Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu đột biến gen IDH, TP53 và methyl hóa promoter gen MGMT trong điều trị u tế bào thần kinh đệm bậc cao

• Tác giả: Trần Anh Đức
• Người hướng dẫn: GS. Nguyễn Văn Ba
• Trường học: Học viện Quân y
• Chuyên ngành: Ngoại Khoa
• Đề tài: Nghiên cứu đột biến gen IDH, TP53, Methyl hóa promoter gen MGMT và kết quả điều trị u tế bào thần kinh đệm bậc cao
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ y học
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Tình hình nghiên cứu về đột biến gen IDH, TP53 và methyl hóa promoter gen MGMT
• 1.1.1. Trên thế giới
• 1.1.2. Phân loại u tế bào thần kinh đệm
• 1.1.3. Chẩn đoán u tế bào thần kinh đệm. Cộng hưởng từ
• 1.1.4. Đặc điểm và vai trò của đột biến gen IDH, TP53, methyl hóa promoter MGMT ở bệnh nhân u tế bào thần kinh đệm bậc cao
• 1.1.4.1. Đột biến IDH ở bệnh nhân UTBTKĐ bậc cao
• 1.1.4.2. Đột biến TP53 ở bệnh nhân UTBTKĐ bậc cao
• 1.1.4.3. Tình trạng methyl hóa promoter gen MGMT ở bệnh nhân UTBTKĐ độ cao
• 1.1.5. Các phương pháp điều trị u tế bào thần kinh đệm bậc cao
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Tiêu chuẩn lựa chọn. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4. Nội dung và các biến số nghiên cứu
• 2.5. Đặc điểm lâm sàng và một số chỉ số cận lâm sàng trước điều trị
• 2.6. Tiến hành điều trị
• 2.7. Đánh giá kết quả điều trị
• 2.8. Theo dõi bệnh nhân sau điều trị
• 2.9. Một số biến số nghiên cứu khác
• 2.10. Xử lý số liệu
• 2.11. Đạo đức trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm lâm sàng, cộng hưởng từ, đột biến gen IDH, TP53, methyl hóa promoter gen MGMT của bệnh nhân u não tế bào thần kinh đệm bậc cao. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng bệnh nhân
• 3.3. Quá trình điều trị. Kết quả điều trị và liên quan của đột biến gen IDH, TP53, methyl hoá promoter gen MGMT ở bệnh nhân u tế bào thần kinh đệm bậc cao được phẫu thuật kết hợp hóa, xạ trị
• 3.4. Đánh giá kết quả điều trị
• 3.5. Giá trị tiên lượng của đột biến gen trong u tế bào thần kinh đệm bậc cao
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm chung của bệnh nhân nghiên cứu
• 4.2. Tuổi mắc bệnh
• 4.3. Giới mắc bệnh
• 4.4. Đặc điểm lâm sàng, cộng hưởng từ, đột biến gen ở bệnh nhân u tế bào thần kinh đệm bậc cao
• 4.4.1. Triệu chứng lâm sàng của bệnh nhân
• 4.4.2. Hình ảnh cộng hưởng từ
• 4.5. Kết quả mô bệnh học
• 4.6. Kết quả xét nghiệm đột biến gen
• 4.7. Kết quả điều trị và liên quan của đột biến gen IDH, TP53, methyl hoá promoter gen MGMT ở bệnh nhân u tế bào thần kinh đệm bậc cao
• 4.7.1. Kết quả phẫu thuật
• 4.7.2. Kết quả điều trị sau phẫu thuật
• 4.7.3. Thời gian sống thêm
• 4.7.4. Mối liên quan của các loại đột biến gen với kết quả điều trị và tiên lượng ở bệnh nhân UTBTKĐ bậc cao
• 4.8. Hạn chế của nghiên cứu
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• 1. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• 2. DANH MỤC BẢNG
• 3. DANH MỤC HÌNH
• 4. DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Tóm tắt

I. Tổng quan về đột biến gen IDH TP53 và methyl hóa promoter gen MGMT

Nghiên cứu về đột biến gen IDH, TP53 và methyl hóa promoter gen MGMT đã được tiến hành rộng rãi trên thế giới, đặc biệt trong lĩnh vực điều trị u tế bào thần kinh đệm bậc cao. Các nghiên cứu này tập trung vào việc xác định vai trò của các đột biến gen trong tiên lượng và hiệu quả điều trị. Đột biến gen IDH được phát hiện lần đầu tiên trong u nguyên bào thần kinh đệm vào năm 2008, và từ đó, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng bệnh nhân có đột biến này có thời gian sống sót dài hơn so với những người không có đột biến. Đột biến TP53 cũng được chứng minh là có liên quan đến độ nhạy của tế bào u với hóa trị liệu, đặc biệt là temozolomide (TMZ). Methyl hóa promoter gen MGMT là một yếu tố tiên lượng quan trọng, giúp cải thiện thời gian sống còn của bệnh nhân khi kết hợp với xạ trị và hóa trị.

1.1. Đột biến gen IDH

Đột biến gen IDH (Isocitrate Dehydrogenase) là một trong những đột biến phổ biến nhất trong u tế bào thần kinh đệm bậc cao. Các nghiên cứu cho thấy bệnh nhân có đột biến IDH1 hoặc IDH2 có thời gian sống sót tổng thể dài hơn đáng kể so với những người không có đột biến. Đột biến này không chỉ là yếu tố tiên lượng mà còn liên quan đến hiệu quả của các phương pháp điều trị đích. Trong môi trường in vitro, đột biến IDH làm tăng độ nhạy của tế bào u với xạ trị và hóa trị alkyl hóa.

1.2. Đột biến gen TP53

Đột biến gen TP53 (Tumor Protein 53) là một đột biến quan trọng khác trong u tế bào thần kinh đệm bậc cao. Các nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng đột biến TP53 ảnh hưởng đến hiệu quả của hóa trị liệu alkyl hóa DNA, đặc biệt là temozolomide (TMZ). Các dòng tế bào u có đột biến TP53 thường nhạy cảm hơn với TMZ so với các dòng tế bào không có đột biến. Điều này cho thấy đột biến TP53 có thể là một yếu tố quan trọng trong việc lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp.

1.3. Methyl hóa promoter gen MGMT

Methyl hóa promoter gen MGMT (O6-Methylguanine-DNA Methyltransferase) là một yếu tố tiên lượng quan trọng trong điều trị u tế bào thần kinh đệm bậc cao. Các nghiên cứu cho thấy bệnh nhân có tình trạng methyl hóa MGMT có thời gian sống còn dài hơn khi được điều trị kết hợp xạ trị và hóa trị với TMZ. Tình trạng methyl hóa này không chỉ là yếu tố tiên đoán mạnh mà còn giúp cải thiện hiệu quả điều trị, đặc biệt trong các phác đồ có sử dụng TMZ.

II. Phương pháp nghiên cứu và đối tượng

Nghiên cứu này tập trung vào việc khảo sát đặc điểm lâm sàng, cộng hưởng từ, và đột biến gen IDH, TP53, methyl hóa promoter gen MGMT ở bệnh nhân u tế bào thần kinh đệm bậc cao. Đối tượng nghiên cứu bao gồm các bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị tại các bệnh viện chuyên khoa. Phương pháp nghiên cứu bao gồm việc thu thập dữ liệu lâm sàng, kết quả xét nghiệm gen, và đánh giá hiệu quả điều trị sau phẫu thuật kết hợp hóa trị và xạ trị. Các biến số nghiên cứu được phân tích để xác định mối liên quan giữa các đột biến gen và kết quả điều trị.

2.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu bao gồm các bệnh nhân được chẩn đoán u tế bào thần kinh đệm bậc cao tại các bệnh viện chuyên khoa. Các tiêu chuẩn lựa chọn bao gồm tuổi, giới tính, tình trạng bệnh lý kết hợp, và giai đoạn bệnh. Các bệnh nhân được loại trừ nếu có tiền sử điều trị ung thư trước đó hoặc không đáp ứng các tiêu chuẩn nghiên cứu.

2.2. Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp nghiên cứu bao gồm việc thu thập dữ liệu lâm sàng, kết quả xét nghiệm gen, và đánh giá hiệu quả điều trị. Các bệnh nhân được theo dõi sau phẫu thuật kết hợp hóa trị và xạ trị. Các biến số nghiên cứu được phân tích để xác định mối liên quan giữa các đột biến gen và kết quả điều trị. Dữ liệu được xử lý bằng các phương pháp thống kê phù hợp.

III. Kết quả nghiên cứu và bàn luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy đột biến gen IDH, TP53, và methyl hóa promoter gen MGMT có liên quan mật thiết đến kết quả điều trị u tế bào thần kinh đệm bậc cao. Bệnh nhân có đột biến IDH và TP53 thường có thời gian sống sót dài hơn và đáp ứng tốt hơn với hóa trị liệu. Tình trạng methyl hóa MGMT cũng là yếu tố tiên lượng quan trọng, giúp cải thiện hiệu quả điều trị khi kết hợp với TMZ. Các kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây trên thế giới, khẳng định vai trò của các đột biến gen trong tiên lượng và điều trị u tế bào thần kinh đệm.

3.1. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng

Kết quả nghiên cứu cho thấy các bệnh nhân u tế bào thần kinh đệm bậc cao thường có các triệu chứng lâm sàng như đau đầu, co giật, và suy giảm chức năng thần kinh. Các kết quả cận lâm sàng, bao gồm hình ảnh cộng hưởng từ và mô bệnh học, giúp xác định chính xác vị trí và đặc điểm của khối u. Các đột biến gen IDH, TP53, và tình trạng methyl hóa MGMT được xác định thông qua các xét nghiệm gen chuyên sâu.

3.2. Kết quả điều trị và tiên lượng

Kết quả điều trị cho thấy bệnh nhân có đột biến gen IDH và TP53 thường có thời gian sống sót dài hơn và đáp ứng tốt hơn với hóa trị liệu. Tình trạng methyl hóa promoter gen MGMT cũng là yếu tố tiên lượng quan trọng, giúp cải thiện hiệu quả điều trị khi kết hợp với TMZ. Các kết quả này khẳng định vai trò của các đột biến gen trong tiên lượng và điều trị u tế bào thần kinh đệm bậc cao.