Nghiên Cứu Giải Phẫu Vạt Mạch Xuyên Cơ Bụng Chân và Động Mạch Gối Xuống

Vạt da đã được sử dụng từ lâu trong ngoại khoa, nhưng ở thời kỳ trước 1970 các vạt được dùng trong tạo hình chủ yếu là vạt da ngẫu nhiên và vạt cơ có cuống. Năm 1973, McGregor đưa ra khái niệm vạt mẫu trục để chỉ những vạt có cuống mạch xác định đi trong trục vạt và phân biệt với những vạt da ngẫu nhiên trước đó. Thập kỷ 70 của thế kỷ trước là thời kỳ phát triển mạnh mẽ của các mô tả giải phẫu và áp dụng lâm sàng của các vạt da -cơ. Sau khi Ponten mô tả vạt cân da cẳng chân năm 1981, những vạt được gọi là “siêu vạt” do tỷ lệ dài/rộng lớn gấp 3 lần so với các vạt da ngẫu nhiên truyền thống, một trào lưu mới phát hiện thêm các vạt của loại vạt này đã nở rộ trong suốt thập kỷ 80 của thế kỷ trước.

Vào những năm 1990, sách báo về tạo hình ít nói về vạt cơ da hay vạt cân da và thay vào đó là nói về vạt nhánh xuyên (perforator flap), một thuật ngữ được Koshima và Soeda sử dụng lần đầu tiên vào năm 1989. Khác với các vạt da cơ hay vạt da cân, vạt nhánh xuyên không cần dùng đến cơ hay cân để duy trì sự tưới máu cho da (như ở vạt cơ da và cân da) mà chỉ cần dựa trên các nhánh xuyên biệt lập, như vậy tiết kiệm được cơ, cân, thần kinh chi phối cho cơ và đôi khi thậm chí cả mạch nguồn của nhánh xuyên, giảm thiểu được tối đa tổn thương nơi cho vạt. Dựa trên nguyên lý của vạt nhánh xuyên và dựa trên các nhánh xuyên của các vạt cơ da và cân da trước kia, nhiều vạt nhánh xuyên đã ra đời.

Nước ta đang trên con đường phát triển công nghiệp hóa, ngoài các mặt tích cực, còn có sự gia tăng của tai nạn giao thông, tai nạn lao động và căn bệnh ung thư, trong đó có ung thư vùng đầu mặt. Số lượng các tổn thương khuyết hổng ngày càng tăng, không chỉ thường thấy ở cơ quan vận động mà còn xuất hiện nhiều hơn các khuyết hổng vùng mặt và khoang miệng, điều đó đòi hỏi phải tìm kiếm thêm các chất liệu che phủ mang tính tương đồng và thẩm mỹ.

Khoảng hai thập kỷ nay, việc phát hiện và ứng dụng các vạt mạch xuyên đã mở ra nhiều triển vọng cho phẫu thuật tạo hình, trong đó vạt mạch xuyên động mạch cơ bụng chân trong đã được nhiều tác giả trên thế giới nghiên cứu và áp dụng. Gần đây, vạt mạch xuyên động mạch cơ bụng chân ngoài, vạt mạch xuyên động mạch gối xuống cũng được một số tác giả trên thế giới nghiên cứu và ứng dụng lâm sàng với kết quả thu được rất khả quan. Đây là những vạt được mô tả là những vạt mỏng, ít lông, có thể che phủ tốt cho những khuyết hổng vùng hàm mặt và cơ quan vận động, ít ảnh hưởng đến chức năng và thẩm mỹ tại nơi cho vạt.

Ở Việt Nam, các nghiên cứu về giải phẫu và ứng dụng vạt đã được tiến hành khá sớm ngay từ thập niên 90 của thế kỷ trước, với các nghiên cứu tiêu biểu như của tác giả Nguyễn Tiến Bình, Nguyễn Việt Tiến, Nguyễn Huy Phan, Lê Gia Vinh, Nguyễn Xuân Thu, Mai Trọng Tường, Võ Văn Châu, Ngô Xuân Khoa, Vũ Nhất Định, Lê Văn Đoàn… Gần đây, nhiều tác giả đã nghiên cứu và sử dụng các vạt mạch xuyên tiêu biểu như Lê Phi Long, Lê Diệp Linh, Lê Văn Đoàn. Đã có tác giả nghiên cứu, ứng dụng vạt mạch xuyên động mạch cơ bụng chân trong với những kết quả đạt được rất đáng khích lệ nhưng riêng vạt mạch xuyên động mạch cơ bụng chân ngoài và vạt gối xuống thì ở nước ta còn chưa được tác giả nào nghiên cứu.

Động mạch cơ bụng chân trong là một nhánh của động mạch khoeo, chạy dọc theo mặt sau của cẳng chân. Nó cung cấp máu cho cơ bụng chân trong và các cấu trúc xung quanh. Các nhánh xuyên cơ da từ động mạch này là nguồn cấp máu chính cho vạt MSAP.

Tĩnh mạch cơ bụng chân trong đi kèm với động mạch và đóng vai trò quan trọng trong việc dẫn lưu máu từ vạt. Thần kinh cơ bụng chân trong chi phối vận động cho cơ bụng chân trong và cũng có thể được bảo tồn trong quá trình phẫu thuật để duy trì chức năng của cơ.

Phạm vi cấp máu của vạt MSAP phụ thuộc vào vị trí và số lượng của các nhánh xuyên cơ da. Thông thường, vạt có thể được thiết kế để bao phủ một vùng da rộng ở mặt sau của cẳng chân.

Động mạch cơ bụng chân ngoài là một nhánh của động mạch khoeo, chạy dọc theo mặt ngoài của cẳng chân. Nó cung cấp máu cho cơ bụng chân ngoài và các cấu trúc xung quanh. Các nhánh xuyên cơ da từ động mạch này là nguồn cấp máu chính cho vạt LSAP.

Tĩnh mạch cơ bụng chân ngoài đi kèm với động mạch và đóng vai trò quan trọng trong việc dẫn lưu máu từ vạt. Thần kinh cơ bụng chân ngoài chi phối vận động cho cơ bụng chân ngoài và cũng có thể được bảo tồn trong quá trình phẫu thuật.

Vùng cấp máu của vạt LSAP có thể khác biệt so với vạt MSAP do sự khác biệt về vị trí và số lượng của các nhánh xuyên cơ da. Việc hiểu rõ sự khác biệt này là rất quan trọng để lựa chọn vạt phù hợp cho từng trường hợp cụ thể.

Động mạch gối xuống là một nhánh của động mạch đùi, tách ra ở gần cơ khép lớn. Nó chạy xuống dưới và cung cấp máu cho vùng gối và cẳng chân trên. Các nhánh xuyên da từ động mạch này là nguồn cấp máu chính cho vạt.

Tĩnh mạch đi kèm với động mạch gối xuống và đóng vai trò quan trọng trong việc dẫn lưu máu từ vạt. Thần kinh hiển cũng có thể liên quan đến vạt này và cần được xác định và bảo tồn trong quá trình phẫu thuật.

Vạt mạch xuyên động mạch gối xuống có thể được sử dụng để che phủ các khuyết hổng ở vùng gối và cẳng chân trên, đặc biệt là khi các vạt khác không khả thi.

Nghiên cứu này đã mô tả chi tiết giải phẫu của vạt mạch xuyên cơ bụng chân trong, cơ bụng chân ngoài và động mạch gối xuống, bao gồm nguyên ủy, đường đi, kích thước của động mạch, tĩnh mạch và thần kinh liên quan, cũng như giới hạn vùng da được cấp máu bởi các vạt này.

Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả lâm sàng của các vạt này trong các trường hợp cụ thể, cũng như phát triển các kỹ thuật phẫu thuật mới để cải thiện kết quả điều trị. Việc ứng dụng các công nghệ hình ảnh hiện đại, như chụp cắt lớp vi tính (MSCT), cũng có thể giúp cải thiện độ chính xác của việc lập kế hoạch phẫu thuật và giảm thiểu rủi ro.

Nghiên cứu giải phẫu đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện kết quả điều trị cho bệnh nhân cần phẫu thuật tạo hình và tái tạo. Việc nắm vững giải phẫu của các vạt mạch xuyên giúp phẫu thuật viên thực hiện các ca phẫu thuật phức tạp một cách an toàn và hiệu quả.