Nghiên Cứu Đặc Điểm Lâm Sàng Và Cận Lâm Sàng Trên Bệnh Nhân Tiêu Chảy Cấp Từ 2 Đến 5 Tuổi Tại Bệnh Viện Đa Khoa Thị Xã Sa Pa

• Tác giả: Phạm Xuân Tuệ
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Thành Trung
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Nhi khoa
• Đề tài: Nghiên Cứu Đặc Điểm Tiêu Chảy Cấp Ở Trẻ Em Từ 2 Đến 5 Tuổi Tại Bệnh Viện Đa Khoa Thị Xã Sa Pa
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Đặc điểm chung về bệnh tiêu chảy cấp
• 1.2. Một số định nghĩa liên quan đến tiêu chảy cấp
• 1.3. Đặc điểm dịch tễ học bệnh tiêu chảy cấp trẻ em
• 1.4. Tác nhân gây bệnh tiêu chảy cấp trẻ em
• 1.5. Cơ chế bệnh sinh tiêu chảy
• 1.6. Triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng bệnh tiêu chảy cấp
• 1.6.1. Triệu chứng lâm sàng bệnh tiêu chảy cấp
• 1.6.2. Triệu chứng tiêu hóa
• 1.7. Điều trị bệnh tiêu chảy cấp
• 1.7.1. Mục tiêu điều trị
• 1.7.2. Quyết định điều trị
• 1.7.3. Một số khuyến cáo mới trong điều trị tiêu chảy
• 1.8. Các yếu tố nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy
• 1.8.1. Tập quán làm tăng nguy cơ tiêu chảy
• 1.8.2. Các yếu tố làm tăng tính cảm thụ với bệnh tiêu chảy
• 1.8.3. Tính chất mùa
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Tiêu chuẩn lựa chọn
• 2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.4. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.5.2. Cỡ mẫu nghiên cứu
• 2.5.3. Chỉ số nghiên cứu
• 2.5.4. Tiêu chuẩn đánh giá các biến số nghiên cứu
• 2.5.5. Kỹ thuật và phương pháp thu thập số liệu
• 2.5.6. Sai số và khống chế sai số
• 2.5.7. Phân tích số liệu
• 2.5.8. Đạo đức trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ CỦA NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị của trẻ TCC
• 3.3. Một số yếu tố liên quan trên bệnh nhân tiêu chảy cấp từ 2 tháng đến 5 tuổi tại Bệnh viện Đa khoa Thị xã Sapa
• 3.3.1. Các yếu tố làm tăng tính cảm thụ với bệnh tiêu chảy
• 3.3.2. Các yếu tố đặc điểm chung của mẹ trẻ và tập quán chăm sóc trẻ của bà mẹ liên quan đến tiêu chảy cấp
• 3.3.3. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh nhân tiêu chảy cấp tại Bệnh viện Đa khoa Thị xã Sa Pa năm 2020
• 3.3.4. Đặc điểm lâm sàng của trẻ bị tiêu chảy cấp
• 3.3.5. Đặc điểm cận lâm sàng của trẻ bị tiêu chảy cấp
• 3.3.6. Một số yếu tố liên quan đến bệnh nhân tiêu chảy cấp từ 2 tháng đến 5 tuổi tại Bệnh viện Đa khoa Thị xã Sa Pa
• 3.3.7. Hạn chế của nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• BỆNH ÁN NGHIÊN CỨU
• DANH SÁCH BỆNH NHÂN NGHIÊN CỨU

I. Tổng Quan Về Tiêu Chảy Cấp Ở Trẻ Em 2 5 Tuổi Sa Pa

Tiêu chảy cấp là tình trạng đi ngoài phân lỏng hoặc tóe nước ≥ 3 lần/24 giờ, kéo dài không quá 14 ngày. Đây là bệnh phổ biến ở trẻ dưới 5 tuổi và là nguyên nhân thứ hai gây tử vong. Ước tính toàn cầu có khoảng 1,7 tỷ trẻ em dưới 5 tuổi bị tiêu chảy cấp mỗi năm, với khoảng 525.000 ca tử vong. Tiêu chảy cấp không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến mất nước, mất muối, nhiễm toan chuyển hóa, thiếu kali, thậm chí tử vong. Nghiên cứu này tập trung vào đặc điểm tiêu chảy cấp ở trẻ em 2-5 tuổi tại Bệnh viện Đa khoa Thị xã Sa Pa.

1.1. Định Nghĩa và Phân Loại Tiêu Chảy Cấp Ở Trẻ Em

Tiêu chảy cấp được định nghĩa là tình trạng đi ngoài phân lỏng hoặc tóe nước từ 3 lần trở lên trong 24 giờ và kéo dài không quá 14 ngày. Cần phân biệt với hội chứng lỵ (tiêu chảy có máu), tiêu chảy kéo dài (trên 14 ngày), và các đợt tiêu chảy tái phát. Việc xác định chính xác loại tiêu chảy giúp định hướng điều trị hiệu quả. Theo [1], đợt tiêu chảy được xác định từ ngày đầu tiên trẻ bị tiêu chảy cho đến ngày sau đó 2 ngày phân bình thường.

1.2. Dịch Tễ Học Tiêu Chảy Cấp Tần Suất và Đường Lây Truyền

Tiêu chảy cấp là bệnh phổ biến ở trẻ dưới 5 tuổi, có thể phòng ngừa và điều trị. Bệnh là nguyên nhân hàng đầu gây suy dinh dưỡng ở trẻ. Các tác nhân gây bệnh thường lây truyền qua đường phân - miệng, do thức ăn, nước uống nhiễm bẩn hoặc tiếp xúc trực tiếp với nguồn lây. Theo thống kê của Viện Nhi Việt Nam - Thụy Điển, các bệnh nhi bị bệnh về đường tiêu hóa chiếm 18,08% tổng số bệnh nhi vào viện trong đó tiêu chảy chiếm 72,39%.

II. Nguyên Nhân Gây Tiêu Chảy Cấp Ở Trẻ Em Tổng Quan Chi Tiết

Nguyên nhân gây tiêu chảy cấp ở trẻ em rất đa dạng, bao gồm virus, vi khuẩn, ký sinh trùng. Virus, đặc biệt là rotavirus, là nguyên nhân phổ biến nhất. Các yếu tố nguy cơ bao gồm thói quen vệ sinh kém, tập quán sinh hoạt không hợp vệ sinh, và tình trạng dinh dưỡng của trẻ. Việc xác định chính xác nguyên nhân giúp lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Tác nhân gây bệnh phân lập được từ 75% các trường hợp tiêu chảy trong bệnh viện và 50% các trường hợp tại cộng đồng [33].

2.1. Tác Nhân Virus Rotavirus Adenovirus Norovirus

Rotavirus là tác nhân chính gây tiêu chảy nặng ở trẻ dưới 2 tuổi. Các virus khác như adenovirus và norovirus cũng có thể gây tiêu chảy. Nghiên cứu cho thấy khoảng 1/3 số trẻ em dưới 2 tuổi ít nhất bị 1 đợt tiêu chảy do Rotavirus, tiêu chảy do virus Rota chiếm 50% - 65% tiêu chảy cấp ở trẻ em trong bệnh viện [30].

2.2. Tác Nhân Vi Khuẩn E. Coli Shigella Salmonella

E. coli gây ra khoảng 25% trường hợp tiêu chảy cấp. Các vi khuẩn khác như Shigella và Salmonella cũng là nguyên nhân gây bệnh. Cần lưu ý đến tình trạng kháng kháng sinh của các vi khuẩn này. Một nghiên cứu phân lập Shigella từ 26 trẻ em, tất cả đều bị tiêu chảy cấp (10,4%): S. flexneri là 21 (80,8%) và S.

2.3. Tác Nhân Ký Sinh Trùng Amip Giardia Cryptosporidium

Các ký sinh trùng như amip, Giardia, và Cryptosporidium cũng có thể gây tiêu chảy, đặc biệt ở trẻ suy dinh dưỡng hoặc suy giảm miễn dịch. Cần thực hiện xét nghiệm phân để xác định sự hiện diện của ký sinh trùng. Cryptosporidium: là một ký sinh trung thuộc họ Coccidian gây tiêu chảy ở trẻ nhỏ, ở bệnh nhân suy giảm miễn dịch và ở nhiều loại gia súc. Tiêu chảy thường nặng và kéo dài khi xảy ra ở trẻ suy dinh và người mắc bệnh suy giảm miễn dịch mắc phải [23].

III. Triệu Chứng Lâm Sàng Tiêu Chảy Cấp Ở Trẻ Cách Nhận Biết

Các triệu chứng lâm sàng của tiêu chảy cấp ở trẻ em bao gồm tiêu chảy, nôn, sốt, và các dấu hiệu mất nước. Mức độ nghiêm trọng của triệu chứng phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và tình trạng sức khỏe của trẻ. Việc đánh giá chính xác các triệu chứng giúp xác định mức độ mất nước và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Các triệu chứng lâm sàng thường gặp ở bệnh nhân tiêu chảy cấp là tiêu chảy 80,2% phân có máu 31,5% sốt 84,7%, rối loạn điện giải 9% [20].

3.1. Tiêu Chảy Tần Suất Tính Chất Phân Mức Độ Mất Nước

Tiêu chảy là triệu chứng chính, với tần suất và tính chất phân khác nhau tùy theo nguyên nhân. Cần đánh giá mức độ mất nước dựa trên các dấu hiệu như khát nước, da khô, mắt trũng, và lượng nước tiểu. Tiêu chảy xảy ra đột ngột, phân lỏng, nhiều nước, nhiều lần 10 - 15 lần/ngày, mùi chua có thể lầy nhầy, trường hợp lỵ phân có lẫn máu.

3.2. Nôn và Sốt Biểu Hiện Kèm Theo Tiêu Chảy Cấp

Nôn và sốt thường đi kèm với tiêu chảy, đặc biệt trong trường hợp nhiễm virus. Mức độ sốt và tần suất nôn có thể giúp phân biệt giữa các nguyên nhân gây bệnh. Nghiên cứu tổng quan tài liệu nhận thấy rằng nôn và sốt có thể xảy ra trước hoặc sau tiêu chảy, hoặc hoàn toàn không có. Các biểu hiện khác phụ thuộc vào mức độ mất nước và điện giải, tức là mức độ mất nước [29].

3.3. Các Dấu Hiệu Mất Nước Cách Đánh Giá và Xử Trí Ban Đầu

Mất nước là biến chứng nguy hiểm nhất của tiêu chảy cấp. Cần nhận biết các dấu hiệu mất nước và bù nước kịp thời bằng đường uống hoặc truyền tĩnh mạch. Bảng 1. Đánh giá tình trạng mất nước của bệnh nhân tiêu chảy cấp . Đánh giá tình trạng mất nước của bệnh nhân tiêu chảy cấp .

IV. Điều Trị Tiêu Chảy Cấp Ở Trẻ Em Hướng Dẫn Chi Tiết

Điều trị tiêu chảy cấp ở trẻ em tập trung vào bù nước và điện giải, duy trì dinh dưỡng, và điều trị nguyên nhân (nếu có). Sử dụng men vi sinh cho trẻ tiêu chảy có thể giúp cải thiện tình trạng bệnh. Kháng sinh chỉ được sử dụng trong trường hợp nhiễm khuẩn. Mục tiêu điều trị là ngăn ngừa mất nước, giảm thời gian tiêu chảy, và phòng ngừa biến chứng. Quyết định điều trị . Một số khuyến cáo mới trong điều trị tiêu chảy .

4.1. Bù Nước và Điện Giải Oresol Dung Dịch Truyền Tĩnh Mạch

Bù nước và điện giải là quan trọng nhất. Sử dụng Oresol (ORS) để bù nước bằng đường uống. Trong trường hợp mất nước nặng, cần truyền dịch tĩnh mạch. Số lượng dịch bù của trẻ bị tiêu chảy cấp .

4.2. Chế Độ Dinh Dưỡng Tiếp Tục Cho Trẻ Ăn Uống Bình Thường

Tiếp tục cho trẻ ăn uống bình thường, tránh kiêng khem quá mức. Cho trẻ ăn các thức ăn dễ tiêu, giàu dinh dưỡng. Chế độ dinh dưỡng cho trẻ tiêu chảy cần đảm bảo đủ năng lượng và các chất dinh dưỡng cần thiết.

4.3. Sử Dụng Men Vi Sinh Lợi Ích và Cách Lựa Chọn

Men vi sinh cho trẻ tiêu chảy có thể giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột và giảm thời gian tiêu chảy. Lựa chọn men vi sinh có chứa các chủng vi khuẩn đã được chứng minh hiệu quả. Liên quan giữa một số yếu tố của trẻ đến kết quả điều trị tiêu chảy cấp 38 Bảng 3.

V. Yếu Tố Liên Quan Tiêu Chảy Cấp Nghiên Cứu Tại Sa Pa

Nghiên cứu tại Bệnh viện Đa khoa Thị xã Sa Pa cho thấy có nhiều yếu tố liên quan đến tiêu chảy cấp ở trẻ em, bao gồm yếu tố môi trường, yếu tố cá nhân, và yếu tố liên quan đến chăm sóc trẻ. Các yếu tố này cần được xem xét để xây dựng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Các yếu tố làm tăng tính cảm thụ với bệnh tiêu chảy . Các yếu tố đặc điểm chung của mẹ trẻ và tập quán chăm sóc trẻ của bà mẹ liên quan đến tiêu chảy cấp .

5.1. Vệ Sinh Cá Nhân và Vệ Sinh Môi Trường Ảnh Hưởng Đến Tiêu Chảy

Vệ sinh cá nhân kém và vệ sinh môi trường không đảm bảo làm tăng nguy cơ mắc tiêu chảy. Cần rửa tay thường xuyên, sử dụng nguồn nước sạch, và xử lý chất thải đúng cách. Nghiên cứu của Nguyễn Diệu Chi Mai và cs (2017) cho kết quả: nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus ở nhóm trẻ chưa uống vắc xin phòng Rotavirus cao gấp 7,2 lần so với những trẻ đã được uống vắc xin này [12].

5.2. Tình Trạng Dinh Dưỡng Suy Dinh Dưỡng và Tiêu Chảy Cấp

Suy dinh dưỡng làm tăng tính cảm thụ với bệnh tiêu chảy và làm kéo dài thời gian bệnh. Cần cải thiện tình trạng dinh dưỡng của trẻ để tăng cường sức đề kháng. Tình trạng dinh dưỡng của trẻ . Suy dinh dưỡng và tiêu chảy .

5.3. Tập Quán Chăm Sóc Trẻ Ảnh Hưởng Đến Nguy Cơ Tiêu Chảy

Các tập quán chăm sóc trẻ không đúng cách, như sử dụng bình sữa không sạch, cho trẻ ăn dặm quá sớm, cũng làm tăng nguy cơ mắc tiêu chảy. Cần giáo dục các bà mẹ về cách chăm sóc trẻ đúng cách. Các yếu tố làm tăng tính cảm thụ với bệnh tiêu chảy .

VI. Phòng Ngừa Tiêu Chảy Cấp Ở Trẻ Giải Pháp Hiệu Quả

Phòng ngừa tiêu chảy cấp ở trẻ em bao gồm cải thiện vệ sinh, tăng cường dinh dưỡng, và tiêm phòng vaccine rotavirus. Các biện pháp này giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh và giảm nguy cơ biến chứng. Nhận thức được tầm quan trọng của các yếu tố nguy cơ giúp người thầy thuốc lâm sàng đưa ra những tư vấn xác đáng, khoa học phù hợp cho mỗi bệnh nhân nhằm giảm được tỉ lệ mắc và nâng cao được kiến thức về bệnh tiêu chảy.

6.1. Vắc Xin Rotavirus Hiệu Quả và Lịch Tiêm Phòng

Vắc xin phòng tiêu chảy rotavirus là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất. Cần tiêm phòng đầy đủ và đúng lịch để bảo vệ trẻ khỏi bệnh. Nghiên cứu của Nguyễn Diệu Chi Mai và cs (2017) cho kết quả: nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus ở nhóm trẻ chưa uống vắc xin phòng Rotavirus cao gấp 7,2 lần so với những trẻ đã được uống vắc xin này [12].

6.2. Cải Thiện Vệ Sinh Rửa Tay Nguồn Nước Sạch Xử Lý Chất Thải

Cải thiện vệ sinh là biện pháp quan trọng để ngăn ngừa lây lan bệnh. Rửa tay thường xuyên, sử dụng nguồn nước sạch, và xử lý chất thải đúng cách giúp giảm nguy cơ mắc tiêu chảy. Vệ sinh an toàn thực phẩm . Vệ sinh cá nhân . Nước sạch . Vệ sinh môi trường .

6.3. Tăng Cường Dinh Dưỡng Cho Con Bú Sữa Mẹ Ăn Uống Đủ Chất

Tăng cường dinh dưỡng giúp tăng cường sức đề kháng của trẻ. Cho con bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời và cho trẻ ăn uống đủ chất sau 6 tháng giúp phòng ngừa tiêu chảy. Tình trạng dinh dưỡng của trẻ . Suy dinh dưỡng và tiêu chảy .

Tổng quan nghiên cứu

Tiêu chảy cấp là một trong những bệnh lý phổ biến và nguy hiểm ở trẻ em dưới 5 tuổi, là nguyên nhân thứ hai gây tử vong trong nhóm tuổi này trên toàn cầu. Ước tính mỗi năm có khoảng 1,7 tỷ trẻ em dưới 5 tuổi mắc tiêu chảy cấp, trong đó khoảng 525.000 trẻ tử vong do các biến chứng liên quan. Tại Việt Nam, tiêu chảy chiếm tới 72,39% trong số các bệnh nhi nhập viện do bệnh đường tiêu hóa, với tỷ lệ mất nước và rối loạn điện giải cao, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Nghiên cứu này tập trung vào đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, điều trị và các yếu tố liên quan đến bệnh nhân tiêu chảy cấp từ 2 tháng đến 5 tuổi tại Bệnh viện Đa khoa Thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai trong năm 2020-2021.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là mô tả chi tiết các đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị của trẻ tiêu chảy cấp, đồng thời phân tích các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến mức độ bệnh và thời gian hồi phục. Phạm vi nghiên cứu bao gồm trẻ em nhập viện điều trị nội trú tại bệnh viện trong khoảng thời gian một năm, với cỡ mẫu 135 bệnh nhân. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa tiêu chảy cấp, góp phần giảm tỷ lệ tử vong và cải thiện chất lượng chăm sóc sức khỏe nhi khoa tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về bệnh tiêu chảy cấp ở trẻ em, bao gồm:

• Cơ chế bệnh sinh tiêu chảy: Tiêu chảy cấp được phân thành hai cơ chế chính là tiêu chảy xâm nhập (do vi khuẩn xâm nhập và phá hủy tế bào niêm mạc ruột) và tiêu chảy xuất tiết (do độc tố vi khuẩn gây tăng bài tiết dịch ruột). Các tác nhân phổ biến gồm Rota virus, Escherichia coli, Shigella, Salmonella và các ký sinh trùng như Entamoeba histolytica.

• Đánh giá mức độ mất nước: Dựa trên các dấu hiệu lâm sàng như trạng thái tỉnh táo, mắt trũng, niêm mạc miệng, nếp véo da để phân loại mất nước thành không mất nước, mất nước nhẹ và mất nước nặng, từ đó lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp (phác đồ A, B, C).

• Yếu tố nguy cơ và tập quán chăm sóc: Bao gồm các yếu tố liên quan đến thói quen nuôi dưỡng, vệ sinh, trình độ học vấn và nghề nghiệp của mẹ, cũng như các yếu tố vật chủ như tuổi, tình trạng dinh dưỡng và miễn dịch của trẻ.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả, cắt ngang, tiến cứu.

• Đối tượng nghiên cứu: 135 trẻ từ 2 tháng đến 5 tuổi được chẩn đoán tiêu chảy cấp và điều trị nội trú tại Bệnh viện Đa khoa Thị xã Sa Pa từ tháng 6/2020 đến 6/2021.

• Tiêu chuẩn lựa chọn: Trẻ tiêu chảy cấp theo tiêu chuẩn Bộ Y tế, điều trị nội trú, có sự đồng ý của người chăm sóc.

• Tiêu chuẩn loại trừ: Tiêu chảy mạn tính, từ chối tham gia nghiên cứu.

• Thu thập dữ liệu: Thăm khám lâm sàng, xét nghiệm công thức máu, điện giải đồ, soi phân, cấy phân, phỏng vấn người chăm sóc về các yếu tố nguy cơ.

• Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 22, thống kê mô tả (tần suất, tỷ lệ, trung bình ± độ lệch chuẩn), kiểm định Chi-square để tìm mối liên quan giữa các biến với mức ý nghĩa p < 0,05.

• Kiểm soát sai số: Hỏi kỹ tiền sử, nhập liệu cẩn thận, bảo mật thông tin, tuân thủ đạo đức nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm chung của bệnh nhân: Trong 135 trẻ, tỷ lệ nam chiếm 58,5%, nữ 41,5%. Nhóm tuổi 2-12 tháng chiếm đa số (56,3%). Trẻ dân tộc Mông chiếm 79,3%, phần lớn sống ở nông thôn (82,2%). Mẹ trẻ chủ yếu có trình độ học vấn ≤ THCS (81,5%) và làm nghề nông (63%).

2. Triệu chứng lâm sàng: 85,2% trẻ bị tiêu chảy kèm mất nước, trong đó mất nước nhẹ chiếm đa số. Triệu chứng phổ biến gồm tiêu chảy (100%), sốt (55,6%), nôn (41,5%). Số lần đi ngoài trung bình 4-6 lần/ngày (71,1%). Tỷ lệ trẻ được mẹ cho uống thuốc không rõ tên trước khi nhập viện là 17,8%.

3. Rối loạn điện giải: 64,4% trẻ có giảm kali máu, 12,6% giảm natri máu. Mất nước nhược trương chiếm 60,3%, đẳng trương 35,3%, ưu trương 4,3%. Tăng bạch cầu đa nhân trung tính chiếm 59%, hematocrit tăng 22%.

4. Kết quả điều trị: Thời gian điều trị trung bình 5,49 ± 1,9 ngày, thời gian khỏi bệnh trung bình 6,59 ± 2,5 ngày. Lượng dịch bù trung bình 1657,4 ± 907,9 ml, cao nhất ở nhóm mất nước nhẹ (1818,5 ± 852 ml).

5. Yếu tố liên quan đến mức độ mất nước và thời gian điều trị: Không có mối liên quan giữa tuổi, giới với mức độ mất nước (p > 0,05). Tuy nhiên, có mối liên quan có ý nghĩa giữa việc tiêm chủng đầy đủ, tuổi thai khi sinh với thời gian điều trị (p < 0,05). Số lần tiêu chảy/ngày trước nhập viện và triệu chứng nôn có liên quan đến mức độ mất nước (p < 0,05). Tỷ lệ giảm natri và kali cũng có liên quan đến mức độ mất nước (p < 0,05).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo trong nước và quốc tế về đặc điểm dịch tễ và lâm sàng của tiêu chảy cấp ở trẻ em. Tỷ lệ trẻ mất nước cao phản ánh tình trạng nhập viện muộn và thiếu nhận thức về xử trí ban đầu. Tỷ lệ rối loạn điện giải, đặc biệt giảm kali và natri, là yếu tố nguy cơ làm nặng thêm bệnh cảnh và cần được theo dõi chặt chẽ trong điều trị.

Việc tiêm chủng đầy đủ và sinh đủ tháng giúp rút ngắn thời gian điều trị, cho thấy vai trò quan trọng của chăm sóc trước sinh và tiêm chủng mở rộng trong phòng chống tiêu chảy. Tỷ lệ trẻ được cho uống thuốc không rõ nguồn gốc trước khi nhập viện là vấn đề cần được giáo dục cộng đồng để tránh tác dụng phụ và kháng thuốc.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ mất nước theo nhóm tuổi, bảng so sánh tỷ lệ rối loạn điện giải giữa các nhóm mất nước, và biểu đồ thời gian điều trị trung bình theo các yếu tố nguy cơ. So sánh với các nghiên cứu khác cho thấy mức độ mất nước và rối loạn điện giải tương đồng, tuy nhiên tỷ lệ sử dụng kháng sinh chưa hợp lý vẫn còn cao, cần được kiểm soát.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giáo dục cộng đồng về phòng chống tiêu chảy: Tập trung nâng cao nhận thức của các bà mẹ về việc nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, vệ sinh cá nhân, xử lý phân hợp vệ sinh và sử dụng nguồn nước sạch. Mục tiêu giảm tỷ lệ trẻ nhập viện với mất nước nặng trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Trung tâm y tế dự phòng, các trạm y tế xã.

2. Khuyến khích tiêm chủng đầy đủ và sinh đủ tháng: Tăng cường tuyên truyền và hỗ trợ tiêm vắc xin phòng Rotavirus, đồng thời nâng cao chất lượng chăm sóc thai sản để giảm tỷ lệ trẻ sinh non. Mục tiêu tăng tỷ lệ tiêm chủng lên trên 90% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Bệnh viện sản nhi, các cơ sở tiêm chủng.

3. Cải thiện quy trình chẩn đoán và điều trị tại bệnh viện: Áp dụng nghiêm ngặt phác đồ điều trị tiêu chảy cấp, sử dụng ORS có độ thẩm thấu thấp kết hợp bổ sung kẽm, hạn chế sử dụng kháng sinh không cần thiết. Mục tiêu giảm thời gian điều trị trung bình xuống dưới 5 ngày trong 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Thị xã Sa Pa.

4. Theo dõi và quản lý rối loạn điện giải chặt chẽ: Đẩy mạnh xét nghiệm điện giải đồ cho trẻ nhập viện, đặc biệt nhóm mất nước, để điều chỉnh kịp thời. Mục tiêu giảm biến chứng do rối loạn điện giải xuống dưới 5% trong năm tới. Chủ thể thực hiện: Khoa Xét nghiệm, Khoa Nhi.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ nhi khoa và nhân viên y tế tại các bệnh viện tuyến tỉnh, huyện: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về đặc điểm lâm sàng và điều trị tiêu chảy cấp, giúp nâng cao chất lượng chăm sóc và ra quyết định điều trị phù hợp.

2. Nhà quản lý y tế và cơ quan y tế dự phòng: Thông tin về các yếu tố nguy cơ và tập quán chăm sóc giúp xây dựng các chương trình can thiệp cộng đồng hiệu quả, giảm tỷ lệ mắc và tử vong do tiêu chảy.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y học, nhi khoa: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu dịch tễ học, lâm sàng và phân tích số liệu trong lĩnh vực tiêu chảy cấp.

4. Các tổ chức phi chính phủ và các dự án phát triển y tế: Dữ liệu nghiên cứu hỗ trợ thiết kế các chương trình giáo dục sức khỏe, cung cấp dịch vụ y tế và hỗ trợ dinh dưỡng cho trẻ em vùng nông thôn, dân tộc thiểu số.

Câu hỏi thường gặp

1. Tiêu chảy cấp là gì và tại sao lại nguy hiểm ở trẻ dưới 5 tuổi?
   Tiêu chảy cấp là tình trạng đi ngoài phân lỏng ≥ 3 lần trong 24 giờ, kéo dài dưới 14 ngày. Ở trẻ nhỏ, tiêu chảy dễ gây mất nước, rối loạn điện giải, dẫn đến suy dinh dưỡng và tử vong nếu không được xử trí kịp thời.

2. Các nguyên nhân chính gây tiêu chảy cấp ở trẻ em là gì?
   Nguyên nhân chủ yếu gồm virus (đặc biệt là Rota virus), vi khuẩn (E. coli, Shigella, Salmonella) và ký sinh trùng (Entamoeba histolytica). Virus Rota chiếm 50-65% các trường hợp tiêu chảy nặng nhập viện.

3. Làm thế nào để đánh giá mức độ mất nước ở trẻ tiêu chảy?
   Dựa vào các dấu hiệu lâm sàng như trạng thái tỉnh táo, mắt trũng, niêm mạc miệng khô, nếp véo da chậm hồi phục. Mất nước được phân thành không mất nước, mất nước nhẹ và mất nước nặng để lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp.

4. Vai trò của bổ sung kẽm trong điều trị tiêu chảy cấp là gì?
   Kẽm giúp tăng cường hệ miễn dịch, giảm thời gian và mức độ tiêu chảy, đồng thời giảm nguy cơ tái phát. WHO và UNICEF khuyến cáo bổ sung kẽm cho trẻ tiêu chảy cấp từ 6 tháng đến 5 tuổi.

5. Khi nào nên sử dụng kháng sinh trong điều trị tiêu chảy cấp?
   Kháng sinh chỉ được dùng khi có tiêu chảy phân máu (lỵ), nghi ngờ tả hoặc nhiễm Giardia. Việc sử dụng kháng sinh không đúng chỉ làm tăng nguy cơ kháng thuốc và rối loạn hệ vi sinh đường ruột.

Kết luận

• Tiêu chảy cấp ở trẻ từ 2 tháng đến 5 tuổi tại Bệnh viện Đa khoa Thị xã Sa Pa chủ yếu xảy ra ở nhóm tuổi 2-12 tháng, dân tộc Mông, sống ở nông thôn, với tỷ lệ mất nước cao (85,2%).

• Triệu chứng phổ biến gồm tiêu chảy, sốt, nôn, với rối loạn điện giải thường gặp là giảm kali và natri.

• Thời gian điều trị trung bình là 5,49 ngày, thời gian khỏi bệnh trung bình 6,59 ngày, có liên quan đến yếu tố tiêm chủng và tuổi thai khi sinh.

• Các yếu tố nguy cơ như số lần tiêu chảy/ngày, triệu chứng nôn và rối loạn điện giải có ảnh hưởng đến mức độ mất nước và kết quả điều trị.

• Cần tăng cường giáo dục cộng đồng, tiêm chủng đầy đủ, áp dụng phác đồ điều trị chuẩn và theo dõi rối loạn điện giải để cải thiện hiệu quả điều trị tiêu chảy cấp.

Next steps: Triển khai các chương trình can thiệp dựa trên kết quả nghiên cứu, mở rộng khảo sát tại các địa phương khác và theo dõi dài hạn hiệu quả các biện pháp phòng chống tiêu chảy.

Call to action: Các cơ sở y tế và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để nâng cao nhận thức, cải thiện chăm sóc và giảm thiểu tác động của tiêu chảy cấp đối với trẻ em.