Luận án Tiến sĩ: Văn hóa học quan hệ xã hội trong bối cảnh phi nông nghiệp hóa - Nghiên cứu trường hợp làng Ninh Hiệp, Gia Lâm, Hà Nội

Làng Ninh Hiệp, một trong những làng tiêu biểu của Hà Nội, đã trải qua quá trình phi nông nghiệp hóa mạnh mẽ. Nơi đây không chỉ nổi tiếng với nghề buôn vải mà còn là minh chứng cho sự thay đổi trong đời sống xã hội. Theo nghiên cứu, quan hệ xã hội ở Ninh Hiệp đã chuyển mình từ mô hình nông nghiệp sang mô hình thương mại, phản ánh sự thay đổi trong văn hóa và kinh tế. Những mối quan hệ như họ hàng, láng giềng và bạn bè đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nhau trong kinh doanh, giúp người dân vượt qua khó khăn. Lời Trung, một thương nhân ở Ninh Hiệp, đã khẳng định: "Nhờ quan hệ mà mình có được những thông tin cần thiết về mặt hàng, giá cả cũng như nguồn khách hàng". Điều này cho thấy vốn xã hội và tương tác xã hội là yếu tố then chốt trong sự phát triển kinh tế của làng.

Mạng lưới quan hệ xã hội tại Ninh Hiệp bao gồm nhiều dạng thức, từ quan hệ họ hàng đến quan hệ bạn bè. Những mối quan hệ này không chỉ đơn thuần là sự kết nối mà còn là nguồn lực quan trọng trong hoạt động kinh doanh. Quan hệ họ hàng ở Ninh Hiệp thường được coi là nền tảng cho sự hỗ trợ trong các tình huống khó khăn. Người dân thường dựa vào sự giúp đỡ từ gia đình và bạn bè trong lúc khủng hoảng. Như Trung đã chia sẻ, "Có những lúc việc làm ăn thất bát đến mức tưởng như phải bỏ cuộc, nhưng cuối cùng nhờ sự trợ giúp của bà con trong họ và bạn bè thân thiết mà vợ chồng anh đã trụ lại được". Điều này cho thấy rằng, trong bối cảnh phi nông nghiệp hóa, sự gắn kết trong cộng đồng vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển kinh tế.

Vốn xã hội ở Ninh Hiệp không chỉ được hình thành từ các mối quan hệ cá nhân mà còn từ sự kết nối trong cộng đồng. Những người dân tại đây đã biết cách khai thác vốn xã hội để phục vụ cho hoạt động kinh doanh của mình. Việc xây dựng và củng cố mối quan hệ xã hội không chỉ giúp họ trong việc mưu sinh mà còn tạo ra những cơ hội mới cho sự phát triển. Nghiên cứu cho thấy, tập quán xã hội và văn hóa truyền thống vẫn có ảnh hưởng lớn đến cách mà người dân tương tác và hỗ trợ nhau trong hoạt động kinh doanh. Việc tạo ra những mối quan hệ mới và duy trì những mối quan hệ hiện có là điều cần thiết để thích ứng với những thay đổi trong môi trường kinh tế. Qua đó, thay đổi văn hóa trong quan hệ xã hội cũng phản ánh sự chuyển mình của Ninh Hiệp trong thời đại mới.

Tính chiến lược trong quan hệ xã hội ở Ninh Hiệp thể hiện rõ qua việc người dân chủ động bảo vệ và phát triển vốn xã hội của mình. Họ không chỉ dựa vào những mối quan hệ hiện có mà còn tích cực tạo dựng những mối quan hệ mới. Việc này không chỉ giúp họ vượt qua khó khăn mà còn mở ra những cơ hội kinh doanh mới. Trung đã nhấn mạnh: "Quan hệ rộng là điều rất quan trọng!". Điều này cho thấy rằng, trong một xã hội phi nông nghiệp hóa, việc duy trì và phát triển vốn xã hội là yếu tố quyết định đến sự thành công trong kinh doanh. Ninh Hiệp đã trở thành một ví dụ điển hình cho việc ứng dụng văn hóa và quan hệ xã hội trong việc phát triển kinh tế, cho thấy rằng những giá trị truyền thống vẫn có thể tồn tại và phát triển trong bối cảnh hiện đại.

Nghiên cứu về văn hóa và quan hệ xã hội ở Ninh Hiệp không chỉ mang lại cái nhìn sâu sắc về sự chuyển mình của một ngôi làng trong bối cảnh phi nông nghiệp hóa, mà còn chỉ ra những giá trị thực tiễn trong việc xây dựng và phát triển vốn xã hội. Những mối quan hệ xã hội truyền thống vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người dân trong hoạt động kinh doanh. Kết quả nghiên cứu có thể được ứng dụng trong việc hoạch định chính sách phát triển kinh tế nông thôn và thúc đẩy các chương trình hỗ trợ cộng đồng. Việc nhận diện và phát huy vốn xã hội sẽ góp phần vào sự phát triển bền vững của các làng xã trong tương lai.