Đặc Điểm Lâm Sàng và Kết Quả Điều Trị Nhiễm Khuẩn Huyết ở Bệnh Nhân Tắc Mật

Nhiễm khuẩn huyết (NKH) được định nghĩa theo nhiều tiêu chuẩn. Sepsis 1 yêu cầu bằng chứng nhiễm trùng kèm ít nhất 2 tiêu chuẩn của hội chứng đáp ứng viêm hệ thống (SIRS). Sepsis 2 mở rộng tiêu chuẩn bao gồm thông số chung, viêm, huyết động, rối loạn cơ quan và tưới máu mô. Sepsis 3 định nghĩa NKH là tình trạng suy đa cơ quan đe dọa tính mạng do rối loạn điều hòa đáp ứng của cơ thể với nhiễm khuẩn. Suy đa cơ quan được xác định bằng thang điểm SOFA ≥ 2 điểm. Nhiễm khuẩn huyết thứ phát sau tắc mật là NKH do biến chứng của tắc mật chưa được giải quyết.

Tắc mật kéo dài gây ảnh hưởng đến nhiều hệ cơ quan. Ở hệ tiêu hóa, tắc mật gây kém hấp thu chất béo, vitamin tan trong mỡ (A, D, E, K), đi ngoài phân mỡ, tổn thương tế bào gan, tăng AST, ALT. Ở thận, bệnh nhân vàng da tắc mật có nguy cơ cao suy thận cấp do nội độc tố vi khuẩn gây co mạch và suy chức năng gan. Ở tim mạch, vàng da tắc mật gây giảm phản ứng của mạch máu và tăng nguy cơ hạ huyết áp sau giải áp đường mật. Điều trị kháng sinh không đạt hiệu quả tối ưu cho đến khi đường mật được thông thoáng.

Các triệu chứng cơ năng thường gặp bao gồm vàng da, vàng mắt (do tăng bilirubin máu), sốt cao và rét run (biểu hiện nhiễm trùng). Đau bụng vùng hạ sườn phải cũng là một triệu chứng đáng chú ý. Bệnh nhân có thể cảm thấy mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn hoặc nôn. Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể có ngứa da do ứ mật. Theo nghiên cứu của Yunfu LV và cs [67], áp lực đường mật gia tăng và đường kính ống mật giãn ra có thể xuất hiện trước khi có triệu chứng vàng da.

Khám thực thể có thể phát hiện gan to, lách to (trong trường hợp tắc mật kéo dài). Ấn đau vùng hạ sườn phải gợi ý viêm đường mật. Trong trường hợp nặng, bệnh nhân có thể có các dấu hiệu của sốc nhiễm khuẩn như tụt huyết áp, nhịp tim nhanh, thở nhanh và rối loạn ý thức. Các dấu hiệu toàn thân khác bao gồm mệt mỏi, suy kiệt. Bệnh nhân cần được theo dõi sát các dấu hiệu sinh tồn để phát hiện sớm các biến chứng.

Các chỉ số sinh hóa máu có vai trò quan trọng. CRP (C-reactive protein) và PCT (Procalcitonin) tăng cao là dấu hiệu gợi ý tình trạng viêm nhiễm do vi khuẩn. Các chỉ số chức năng gan như AST, ALT, bilirubin toàn phần và bilirubin trực tiếp thường tăng cao, phản ánh tình trạng tổn thương tế bào gan và tắc nghẽn đường mật. Albumin máu có thể giảm do suy giảm chức năng gan. Lưu ý rằng độ nhạy và độ đặc hiệu của mỗi xét nghiệm có thể khác nhau.

Cấy máu là xét nghiệm quan trọng để xác định vi sinh vật gây nhiễm khuẩn huyết. Kết quả cấy máu dương tính giúp xác định loại vi khuẩn và thực hiện kháng sinh đồ. Kháng sinh đồ giúp lựa chọn kháng sinh phù hợp để điều trị. Các vi sinh vật gây nhiễm khuẩn huyết thường gặp trong tắc mật bao gồm vi khuẩn Gram âm như E. coli, Klebsiella pneumoniae và vi khuẩn Gram dương như Enterococcus. Tuy nhiên, vi khuẩn gây bệnh có thể khác nhau tùy thuộc vào từng trường hợp.

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh hỗ trợ chẩn đoán nguyên nhân tắc mật. Siêu âm là phương pháp đầu tay, giúp phát hiện giãn đường mật và sỏi đường mật. CT scan và MRI cho phép đánh giá chi tiết hơn về đường mật, phát hiện u đường mật hoặc u đầu tụy. Chụp cộng hưởng từ đường mật (CHMR) là phương pháp không xâm lấn, cho hình ảnh rõ nét về đường mật. ERCP (chụp mật tụy ngược dòng qua nội soi) có thể được sử dụng để chẩn đoán và điều trị tắc mật do sỏi hoặc u.

Dẫn lưu đường mật là phương pháp quan trọng để giải quyết tình trạng tắc nghẽn. ERCP là phương pháp nội soi, sử dụng ống nội soi đưa vào tá tràng và đường mật để lấy sỏi, đặt stent hoặc mở rộng đường mật. PTBD là phương pháp can thiệp qua da, sử dụng kim chọc vào đường mật và đặt ống dẫn lưu để giải áp. Phẫu thuật có thể được chỉ định trong trường hợp tắc mật phức tạp hoặc do u.

Sử dụng kháng sinh là biện pháp quan trọng để kiểm soát nhiễm khuẩn huyết. Kháng sinh phổ rộng nên được sử dụng ngay khi nghi ngờ nhiễm khuẩn huyết. Sau khi có kết quả cấy máu và kháng sinh đồ, kháng sinh nên được điều chỉnh theo kết quả. Các kháng sinh thường được sử dụng bao gồm cephalosporin thế hệ 3 hoặc 4, carbapenem hoặc fluoroquinolone. Thời gian điều trị kháng sinh thường kéo dài từ 7 đến 14 ngày.

Hồi sức tích cực đóng vai trò quan trọng trong điều trị nhiễm khuẩn huyết. Bệnh nhân cần được theo dõi sát các dấu hiệu sinh tồn, đảm bảo thông khí và tuần hoàn. Bù dịch và sử dụng thuốc vận mạch có thể cần thiết để duy trì huyết áp. Thở máy có thể được chỉ định trong trường hợp suy hô hấp. Các biện pháp hỗ trợ chức năng sống khác bao gồm lọc máu, dinh dưỡng đường tĩnh mạch và kiểm soát đường huyết.

Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ tử vong. Tuổi cao, bệnh nền nặng, suy đa tạng và sốc nhiễm khuẩn là những yếu tố làm tăng nguy cơ tử vong. Việc chậm trễ trong chẩn đoán và điều trị cũng làm tăng nguy cơ tử vong. Phân tích các yếu tố nguy cơ giúp xác định bệnh nhân có nguy cơ cao và đưa ra các biện pháp can thiệp kịp thời.

Các biến chứng có thể xảy ra sau điều trị. Suy đa tạng là biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến nhiều cơ quan như gan, thận, tim và phổi. Sốc nhiễm khuẩn là tình trạng tụt huyết áp không đáp ứng với bù dịch và thuốc vận mạch. Các biến chứng khác bao gồm rối loạn đông máu, suy dinh dưỡng và nhiễm trùng bệnh viện.

Tiên lượng phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi, bệnh nền, mức độ suy tạng, thời gian từ khi khởi phát bệnh đến khi điều trị, và đáp ứng với điều trị. Các thang điểm đánh giá tiên lượng như SOFA (Sequential Organ Failure Assessment) và APACHE II (Acute Physiology and Chronic Health Evaluation II) có thể được sử dụng để dự đoán khả năng sống sót.

Các hướng nghiên cứu mới bao gồm: (1) Phát triển các xét nghiệm chẩn đoán nhanh và chính xác hơn để phát hiện sớm nhiễm khuẩn huyết. (2) Nghiên cứu và phát triển các kháng sinh mới để chống lại các vi khuẩn kháng thuốc. (3) Tìm hiểu cơ chế bệnh sinh của nhiễm khuẩn huyết để phát triển các biện pháp điều trị nhắm vào các mục tiêu cụ thể. (4) Nghiên cứu các biện pháp hỗ trợ miễn dịch để tăng cường khả năng chống lại nhiễm trùng của cơ thể.