Nghiên Cứu Hành Động Ngôn Ngữ Cam Kết Trong Một Số Tác Phẩm Văn Xuôi Việt Nam Giai Đoạn 1930 - 1945

Các nhà ngôn ngữ học nước ngoài như J.L. Austin và John Searle đã đặt nền móng cho lý thuyết hành động ngôn ngữ. Austin với "How to do things with words" đã giới thiệu khái niệm về hành động tại lời, hành động mượn lời và hành động đạt lời. Searle tiếp tục phát triển lý thuyết này bằng cách phân loại các hành động ngôn ngữ thành năm loại chính: đại diện, chỉ thị, cam kết, biểu cảm và tuyên bố. Wierzbicka lại tập trung vào việc phân loại các động từ hành động ngôn ngữ dựa trên ngữ nghĩa của chúng. Những nghiên cứu này cung cấp cơ sở lý thuyết quan trọng cho việc phân tích hành động ngôn ngữ cam kết trong văn xuôi Việt Nam.

Ở Việt Nam, các nhà nghiên cứu như Đỗ Hữu Châu và Nguyễn Đức Dân đã có những đóng góp quan trọng trong việc giới thiệu và phát triển lý thuyết hành động ngôn ngữ. Đỗ Hữu Châu đã dịch và nghiên cứu các công trình của Austin và Searle, đồng thời đưa ra những phân tích sâu sắc về các khái niệm liên quan đến hành vi ngôn ngữ. Nguyễn Đức Dân tập trung vào việc phân biệt giữa các loại câu và chỉ ra những hiện tượng mơ hồ giữa các hành động ngôn ngữ khác nhau. Những nghiên cứu này là tiền đề quan trọng cho việc nghiên cứu hành động ngôn ngữ cam kết trong văn học Việt Nam.

Bài báo của Vũ Tố Nga trên Tạp chí Ngôn ngữ đã chỉ ra khái niệm hành vi cam kết và các động từ biểu thị hành vi cam kết. Tác giả cũng nghiên cứu về sự kiện lời nói cam kết trong hội thoại, xây dựng khái niệm và cấu trúc của sự kiện này. Công trình của Vũ Tố Nga đã miêu tả, phân tích chi tiết về các thành phần tạo nên một biểu thức ngữ vi cam kết tường minh, bao gồm người nói, động từ biểu thị hành vi cam kết, người tiếp nhận và nội dung mệnh đề. Nghiên cứu này cung cấp cơ sở quan trọng cho việc phân tích hành động ngôn ngữ cam kết trong văn xuôi.

Luận văn của Vũ Thị Minh Thu đã vận dụng lý thuyết về hành vi ngôn ngữ và lý thuyết hội thoại để đưa ra một cái nhìn bao quát và cụ thể về hành động hứa hẹn và các phương thức biểu hiện nó. Luận văn này đã phân loại hành động hứa hẹn theo nội dung, bao gồm hứa hẹn thuộc phạm trù giúp đỡ, nhượng bộ, mời chào và giao kèo. Nghiên cứu này cung cấp một khung phân tích hữu ích cho việc nghiên cứu hành động hứa trong văn xuôi Việt Nam.

Ngữ cảnh là bối cảnh ngoài ngôn ngữ của một phát ngôn, bao gồm các thông tin ngoài ngôn ngữ góp phần tạo nên nghĩa của phát ngôn. Các yếu tố của ngữ cảnh bao gồm nhân vật giao tiếp (người nói và người nghe), vị thế xã hội của họ, thời gian và địa điểm giao tiếp, mục đích giao tiếp và các quy tắc xã hội. Việc xem xét ngữ cảnh là rất quan trọng để hiểu đúng ý nghĩa của hành động ngôn ngữ, đặc biệt là hành động cam kết, vì ý nghĩa của chúng có thể thay đổi tùy thuộc vào ngữ cảnh cụ thể.

Lý thuyết về hành động ngôn ngữ cho rằng mỗi phát ngôn đều là một hành động, và người nói sử dụng ngôn ngữ để thực hiện các hành động khác nhau. Hành động ngôn ngữ cam kết là một loại hành động mà người nói thể hiện sự ràng buộc và trách nhiệm đối với một hành động hoặc một tuyên bố nào đó. Các loại hành động cam kết bao gồm hứa, thề, cam đoan và các hành động ngôn ngữ trung gian. Việc phân tích hành động ngôn ngữ cam kết cần phải xem xét đến các điều kiện tiên quyết, điều kiện chân thành và điều kiện nội dung mệnh đề để đảm bảo tính hợp lệ của hành động.

Hành động ngôn ngữ cam kết có thể được biểu hiện bằng nhiều hình thức khác nhau, bao gồm sử dụng động từ cam kết tường minh (ví dụ: hứa, thề, cam đoan), sử dụng các cấu trúc câu đặc biệt (ví dụ: câu điều kiện, câu mệnh lệnh) và sử dụng các phương tiện phi ngôn ngữ (ví dụ: cử chỉ, ánh mắt). Việc phân loại theo hình thức biểu hiện sẽ giúp chúng ta nhận diện và phân tích các hành động ngôn ngữ cam kết một cách chính xác hơn.

Nội dung cam kết có thể rất đa dạng, từ những cam kết nhỏ nhặt trong cuộc sống hàng ngày đến những cam kết lớn lao liên quan đến lý tưởng và trách nhiệm xã hội. Việc phân loại theo nội dung cam kết sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về giá trị và ý nghĩa của các hành động ngôn ngữ cam kết trong văn xuôi Việt Nam.

Vai trò của người nói và người nghe có ảnh hưởng lớn đến việc sử dụng và giải thích hành động ngôn ngữ cam kết. Người nói cần phải có đủ thẩm quyền và uy tín để thực hiện một hành động cam kết một cách hiệu quả, trong khi người nghe cần phải tin tưởng và chấp nhận cam kết đó. Việc phân tích vai trò của người nói và người nghe sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về động lực và mục đích của hành động ngôn ngữ cam kết.

Mục đích giao tiếp và các quy tắc hội thoại cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phân tích hành động ngôn ngữ cam kết. Người nói có thể sử dụng hành động cam kết để đạt được nhiều mục đích khác nhau, từ việc thuyết phục người nghe đến việc thể hiện sự trung thành và trách nhiệm. Việc tuân thủ các quy tắc hội thoại sẽ giúp đảm bảo rằng hành động cam kết được thực hiện một cách hiệu quả và phù hợp với bối cảnh giao tiếp.

Nghiên cứu này góp phần làm phong phú thêm lý thuyết hành động ngôn ngữ bằng cách cung cấp những ví dụ cụ thể về cách thức các hành động cam kết được sử dụng trong văn xuôi Việt Nam. Nghiên cứu này cũng giúp làm sáng tỏ hơn về mối quan hệ giữa ngôn ngữ, văn hóa và xã hội.

Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để phân tích và giảng dạy các tác phẩm văn xuôi Việt Nam một cách sâu sắc và toàn diện hơn. Nghiên cứu này cũng có thể giúp người đọc hiểu rõ hơn về ý nghĩa và giá trị của các hành động ngôn ngữ cam kết trong cuộc sống hàng ngày.