Nghiên Cứu Đặc Điểm Lâm Sàng Và Kết Quả Điều Trị Sốc Nhiễm Khuẩn Ở Trẻ Từ 2 Tháng Đến 15 Tuổi Tại Bệnh Viện Nhi Đồng Cần Thơ

Sốc nhiễm khuẩn (SNK) ở trẻ em được định nghĩa là tình trạng suy tuần hoàn cấp tính, dẫn đến giảm tưới máu các cơ quan quan trọng. Tình trạng này kích hoạt một loạt các phản ứng viêm hệ thống và rối loạn chuyển hóa kéo dài, cuối cùng dẫn đến suy đa tạng và có thể gây tử vong. Định nghĩa này nhấn mạnh tính nghiêm trọng và phức tạp của bệnh lý này ở trẻ em.

Tần suất mắc nhiễm khuẩn nặng và sốc nhiễm khuẩn ở trẻ em thay đổi tùy theo khu vực và điều kiện kinh tế xã hội. Một nghiên cứu tại Italy, thực hiện trên 22 khoa hồi sức cấp cứu Nhi khoa từ năm 2004 đến 2005, cho thấy rằng trong số 2741 trẻ em dưới 16 tuổi nhập viện, có 320 trẻ mắc tình trạng nhiễm khuẩn, chiếm tỷ lệ 11.6%. Trong số này, tỷ lệ mắc sốc nhiễm khuẩn là 2.1%.

Theo nghiên cứu của R. Watson và cộng sự, tỷ lệ tử vong do nhiễm khuẩn nặng chung cho toàn nước Mỹ là 10.3%. Nghiên cứu của Wolfler và cộng sự năm 2005 xác định tỷ lệ tử vong do nhiễm khuẩn nặng là 17.7% và do sốc nhiễm khuẩn là 50.8%. Điều này cho thấy sốc nhiễm khuẩn là một tình trạng đặc biệt nguy hiểm với tỷ lệ tử vong rất cao ở trẻ em.

Các cytokine đóng vai trò quan trọng trong cơ chế viêm của sốc nhiễm khuẩn. Hai cytokine quan trọng nhất là TNF-α và IL-1. Chúng có nhiều đặc tính sinh học giống nhau và gây ra các phản ứng viêm như kết dính bạch cầu đa nhân trung tính, hoạt hóa hệ thống đông máu và hình thành huyết khối. Chúng cũng gây phóng thích nhiều chất trung gian khác như leukotriene, histamine, bradykinine, lipooxygenase, catecholamin, serotonine.

Nhiễm khuẩn huyết (NKH) được xem là một quá trình viêm ác tính trong lòng mạch. Quá trình viêm này kéo dài, không tự kiểm soát và điều chỉnh được. Nó gây ra bởi các chất lưu thông trong tuần hoàn và dẫn đến tổn thương các cơ quan trong cơ thể. Nhiễm khuẩn huyết là đáp ứng quá mức của một quá trình viêm bình thường.

Nhiễm khuẩn huyết được khởi đầu bằng sự xâm nhập của vi khuẩn vào cơ thể bệnh nhân. Tương tác giữa hệ thống miễn dịch của bệnh nhân và vi khuẩn dẫn đến hoặc nhiễm khuẩn được giải quyết hoặc nhiễm khuẩn trở nên nặng hơn gây sốc nhiễm khuẩn, suy cơ quan và tử vong. Sự cân bằng giữa phản ứng bảo vệ và phản ứng quá mức của hệ miễn dịch quyết định diễn tiến của bệnh.

Sốt là một trong những triệu chứng phổ biến nhất của sốc nhiễm khuẩn ở trẻ em. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng có sốt. Trong một số trường hợp, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ, có thể gặp tình trạng hạ thân nhiệt. Do đó, việc theo dõi thân nhiệt thường xuyên và đánh giá các dấu hiệu khác là rất quan trọng.

Ngoài sốt, trẻ em bị sốc nhiễm khuẩn có thể có các dấu hiệu toàn thân khác như mệt mỏi, chán ăn, quấy khóc, gan lách to, ban xuất huyết, bầm máu, hồng ban, và vẻ mặt nhiễm trùng. Các dấu hiệu này có thể giúp các bác sĩ và nhân viên y tế nhận biết sớm tình trạng bệnh và đưa ra các biện pháp can thiệp kịp thời.

Các thay đổi về nhịp tim, nhịp thở và ý thức là những dấu hiệu quan trọng khác của sốc nhiễm khuẩn ở trẻ em. Nhịp tim có thể nhanh hơn hoặc chậm hơn so với bình thường, tùy thuộc vào giai đoạn của bệnh. Thở nhanh cũng là một dấu hiệu thường gặp. Trong những trường hợp nặng, trẻ có thể bị thay đổi ý thức, từ lơ mơ đến hôn mê.

Nhiễm trùng đường tiêu hóa và đường hô hấp là những nguyên nhân phổ biến gây sốc nhiễm khuẩn ở trẻ em. Các bệnh lý như viêm ruột, áp-xe gan, viêm túi mật, viêm đại tràng, thủng ruột, viêm phổi, viêm mủ màng phổi, và áp-xe phổi có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn.

Nhiễm trùng da, niêm mạc và đường tim mạch cũng là những nguyên nhân quan trọng gây sốc nhiễm khuẩn. Các bệnh lý như nhọt, bóng nước, áp-xe ở da, vết thương, vết trầy xước bị nhiễm trùng, bỏng, viêm nội tâm mạc nhiễm trùng, áp xe cơ tim, và áp-xe cạnh van tim có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn.

Nhiễm trùng đường sinh dục tiết niệu và các đường truyền tĩnh mạch cũng có thể gây sốc nhiễm khuẩn. Các bệnh lý như viêm đài bể thận, áp-xe thận, sỏi thận có biến chứng, và nhiễm trùng từ các đường truyền tĩnh mạch, các catheter mạch máu, thiết bị nhân tạo có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn.

Công thức máu là một xét nghiệm cơ bản nhưng quan trọng trong chẩn đoán sốc nhiễm khuẩn. Tăng bạch cầu, tăng neutrophil, và tăng tỉ lệ bạch cầu non (band neutrophile) là những kết quả thường gặp. Tuy nhiên, xét nghiệm này có độ chuyên và nhạy thấp, do đó chỉ có tác dụng gợi ý nhiễm khuẩn, không giúp khẳng định hay loại trừ chẩn đoán. Nhiễm khuẩn huyết cũng có thể có bạch cầu và neutrophil giảm.

C-Reactive Protein (CRP) và Procalcitonin là những dấu hiệu của tình trạng viêm. CRP là một protein phản ứng trong giai đoạn cấp, nồng độ tăng ở hầu hết bệnh nhân có tình trạng viêm, nhiễm khuẩn hay tổn thương mô. Procalcitonin liên quan đến đáp ứng miễn dịch trong nhiều nguyên nhân gây viêm như chấn thương, sốc tim, nhiễm khuẩn, phẩu thuật, phỏng. Procalcitonin giúp chẩn đoán sớm tình trạng nhiễm khuẩn.

Khí máu là xét nghiệm cần thiết để đánh giá tình trạng toan kiềm của bệnh nhân. Khởi đầu bệnh nhân có thể kiềm hô hấp. Khi tình trạng giảm tưới máu cơ quan tiếp tục bệnh nhân có toan chuyển hóa do tăng acid lactic hay do suy chức năng thận. Lactate máu là xét nghiệm giúp chẩn đoán tình trạng giảm tưới máu mô. Lactate máu còn giúp theo dõi quá trình điều trị sốc.

Hồi sức tuần hoàn và hô hấp ban đầu là bước quan trọng nhất trong điều trị sốc nhiễm khuẩn. Mục tiêu là đảm bảo cung cấp đủ oxy cho các cơ quan và duy trì huyết áp ổn định. Điều này có thể bao gồm truyền dịch, sử dụng thuốc vận mạch, và hỗ trợ hô hấp bằng oxy hoặc thở máy.

Sử dụng kháng sinh là một phần không thể thiếu trong điều trị sốc nhiễm khuẩn. Kháng sinh nên được sử dụng càng sớm càng tốt sau khi đã lấy mẫu máu để cấy. Việc lựa chọn kháng sinh phù hợp phụ thuộc vào loại vi khuẩn gây bệnh và mức độ nhạy cảm của vi khuẩn với kháng sinh. Kháng độc tố có thể được sử dụng trong một số trường hợp nhất định.

Điều trị hướng theo mục tiêu sớm (EGDT) là một phương pháp điều trị sốc nhiễm khuẩn tập trung vào việc đạt được các mục tiêu cụ thể trong vòng vài giờ đầu tiên sau khi chẩn đoán. Các mục tiêu này bao gồm duy trì huyết áp trung bình, cung cấp đủ oxy cho các cơ quan, và giảm nồng độ lactate máu. EGDT đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc cải thiện tỉ lệ tử vong do sốc nhiễm khuẩn.