I. Đặt vấn đề
Sinh non là một vấn đề nghiêm trọng trong y học bà mẹ và trẻ em, gây ra nhiều hậu quả nặng nề về sức khỏe và kinh tế. Theo WHO, mỗi năm có khoảng 15 triệu trẻ sinh non, chiếm 11% tổng số ca sinh toàn cầu. Tỷ lệ này dao động từ 5% ở châu Âu đến 18% ở châu Phi. Tại Việt Nam, năm 2002, có khoảng 180 nghìn trẻ sinh non, trong đó 1/5 tử vong. Chẩn đoán sinh non sớm là yếu tố then chốt để giảm thiểu hậu quả. Tuy nhiên, chẩn đoán dọa sinh non thường gặp khó khăn do triệu chứng không rõ ràng. Fetal fibronectin (FFN) và Interleukin 8 (IL-8) là hai dấu ấn sinh học quan trọng trong dự đoán sinh non, giúp cải thiện độ chính xác của chẩn đoán.
1.1. Tầm quan trọng của dự đoán sinh non
Sinh non không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ mà còn gây gánh nặng kinh tế cho gia đình và xã hội. Trẻ sinh non thường gặp các vấn đề như chậm phát triển thể chất, trí tuệ, và các bệnh lý về mắt, tai. Việc phòng ngừa sinh non và điều trị sinh non kịp thời là mục tiêu hàng đầu của nghiên cứu y khoa. FFN và IL-8 là hai chỉ số quan trọng giúp dự đoán sinh non sớm, từ đó can thiệp kịp thời để giảm tỷ lệ sinh non và cải thiện chất lượng sống của trẻ.
1.2. Khó khăn trong chẩn đoán dọa sinh non
Chẩn đoán dọa sinh non thường dựa vào triệu chứng lâm sàng như cơn co tử cung và thay đổi cổ tử cung. Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu, các triệu chứng này thường không rõ ràng, dẫn đến chẩn đoán sai lệch. Việc sử dụng xét nghiệm sinh non như FFN và IL-8 giúp cải thiện độ chính xác của chẩn đoán, tránh việc điều trị không cần thiết và bỏ sót các trường hợp thực sự có nguy cơ.
II. Cơ chế sinh non
Sinh non là kết quả của nhiều cơ chế phức tạp, bao gồm kích hoạt sớm trục nội tiết, nhiễm khuẩn, chảy máu màng rụng, và căng quá mức tử cung. Các cơ chế này đều dẫn đến sự kích thích sản xuất prostaglandin và cytokine, gây ra cơn co tử cung và làm chín cổ tử cung. IL-8 là một cytokine quan trọng trong phản ứng viêm, liên quan trực tiếp đến cơ chế sinh non. FFN là một protein xuất hiện trong dịch âm đạo khi có sự bong tróc của màng thai, là dấu hiệu cảnh báo sớm nguy cơ sinh non.
2.1. Kích hoạt trục nội tiết
Khi cơ thể mẹ bị căng thẳng, trục nội tiết hạ đồi - tuyến yên - tuyến thượng thận được kích hoạt, dẫn đến sản xuất CRH và cortisol. CRH kích thích sản xuất prostaglandin, gây ra cơn co tử cung và chuyển dạ. Cơ chế này giải thích tại sao căng thẳng trong thai kỳ là yếu tố nguy cơ lớn của sinh non.
2.2. Nhiễm khuẩn và phản ứng viêm
Nhiễm khuẩn đường sinh dục kích hoạt phản ứng viêm, dẫn đến sản xuất các cytokine như IL-1, IL-6, và IL-8. Các cytokine này kích thích sản xuất prostaglandin, gây ra cơn co tử cung và làm chín cổ tử cung. IL-8 đóng vai trò trung tâm trong cơ chế này, là chỉ số quan trọng trong dự đoán sinh non.
III. Giá trị của FFN và IL 8 trong dự đoán sinh non
FFN và IL-8 là hai dấu ấn sinh học quan trọng trong dự đoán sinh non. FFN xuất hiện trong dịch âm đạo khi có sự bong tróc của màng thai, là dấu hiệu cảnh báo sớm nguy cơ sinh non. IL-8 là một cytokine liên quan đến phản ứng viêm, có nồng độ tăng cao trong dịch cổ tử cung khi có nguy cơ sinh non. Việc kết hợp hai chỉ số này giúp cải thiện độ chính xác của chẩn đoán sinh non, từ đó can thiệp kịp thời để giảm tỷ lệ sinh non.
3.1. Fetal fibronectin FFN
FFN là một protein xuất hiện trong dịch âm đạo khi có sự bong tróc của màng thai. Sự hiện diện của FFN là dấu hiệu cảnh báo sớm nguy cơ sinh non. Xét nghiệm FFN có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, giúp loại trừ nguy cơ sinh non ở những thai phụ không có triệu chứng rõ ràng.
3.2. Interleukin 8 IL 8
IL-8 là một cytokine liên quan đến phản ứng viêm, có nồng độ tăng cao trong dịch cổ tử cung khi có nguy cơ sinh non. IL-8 kích thích sản xuất prostaglandin, gây ra cơn co tử cung và làm chín cổ tử cung. Xét nghiệm IL-8 giúp dự đoán chính xác nguy cơ sinh non, đặc biệt ở những thai phụ có chiều dài cổ tử cung ngắn.
