Tổng quan nghiên cứu

Giảm nghèo là một trong những vấn đề xã hội cấp bách và mang tính toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh các rủi ro kinh tế, xã hội, môi trường và dịch bệnh gia tăng. Tại Việt Nam, công tác xóa đói giảm nghèo (XDGN) được xác định là chủ trương lớn, xuyên suốt của Đảng và Nhà nước nhằm hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Tỉnh An Giang, với đặc điểm dân số đa dạng gồm 30 dân tộc và tỷ lệ hộ nghèo còn cao, đã tập trung nguồn lực thực hiện các chương trình giảm nghèo đồng bộ, đạt nhiều thành tựu nổi bật. Cuối năm 2020, tỷ lệ hộ nghèo của tỉnh chỉ còn khoảng 1,9%, thấp hơn mức bình quân cả nước.

Trong bối cảnh đó, báo chí đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền, phổ biến chính sách, nâng cao nhận thức và huy động sự tham gia của cộng đồng trong công tác giảm nghèo. Luận văn tập trung khảo sát thực trạng công tác tuyên truyền chính sách giảm nghèo trên hai cơ quan báo chí chủ lực của tỉnh An Giang là Báo An Giang và Đài Phát thanh - Truyền hình An Giang trong giai đoạn 2019-2020. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả công tác truyền thông, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng tuyên truyền, góp phần thúc đẩy giảm nghèo bền vững tại địa phương. Nghiên cứu có phạm vi thời gian cụ thể, tập trung vào giai đoạn cuối nhiệm kỳ 2015-2020, thời điểm có nhiều biến động do dịch bệnh và thiên tai, ảnh hưởng đến an sinh xã hội tỉnh An Giang.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về báo chí và truyền thông phát triển, bao gồm:

  • Lý thuyết báo chí cách mạng Việt Nam dựa trên tư duy biện chứng của Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, nhấn mạnh vai trò của báo chí trong tuyên truyền chính sách, định hướng dư luận và giám sát xã hội.
  • Mô hình truyền thông phát triển tập trung vào quá trình trao đổi thông tin nhằm thay đổi nhận thức và hành vi xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực giảm nghèo.
  • Các khái niệm chính bao gồm: báo chí (báo in, phát thanh, truyền hình, báo điện tử), truyền thông, giảm nghèo đa chiều, chính sách giảm nghèo bền vững, và vai trò của báo chí trong xây dựng và hoàn thiện chính sách công.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Phân tích văn bản: Thu thập và phân tích các tin, bài, phóng sự về giảm nghèo trên Báo An Giang và Đài PT-TH An Giang trong giai đoạn 2019-2020 để đánh giá nội dung, hình thức và hiệu quả tuyên truyền.
  • Khảo sát thực tế và nghiên cứu tài liệu: Thu thập số liệu từ các văn bản pháp luật, chính sách, báo cáo của tỉnh An Giang và các tài liệu chuyên khảo liên quan đến công tác giảm nghèo.
  • Phỏng vấn sâu: Thực hiện 15 cuộc phỏng vấn với các nhà quản lý báo chí, phóng viên, lãnh đạo các sở ngành liên quan và người dân thụ hưởng chính sách giảm nghèo nhằm thu thập ý kiến đa chiều về công tác tuyên truyền.
  • Phân tích thống kê: Tổng hợp số liệu về tần suất, chủ đề tin bài, chương trình phát sóng liên quan đến giảm nghèo trên hai cơ quan báo chí, từ đó đánh giá mức độ bao phủ và hiệu quả truyền thông.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ tin bài, chương trình phát sóng về giảm nghèo trên Báo An Giang và Đài PT-TH An Giang trong 2 năm 2019-2020, với hơn 420 tin, 732 bài trên Báo An Giang và gần 842 tin, bài trên Đài PT-TH An Giang. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tiêu chí toàn diện, bao phủ các nội dung chính về giảm nghèo. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn cuối nhiệm kỳ 2015-2020, phù hợp với bối cảnh thực tiễn và các biến động xã hội.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tần suất và phạm vi tuyên truyền cao: Trong giai đoạn 2019-2020, Báo An Giang đăng tải khoảng 420 tin và 732 bài viết liên quan đến giảm nghèo, trong khi Đài PT-TH An Giang phát sóng gần 842 tin, bài và chuyên mục về chủ đề này. Tần suất tuyên truyền đều đặn, trung bình mỗi số báo có 2-3 tin và 1-2 bài về giảm nghèo, các chương trình phát thanh, truyền hình có từ 4 bài thời sự và 1 chuyên mục mỗi tháng.

  2. Nội dung đa dạng, phong phú: Các tin bài tập trung tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về giảm nghèo, giới thiệu các mô hình sinh kế mới, đào tạo nghề, giải quyết việc làm, hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo, thi đua lao động sản xuất và triển khai các chương trình tín dụng chính sách. Ví dụ, Báo An Giang đã vận động xây dựng hơn 115 căn nhà cho người nghèo với tổng kinh phí trên 5 tỷ đồng trong giai đoạn 2015-2020.

  3. Hình thức truyền thông đa dạng, phù hợp: Báo An Giang kết hợp báo in, báo điện tử và trang “Tin tức miền Tây” để đa dạng hóa kênh truyền tải. Đài PT-TH An Giang phát sóng các chuyên mục như “Nông dân thời hội nhập”, “Mái ấm cho người nghèo”, “Tiếp bước đến trường” với thời lượng từ 10-15 phút mỗi kỳ, đáp ứng nhu cầu thông tin của nhiều đối tượng, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số.

  4. Tác động tích cực đến nhận thức và hành động: Báo chí đã góp phần tạo sự thống nhất trong nhận thức và hành động của các cấp, ngành và người dân về công tác giảm nghèo. Qua tuyên truyền, nhiều hộ nghèo đã thay đổi tư duy, chủ động vươn lên thoát nghèo, đồng thời huy động được nguồn lực xã hội tham gia hỗ trợ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác tuyên truyền chính sách giảm nghèo trên báo chí An Giang đã đạt được nhiều thành công, thể hiện qua tần suất thông tin dày đặc và nội dung phong phú, đa dạng. Việc sử dụng đa dạng các loại hình báo chí (báo in, điện tử, phát thanh, truyền hình) giúp mở rộng phạm vi tiếp cận, đặc biệt với các nhóm dân cư khó khăn, vùng sâu vùng xa và đồng bào dân tộc thiểu số.

So sánh với các nghiên cứu về truyền thông phát triển tại các địa phương khác, An Giang có sự đầu tư bài bản và đồng bộ trong công tác truyền thông giảm nghèo, góp phần nâng cao hiệu quả thực thi chính sách. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế như thiếu nguồn lực đầu tư cho công tác truyền thông, chưa khai thác hết tiềm năng của công nghệ số và mạng xã hội để lan tỏa thông tin nhanh hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất tin bài theo chủ đề, bảng phân tích nội dung các chuyên mục truyền hình, và biểu đồ so sánh tỷ lệ hộ nghèo trước và sau các chiến dịch truyền thông. Những minh chứng này giúp làm rõ vai trò thiết yếu của báo chí trong việc nâng cao nhận thức và thúc đẩy hành động giảm nghèo bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư nguồn lực cho công tác truyền thông: Cơ quan báo chí cần được hỗ trợ về kinh phí, trang thiết bị hiện đại và đào tạo nhân lực chuyên sâu để nâng cao chất lượng sản phẩm truyền thông về giảm nghèo. Mục tiêu tăng 20% số lượng và chất lượng tin bài trong vòng 2 năm tới, do Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với các cơ quan báo chí thực hiện.

  2. Đổi mới nội dung và hình thức tuyên truyền: Phát triển các chương trình truyền thông đa phương tiện, tích hợp công nghệ số, mạng xã hội để tiếp cận rộng rãi hơn với các nhóm đối tượng, đặc biệt là người dân vùng sâu, vùng xa và đồng bào dân tộc thiểu số. Thời gian triển khai trong 1 năm, do Báo An Giang và Đài PT-TH An Giang chủ trì.

  3. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan báo chí và chính quyền địa phương: Xây dựng kế hoạch truyền thông đồng bộ, liên tục, kết hợp phản ánh thực tiễn, phản biện chính sách và giới thiệu các mô hình giảm nghèo hiệu quả. Mục tiêu nâng cao hiệu quả truyền thông, giảm tỷ lệ hộ nghèo tái nghèo trong 3 năm tới, do UBND tỉnh và Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy chỉ đạo.

  4. Phát triển các chuyên mục, chương trình truyền thông dành riêng cho đồng bào dân tộc thiểu số: Tăng cường nội dung phù hợp với văn hóa, ngôn ngữ và nhu cầu thông tin của các dân tộc thiểu số, góp phần nâng cao nhận thức và khả năng tiếp cận chính sách. Thời gian thực hiện 2 năm, do Đài PT-TH An Giang phối hợp với các tổ chức dân tộc thực hiện.

  5. Đẩy mạnh công tác giám sát, phản biện xã hội qua báo chí: Khuyến khích các nhà báo, phóng viên tích cực phản ánh những bất cập, khó khăn trong công tác giảm nghèo để kịp thời đề xuất giải pháp hoàn thiện chính sách. Đây là nhiệm vụ liên tục, do Hội Nhà báo tỉnh và các cơ quan báo chí phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà báo và phóng viên: Nghiên cứu giúp nâng cao nhận thức về vai trò và phương pháp truyền thông chính sách giảm nghèo, từ đó cải thiện chất lượng tin bài, chuyên mục liên quan.

  2. Cán bộ quản lý báo chí và truyền thông: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chiến lược, kế hoạch truyền thông hiệu quả, phù hợp với đặc điểm địa phương và đối tượng thụ hưởng.

  3. Lãnh đạo và cán bộ các sở, ngành liên quan đến công tác giảm nghèo: Tham khảo để hiểu rõ hơn về hiệu quả truyền thông, từ đó phối hợp chặt chẽ với báo chí trong việc triển khai chính sách và vận động xã hội.

  4. Nhà hoạch định chính sách và nghiên cứu xã hội: Tài liệu tham khảo quan trọng để đánh giá tác động của truyền thông trong công tác giảm nghèo, góp phần hoàn thiện chính sách và chương trình phát triển kinh tế - xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Báo chí An Giang đã tuyên truyền chính sách giảm nghèo như thế nào?
    Báo chí An Giang tập trung tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về giảm nghèo, giới thiệu mô hình sinh kế, đào tạo nghề, hỗ trợ nhà ở và tín dụng chính sách. Ví dụ, Báo An Giang đã vận động xây dựng hơn 115 căn nhà cho người nghèo trong giai đoạn 2015-2020.

  2. Tần suất tin bài về giảm nghèo trên báo chí An Giang ra sao?
    Trong giai đoạn 2019-2020, Báo An Giang đăng tải khoảng 420 tin và 732 bài viết về giảm nghèo, Đài PT-TH An Giang phát sóng gần 842 tin, bài và chuyên mục liên quan, với tần suất đều đặn hàng ngày và tăng cao vào các tháng cao điểm.

  3. Báo chí đã sử dụng những hình thức truyền thông nào để tiếp cận người dân?
    Báo An Giang kết hợp báo in, báo điện tử và trang “Tin tức miền Tây”, Đài PT-TH An Giang phát sóng các chuyên mục truyền hình, phát thanh phù hợp với từng đối tượng, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số và vùng sâu vùng xa.

  4. Vai trò của báo chí trong việc thay đổi nhận thức người nghèo như thế nào?
    Báo chí đã góp phần tạo sự thống nhất trong nhận thức và hành động, khơi dậy ý chí tự lực vươn lên của người nghèo, đồng thời huy động nguồn lực xã hội tham gia hỗ trợ, giúp giảm tỷ lệ hộ nghèo bền vững.

  5. Những hạn chế trong công tác tuyên truyền giảm nghèo hiện nay là gì?
    Một số hạn chế gồm thiếu nguồn lực đầu tư, chưa khai thác tối đa công nghệ số và mạng xã hội, cũng như cần đổi mới nội dung, hình thức truyền thông để phù hợp hơn với nhu cầu đa dạng của người dân.

Kết luận

  • Báo chí An Giang và Đài PT-TH An Giang đã thực hiện công tác tuyên truyền chính sách giảm nghèo với tần suất cao, nội dung đa dạng và hình thức phong phú, góp phần nâng cao nhận thức và hành động của cộng đồng.
  • Công tác truyền thông đã hỗ trợ hiệu quả trong việc phổ biến chính sách, giới thiệu mô hình sinh kế, đào tạo nghề, hỗ trợ nhà ở và tín dụng chính sách cho người nghèo.
  • Nghiên cứu chỉ ra một số hạn chế cần khắc phục như tăng cường đầu tư, đổi mới nội dung và hình thức truyền thông, phát huy công nghệ số và mạng xã hội.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng tuyên truyền, tăng cường phối hợp giữa báo chí và chính quyền địa phương, phát triển chuyên mục dành cho đồng bào dân tộc thiểu số và đẩy mạnh giám sát, phản biện xã hội.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng truyền thông để góp phần giảm nghèo bền vững tại An Giang và các địa phương khác.

Quý độc giả, nhà báo, cán bộ quản lý và các nhà nghiên cứu được khuyến khích tham khảo và ứng dụng kết quả nghiên cứu này nhằm nâng cao hiệu quả công tác truyền thông giảm nghèo, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.