Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu đột biến gen ldlr và tăng cholesterol máu gia đình

• Tác giả: Hoàng Thị Yến
• Người hướng dẫn: PGS. Đặng Thị Ngọc Dung
• Trường học: Trường Đại Học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Hóa sinh y học
• Đề tài: Nghiên Cứu Đột Biến Gen LDLR Ở Người Tăng Cholesterol Máu Có Tính Chất Gia Đình
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ y học
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Bệnh tăng cholesterol máu có tính chất gia đình
• 1.2. Lịch sử phát hiện bệnh
• 1.3. Dịch tễ bệnh FH
• 1.4. Tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh FH
• 1.5. Hậu quả rối loạn chuyển hóa lipid máu
• 1.6. Cơ chế gây bệnh
• 1.7. Gen LDLR và protein LDLr
• 1.8. Vai trò của protein LDLr trong duy trì nồng độ cholesterol máu
• 1.9. Cấu trúc gen LDLR
• 1.10. Các loại đột biến gen LDLR
• 1.11. Ảnh hưởng đến kiểu hình của đột biến gen LDLR
• 1.12. Đa hình kiểu gen LDLR và mối liên quan đến bệnh FH
• 1.13. Chương trình quản lý và chiến lược sàng lọc bệnh FH
• 1.14. Các nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan
• 1.15. Một số kỹ thuật SHPT ứng dụng trong phát hiện đột biến gen
• 1.16. Kỹ thuật khuếch đại gen - polymerase chain reaction (PCR)
• 1.17. Giải trình tự gen bằng máy tự động theo nguyên tắc Sanger
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Nhóm bệnh nhi
• 2.3. Nhóm các thành viên trong gia đình bệnh nhi
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5. Thiết kế nghiên cứu
• 2.6. Biến số và chỉ số trong nghiên cứu
• 2.7. Phương tiện nghiên cứu
• 2.8. Các kỹ thuật nghiên cứu
• 2.9. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.10. Đạo đức trong nghiên cứu
• 2.11. Phương pháp xử lý số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Một số đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Đặc điểm về tuổi
• 3.3. Đặc điểm về giới
• 3.4. Đặc điểm về triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng
• 3.5. Xác định đột biến trên exon 3, 4, 9, 13, 14 gen LDLR
• 3.6. Tách DNA từ máu toàn phần
• 3.7. Phản ứng khuếch đại exon 3, 4, 9, 13, 14 gen LDLR
• 3.8. Kết quả giải trình tự exon 3, 4, 9, 13, 14 gen LDLR
• 3.9. Kết quả phân tích phả hệ
• 3.10. Phả hệ gia đình bệnh nhi MS02 và MS08
• 3.11. Phả hệ gia đình bệnh nhi MS03
• 3.12. Phả hệ gia đình bệnh nhi MS15
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Bàn luận về các đột biến và SNP tìm được trên bệnh nhi FH
• 4.2. Phả hệ gia đình bệnh nhi có đột biến gen LDLR
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về bệnh tăng cholesterol máu có tính chất gia đình

Bệnh tăng cholesterol máu có tính chất gia đình (FH) là một rối loạn di truyền đặc trưng bởi sự gia tăng nồng độ cholesterol trong huyết thanh, chủ yếu liên quan đến lipoprotein tỉ trọng thấp (LDL). Tỉ lệ mắc bệnh này ước tính từ 1:500 đến 1:300 trên toàn cầu. Nguyên nhân chính của FH là do đột biến gen mã hóa thụ thể LDL (LDLR), dẫn đến sự tích tụ cholesterol trong máu. Hơn 1000 đột biến khác nhau trên gen LDLR đã được xác định, gây ra các vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe như xơ vữa động mạch và tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim. Đặc biệt, bệnh nhân FH thường không được chẩn đoán kịp thời, dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

1.1. Lịch sử phát hiện bệnh

Lịch sử phát hiện bệnh FH bắt đầu từ năm 1938 khi Dr. Carl Müller nhận ra mối liên hệ giữa tăng cholesterol huyết thanh và các triệu chứng lâm sàng như u vàng. Năm 1960, Khachadurian đã mô tả sự khác biệt giữa dạng đồng hợp tử và dị hợp tử của bệnh. Năm 1986, Brown và Goldstein phát hiện ra rằng đột biến gen LDLR là nguyên nhân chính gây ra FH. Những phát hiện này đã mở ra hướng nghiên cứu mới trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh, giúp nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời cho bệnh nhân FH.

1.2. Dịch tễ học của bệnh FH

Bệnh FH là một trong những bệnh di truyền phổ biến nhất, với tỉ lệ mắc ước tính từ 1:500 đến 1:300. Tuy nhiên, chỉ một phần nhỏ bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Phần lớn bệnh nhân không biết mình mắc bệnh cho đến khi gặp phải các biến chứng nghiêm trọng. Việc sàng lọc phân tầng trong gia đình có người mắc bệnh FH là phương pháp hiệu quả để phát hiện bệnh. Nghiên cứu cho thấy rằng việc điều trị sớm với statin có thể giảm tỉ lệ bệnh tật và tử vong ở những người mắc bệnh FH.

II. Đột biến gen LDLR và vai trò của nó trong bệnh FH

Gen LDLR đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh nồng độ cholesterol trong máu. Đột biến trên gen này dẫn đến sự giảm khả năng thu nhận LDL-C, từ đó làm tăng nồng độ cholesterol trong huyết thanh. Các đột biến này có thể là đồng hợp tử hoặc dị hợp tử, ảnh hưởng đến mức độ nghiêm trọng của bệnh. Nghiên cứu cho thấy rằng những bệnh nhân có đột biến đồng hợp tử thường có triệu chứng nặng hơn và có nguy cơ cao hơn về các biến chứng tim mạch. Việc xác định các đột biến gen LDLR không chỉ giúp chẩn đoán bệnh mà còn hỗ trợ trong việc lập kế hoạch điều trị cho bệnh nhân.

2.1. Các loại đột biến gen LDLR

Có nhiều loại đột biến gen LDLR, bao gồm đột biến điểm, mất đoạn và thay thế nucleotide. Những đột biến này có thể ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng của protein LDLr, dẫn đến sự giảm khả năng gắn kết LDL-C. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng các đột biến trên exon 3, 4, 9, 13, 14 của gen LDLR có liên quan chặt chẽ đến bệnh FH. Việc phân tích các đột biến này giúp xác định nguy cơ mắc bệnh và hướng dẫn điều trị cho bệnh nhân.

2.2. Ảnh hưởng của đột biến gen LDLR đến kiểu hình bệnh

Đột biến gen LDLR không chỉ ảnh hưởng đến nồng độ cholesterol trong máu mà còn có thể dẫn đến các triệu chứng lâm sàng như u vàng và bệnh tim mạch sớm. Những bệnh nhân có đột biến nặng thường có triệu chứng xuất hiện từ rất sớm, trong khi những bệnh nhân có đột biến nhẹ có thể không có triệu chứng cho đến khi lớn tuổi. Việc hiểu rõ mối liên hệ giữa đột biến gen và kiểu hình bệnh là rất quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh FH.

III. Phương pháp nghiên cứu và kết quả

Nghiên cứu được thực hiện trên nhóm bệnh nhi có tiền sử gia đình mắc bệnh FH. Các phương pháp nghiên cứu bao gồm phân tích gen, xét nghiệm lipid máu và đánh giá triệu chứng lâm sàng. Kết quả cho thấy có sự hiện diện của nhiều đột biến gen LDLR trong nhóm bệnh nhân này. Việc xác định các đột biến này không chỉ giúp chẩn đoán bệnh mà còn cung cấp thông tin quan trọng cho việc điều trị và quản lý bệnh nhân.

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu bao gồm các bệnh nhi có triệu chứng tăng cholesterol máu và có tiền sử gia đình mắc bệnh FH. Nhóm nghiên cứu đã thu thập mẫu máu để phân tích gen và xét nghiệm lipid. Kết quả cho thấy rằng hầu hết các bệnh nhi đều có nồng độ cholesterol cao và có sự hiện diện của các đột biến gen LDLR. Việc xác định đối tượng nghiên cứu là rất quan trọng để đảm bảo tính chính xác của kết quả.

3.2. Kết quả phân tích gen

Kết quả phân tích gen cho thấy có nhiều đột biến khác nhau trên gen LDLR ở nhóm bệnh nhi. Các đột biến này chủ yếu tập trung ở các exon 3, 4, 9, 13, 14. Việc phát hiện các đột biến này không chỉ giúp chẩn đoán bệnh mà còn cung cấp thông tin quan trọng cho việc điều trị. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những bệnh nhân có đột biến nặng thường có triệu chứng lâm sàng rõ rệt hơn, từ đó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời.