPENDIX 1: RECORDING TRANSCRIPTS
• LIST OF ABBREVIATIONS
• LIST OF FIGURES
• LIST OF TABLES

I. Giới thiệu

Nghiên cứu về hiện tượng chuyển mã trong giao tiếp của sinh viên ESL tại Việt Nam đã chỉ ra rằng giao tiếp là một trong những chức năng quan trọng nhất của ngôn ngữ. Sinh viên ESL thường xuyên sử dụng chuyển mã như một phương tiện tự nhiên để giao tiếp hàng ngày. Nghiên cứu này nhằm xác định tần suất, lý do và loại hình chuyển mã mà sinh viên sử dụng. Dữ liệu được thu thập từ các cuộc trò chuyện hàng ngày của sinh viên cho thấy chuyển mã là một hiện tượng phổ biến trong giao tiếp của họ. Theo lý thuyết của Malik và Poplack, chuyển mã không chỉ là một hiện tượng ngôn ngữ mà còn phản ánh sự phát triển của tư duy và văn hóa giao tiếp trong xã hội hiện đại.

1.1. Tầm quan trọng của nghiên cứu

Nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu rõ hơn về hiện tượng chuyển mã trong bối cảnh ngôn ngữ và văn hóa giao tiếp của sinh viên Việt Nam. Việc sử dụng tiếng Anh như một ngôn ngữ thứ hai đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của sinh viên. Nghiên cứu này không chỉ giúp xác định tần suất sử dụng chuyển mã mà còn khám phá các lý do đằng sau việc sử dụng này, từ đó cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách mà ngôn ngữ và văn hóa tương tác trong giao tiếp hàng ngày.

II. Cơ sở lý thuyết

Nghiên cứu về chuyển mã trong giao tiếp của sinh viên ESL dựa trên các lý thuyết ngôn ngữ học hiện đại. Chuyển mã được định nghĩa là sự thay đổi giữa hai hoặc nhiều ngôn ngữ trong cùng một cuộc trò chuyện. Theo Gumperz, chuyển mã không chỉ là một hiện tượng ngôn ngữ mà còn là một công cụ giao tiếp giúp người nói thể hiện bản sắc văn hóa và xã hội của mình. Nghiên cứu này cũng xem xét các loại hình chuyển mã khác nhau, bao gồm chuyển mã nội câu và chuyển mã giữa câu, từ đó phân tích cách mà sinh viên sử dụng chúng trong giao tiếp hàng ngày.

2.1. Các loại hình chuyển mã

Có nhiều loại hình chuyển mã mà sinh viên ESL sử dụng trong giao tiếp. Chuyển mã nội câu là khi người nói thay đổi ngôn ngữ trong cùng một câu, trong khi chuyển mã giữa câu là khi họ thay đổi ngôn ngữ giữa các câu khác nhau. Nghiên cứu cho thấy rằng chuyển mã nội câu là hình thức phổ biến nhất trong giao tiếp của sinh viên, cho phép họ thể hiện ý tưởng một cách linh hoạt và tự nhiên. Điều này không chỉ giúp họ giao tiếp hiệu quả hơn mà còn tạo ra một không gian giao tiếp thân thiện và gần gũi hơn.

III. Phân tích dữ liệu

Dữ liệu thu thập từ các cuộc trò chuyện của sinh viên cho thấy rằng chuyển mã diễn ra thường xuyên và có nhiều lý do khác nhau. Một số lý do chính bao gồm thiếu từ vựng trong tiếng Việt, mong muốn thể hiện bản sắc cá nhân, và cảm giác thoải mái khi sử dụng tiếng Anh. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng việc sử dụng chuyển mã không ảnh hưởng tiêu cực đến kỹ năng giao tiếp của sinh viên, mà ngược lại, nó còn giúp họ tự tin hơn trong việc sử dụng ngôn ngữ.

3.1. Lý do sử dụng chuyển mã

Các lý do chính mà sinh viên sử dụng chuyển mã bao gồm: thiếu từ vựng, mong muốn thể hiện bản sắc cá nhân, và cảm giác thoải mái khi giao tiếp bằng tiếng Anh. Nghiên cứu cho thấy rằng sinh viên thường xuyên chuyển từ tiếng Việt sang tiếng Anh để nhấn mạnh ý kiến hoặc thể hiện cảm xúc. Điều này cho thấy rằng chuyển mã không chỉ là một hiện tượng ngôn ngữ mà còn phản ánh sự phát triển của văn hóa giao tiếp trong cộng đồng sinh viên.

IV. Kết luận

Nghiên cứu về hiện tượng chuyển mã trong giao tiếp của sinh viên ESL tại Việt Nam đã chỉ ra rằng chuyển mã là một phần quan trọng trong giao tiếp hàng ngày. Việc sử dụng chuyển mã không chỉ giúp sinh viên giao tiếp hiệu quả hơn mà còn phản ánh sự phát triển của ngôn ngữ và văn hóa trong xã hội hiện đại. Kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng trong việc cải thiện phương pháp giảng dạy tiếng Anh cho sinh viên, giúp họ tự tin hơn trong việc sử dụng ngôn ngữ này trong cuộc sống hàng ngày.

4.1. Ứng dụng thực tiễn

Kết quả của nghiên cứu này có thể được áp dụng trong việc phát triển các chương trình giảng dạy tiếng Anh cho sinh viên. Việc hiểu rõ về chuyển mã sẽ giúp giáo viên thiết kế các hoạt động giao tiếp phù hợp, khuyến khích sinh viên sử dụng tiếng Anh một cách tự nhiên và tự tin hơn. Hơn nữa, nghiên cứu cũng mở ra hướng đi mới cho các nghiên cứu tiếp theo về ngôn ngữ và văn hóa giao tiếp trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Tổng quan nghiên cứu

Hiện tượng chuyển ngữ (code switching) trong giao tiếp của sinh viên học tiếng Anh như một ngôn ngữ thứ hai (ESL) tại Việt Nam đã trở thành một chủ đề nghiên cứu quan trọng trong lĩnh vực ngôn ngữ học ứng dụng. Theo khảo sát với 78 sinh viên tại Học viện Ngoại giao Việt Nam, 98% người tham gia thừa nhận sử dụng chuyển ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh trong giao tiếp hàng ngày, trong đó 27,3% thường xuyên sử dụng và 2,6% luôn sử dụng tiếng Anh trong phần lớn thời gian giao tiếp. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định tần suất, chủ đề, lý do và loại hình chuyển ngữ phổ biến trong giao tiếp của sinh viên ESL, đồng thời đánh giá tác động của chuyển ngữ đến kỹ năng giao tiếp của họ.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sinh viên ngành Ngôn ngữ Anh và Luật quốc tế tại Học viện Ngoại giao, với độ tuổi từ 18 đến 22, trong bối cảnh giao tiếp hàng ngày tại lớp học, giờ nghỉ và môi trường ký túc xá. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cái nhìn sâu sắc về vai trò của chuyển ngữ trong việc hỗ trợ giao tiếp và phát triển kỹ năng tiếng Anh, đồng thời làm rõ ảnh hưởng của hiện tượng này đối với ngôn ngữ mẹ đẻ – tiếng Việt. Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao nhận thức về hiện tượng chuyển ngữ trong cộng đồng sinh viên Việt Nam, từ đó đề xuất các giải pháp giáo dục phù hợp nhằm phát huy hiệu quả học tập và giao tiếp song ngữ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về song ngữ và chuyển ngữ của các học giả như Malik (1994) và Poplack (1980). Khái niệm song ngữ được hiểu là khả năng sử dụng hai ngôn ngữ với các mức độ khác nhau, trong đó chuyển ngữ là hiện tượng xen kẽ sử dụng hai ngôn ngữ trong cùng một cuộc hội thoại hoặc câu nói. Malik đề xuất 10 lý do chính cho việc chuyển ngữ, bao gồm: thiếu từ vựng tương đương (lack of register), không tìm được từ thích hợp (lack of facility), biểu đạt cảm xúc, nhấn mạnh ý, thể hiện bản sắc nhóm, v.v. Poplack phân loại chuyển ngữ thành ba loại chính: chuyển ngữ trong câu (intra-sentential), chuyển ngữ giữa câu (inter-sentential) và chuyển ngữ gắn thẻ (tag switching).

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

• Song ngữ (Bilingualism): Khả năng sử dụng hai ngôn ngữ.
• Chuyển ngữ (Code switching): Sự chuyển đổi giữa hai ngôn ngữ trong giao tiếp.
• Thiếu từ vựng (Lack of register): Không có từ tương đương trong ngôn ngữ mẹ đẻ.
• Thiếu khả năng diễn đạt (Lack of facility): Không tìm được từ thích hợp để diễn đạt ý.
• Loại chuyển ngữ (Types of code switching): Intra-sentential, inter-sentential, tag switching.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Dữ liệu được thu thập từ 78 sinh viên ngành Ngôn ngữ Anh và Luật quốc tế tại Học viện Ngoại giao Việt Nam, độ tuổi từ 18 đến 22. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện dựa trên sự đồng ý tham gia của sinh viên. Dữ liệu bao gồm các đoạn hội thoại được ghi âm và quan sát trực tiếp trong lớp học, giờ nghỉ và ký túc xá, cùng với bảng câu hỏi khảo sát về tần suất, lý do và loại chuyển ngữ.

Phân tích dữ liệu định lượng được thực hiện bằng cách thống kê tần suất, tỷ lệ phần trăm các hiện tượng chuyển ngữ và các lý do được sinh viên lựa chọn. Phân tích định tính dựa trên việc mã hóa và giải thích các đoạn hội thoại, nhận diện các loại chuyển ngữ và lý do sử dụng. Timeline nghiên cứu kéo dài trong suốt quá trình học kỳ, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tần suất sử dụng chuyển ngữ: 98% sinh viên sử dụng chuyển ngữ trong giao tiếp, trong đó 27,3% thường xuyên và 2,6% luôn sử dụng tiếng Anh xen kẽ trong câu nói. Trung bình, một câu hội thoại ngắn có từ 1-2 lần chuyển ngữ, câu dài có thể lên đến hơn 10 lần.

2. Chủ đề chuyển ngữ phổ biến: Chủ đề "chat chit" chiếm 59% số người thường xuyên chuyển ngữ, tiếp theo là các vấn đề giáo dục (37,2%) và các vấn đề cá nhân (33,3%). Các chủ đề như công việc bán thời gian (25,6%), xã hội (14,1%) và cảm xúc (11,5%) ít được chuyển ngữ hơn.

3. Lý do chuyển ngữ chính:

   • Thiếu từ tương đương trong tiếng Việt (lack of register): 45,5%
   • Không tìm được từ thích hợp (lack of facility): 50,6%
   • Biểu đạt cảm xúc (mood of speaker): 27,3%
   • Thói quen sử dụng (habitual expression): 41,6%
   • Nhấn mạnh ý (to emphasize a point): 20,8%
   • Thể hiện bản sắc nhóm (to show identity with a group): 13%
     Ngoài ra, 48,1% cho biết họ thường quên từ tiếng Việt tạm thời khi nói, 44,2% cho rằng dùng tiếng Anh giúp tiết kiệm thời gian, 18,2% dùng để thể hiện trình độ học vấn, 19,5% cảm thấy như người bản ngữ khi sử dụng tiếng Anh.

4. Ảnh hưởng của chuyển ngữ đến kỹ năng giao tiếp: 59% sinh viên cho rằng chuyển ngữ giúp cải thiện kỹ năng tiếng Anh và sự tự tin, chỉ 6,4% cho rằng ảnh hưởng tiêu cực đến tiếng Việt. 43,5% nhận định việc sử dụng hai ngôn ngữ cùng lúc tạo ra một cách giao tiếp mới.

5. Loại chuyển ngữ phổ biến:

   • Intra-sentential (chuyển ngữ trong câu): 50%
   • Inter-sentential (chuyển ngữ giữa câu): 38,2%
   • Tag switching (chuyển ngữ gắn thẻ): 25%
     Intra-sentential là loại chuyển ngữ phổ biến nhất, phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong cộng đồng song ngữ.

Thảo luận kết quả

Tần suất chuyển ngữ cao phản ánh sự phổ biến và tự nhiên của hiện tượng này trong giao tiếp của sinh viên ESL tại Việt Nam. Việc chuyển ngữ chủ yếu diễn ra trong các chủ đề thân mật, gần gũi như trò chuyện hàng ngày và các vấn đề học tập, cho thấy chuyển ngữ không chỉ là công cụ ngôn ngữ mà còn là biểu hiện văn hóa và xã hội.

Lý do chuyển ngữ chủ yếu liên quan đến hạn chế về từ vựng tiếng Việt hoặc thói quen sử dụng tiếng Anh trong môi trường học tập và xã hội hiện đại. Điều này phù hợp với quan điểm của Malik (1994) và các nghiên cứu trước đây về vai trò của chuyển ngữ trong việc hỗ trợ giao tiếp hiệu quả và thể hiện bản sắc nhóm.

Kết quả cho thấy chuyển ngữ không làm suy giảm kỹ năng tiếng Việt mà còn giúp tăng cường kỹ năng tiếng Anh và sự tự tin giao tiếp, điều này trái ngược với một số quan điểm lo ngại về ảnh hưởng tiêu cực của chuyển ngữ. Loại chuyển ngữ intra-sentential phổ biến nhất cho thấy sinh viên thường xuyên kết hợp hai ngôn ngữ trong cùng một câu, phản ánh sự linh hoạt và khả năng xử lý ngôn ngữ đa dạng của họ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tần suất chuyển ngữ theo chủ đề, bảng thống kê tỷ lệ phần trăm các lý do chuyển ngữ và loại chuyển ngữ, giúp minh họa rõ nét các phát hiện chính.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo từ vựng tiếng Việt chuyên ngành: Để giảm thiểu hiện tượng thiếu từ tương đương, các cơ sở giáo dục nên phát triển tài liệu từ vựng tiếng Việt chuyên ngành phù hợp với sinh viên học tiếng Anh, giúp họ diễn đạt ý tưởng chính xác hơn trong tiếng mẹ đẻ.

2. Khuyến khích sử dụng tiếng Anh trong môi trường học tập: Tạo điều kiện cho sinh viên thực hành tiếng Anh thường xuyên qua các hoạt động nhóm, thảo luận, giúp nâng cao kỹ năng và giảm sự phụ thuộc vào chuyển ngữ không cần thiết.

3. Phát triển kỹ năng giao tiếp song ngữ linh hoạt: Đào tạo sinh viên cách sử dụng chuyển ngữ một cách có ý thức, nhằm tận dụng ưu điểm của hiện tượng này trong giao tiếp mà không làm giảm chất lượng ngôn ngữ.

4. Nghiên cứu mở rộng về chuyển ngữ trong các môi trường khác: Khuyến khích các nghiên cứu tiếp theo mở rộng phạm vi đối tượng và hình thức giao tiếp (trực tuyến, viết, truyền thông đại chúng) để có cái nhìn toàn diện hơn về hiện tượng chuyển ngữ.

Các giải pháp trên nên được thực hiện trong vòng 1-2 năm, do các trường đại học và các tổ chức giáo dục phối hợp triển khai nhằm nâng cao hiệu quả học tập và giao tiếp của sinh viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giảng viên và nhà nghiên cứu ngôn ngữ học: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích sâu sắc về hiện tượng chuyển ngữ trong cộng đồng sinh viên Việt Nam, hỗ trợ phát triển lý thuyết và ứng dụng trong giảng dạy.

2. Nhà quản lý giáo dục và thiết kế chương trình đào tạo: Thông tin về tần suất và lý do chuyển ngữ giúp điều chỉnh nội dung giảng dạy tiếng Anh và tiếng Việt, nâng cao chất lượng đào tạo song ngữ.

3. Sinh viên và người học tiếng Anh: Hiểu rõ về vai trò và tác động của chuyển ngữ giúp họ sử dụng ngôn ngữ hiệu quả hơn, tăng cường kỹ năng giao tiếp và tự tin trong môi trường đa ngôn ngữ.

4. Chuyên gia phát triển ngôn ngữ và truyền thông: Nghiên cứu cung cấp cơ sở để thiết kế các chiến lược truyền thông phù hợp với nhóm đối tượng song ngữ, tận dụng chuyển ngữ như một công cụ giao tiếp hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

1. Chuyển ngữ là gì và tại sao sinh viên ESL lại sử dụng nó nhiều?
   Chuyển ngữ là hiện tượng xen kẽ sử dụng hai ngôn ngữ trong giao tiếp. Sinh viên ESL sử dụng chuyển ngữ do thiếu từ tương đương trong tiếng Việt, thói quen, hoặc để nhấn mạnh ý, giúp giao tiếp hiệu quả hơn.

2. Việc sử dụng chuyển ngữ có ảnh hưởng tiêu cực đến tiếng Việt không?
   Theo khảo sát, chỉ 6,4% sinh viên cho rằng chuyển ngữ ảnh hưởng tiêu cực đến tiếng Việt. Phần lớn cho rằng nó không làm suy giảm tiếng mẹ đẻ mà còn giúp cải thiện kỹ năng tiếng Anh.

3. Loại chuyển ngữ nào phổ biến nhất trong giao tiếp của sinh viên?
   Loại chuyển ngữ trong câu (intra-sentential) chiếm 50%, phổ biến nhất do sinh viên thường kết hợp hai ngôn ngữ trong cùng một câu để diễn đạt ý tưởng linh hoạt.

4. Chuyển ngữ có giúp nâng cao kỹ năng tiếng Anh không?
   59% sinh viên cho biết chuyển ngữ giúp họ cải thiện kỹ năng tiếng Anh và tăng sự tự tin khi giao tiếp, nhờ việc sử dụng tiếng Anh thường xuyên trong môi trường học tập và xã hội.

5. Làm thế nào để sử dụng chuyển ngữ một cách hiệu quả trong giao tiếp?
   Sinh viên nên nhận thức rõ mục đích và hoàn cảnh sử dụng chuyển ngữ, kết hợp học tập từ vựng tiếng Việt và tiếng Anh, đồng thời luyện tập giao tiếp song ngữ linh hoạt để tận dụng ưu điểm của hiện tượng này.

Kết luận

• Tần suất chuyển ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Anh rất phổ biến trong giao tiếp của sinh viên ESL tại Việt Nam, với 98% người tham gia sử dụng.
• Lý do chính bao gồm thiếu từ tương đương trong tiếng Việt, không tìm được từ thích hợp, thói quen và biểu đạt cảm xúc.
• Chuyển ngữ không ảnh hưởng tiêu cực đến tiếng mẹ đẻ mà còn giúp nâng cao kỹ năng tiếng Anh và sự tự tin giao tiếp.
• Loại chuyển ngữ phổ biến nhất là intra-sentential, thể hiện sự linh hoạt trong sử dụng ngôn ngữ của sinh viên.
• Nghiên cứu đề xuất các giải pháp đào tạo từ vựng, khuyến khích sử dụng tiếng Anh và phát triển kỹ năng giao tiếp song ngữ, đồng thời mở rộng nghiên cứu trong các môi trường giao tiếp khác.

Next steps: Mở rộng nghiên cứu với mẫu lớn hơn, đa dạng độ tuổi và môi trường giao tiếp khác nhau; triển khai các chương trình đào tạo phù hợp dựa trên kết quả nghiên cứu.

Call-to-action: Các nhà giáo dục và nhà nghiên cứu nên áp dụng kết quả này để cải thiện phương pháp giảng dạy và hỗ trợ sinh viên phát triển kỹ năng giao tiếp song ngữ hiệu quả hơn.