Nghiên Cứu Chiến Lược Xin Lỗi và Phản Ứng Trong Giao Tiếp Tiếng Anh và Tiếng Việt

• Tác giả: Ngô Thị Hiền Trang
• Người hướng dẫn: Assoc. Lưu Quý Khương
• Trường học: The University of Danang - University of Foreign Language Studies
• Chuyên ngành: The English Language
• Đề tài: Apologies and Responses in English and Vietnamese Conversations
• Loại tài liệu: Doctoral Thesis
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Danang

• ACKNOWLEDGEMENTS
• STATEMENT OF AUTHORSHIP
• ABSTRACT
• TABLE OF CONTENTS
• LIST OF ABBREVIATIONS
• LIST OF TABLES
• LIST OF FIGURES
• 1. CHAPTER ONE: INTRODUCTION
• 1.1. AIMS AND OBJECTIVES
• 1.2. SCOPE OF THE STUDY
• 1.3. CONTRIBUTIONS OF THE STUDY
• 1.4. DEFINITIONS OF KEY TERMS
• 1.5. ORGANIZATION OF THE STUDY
• 2. LITERATURE REVIEW AND THEORETICAL BACKGROUND
• 2.1. PREVIOUS STUDIES RELATED TO APOLOGIES AND RESPONSES
• 2.1.1. Socio-pragmatic Studies
• 2.1.2. Contrastive or Cross-cultural Pragmatic Studies
• 2.1.3. Interlanguage Pragmatic Studies
• 2.1.4. Research Gaps from the Previous Studies
• 2.2. Sociopragmatics in Speech Acts
• 2.3. Conversation and Film Conversation
• 2.4. Exchange in Adjacency Pair of Speech Acts
• 2.5. Speech Act and Pragmatic Act Theory
• 2.6. Language and Culture
• 2.7. Conceptual Framework of the Study
• 2.8. Sources of Data
• 2.9. Population, Samples, and Sampling
• 2.10. Data Collection Instruments
• 2.11. Data Collection Procedures
• 2.12. Statistical Analysis Tool
• 2.13. Matrix of Collected Data
• 2.14. Data Analysis Procedure
• 2.15. Analytical Framework of the Study
• 2.16. RELIABILITY AND VALIDITY
• 3. APOLOGY AND RESPONSE STRATEGIES IN ENGLISH FILM CONVERSATIONS
• 3.1. EXCHANGES OF APOLOGY AND RESPONSE STRATEGIES
• 3.1.1. Direct and Indirect Apology Strategies
• 3.1.2. Direct and Indirect Response Strategies
• 3.1.3. Apology and Response Strategies
• 3.2. GENDER INFLUENCES ON APOLOGY AND RESPONSE STRATEGIES
• 3.2.1. Gender Influences on Apology Strategies in English Film Conversations
• 3.2.2. Gender Influences on Response Strategies in English Film Conversations
• 3.2.3. Gender Influences on Exchanges of Apology and Response Strategies in English Film Conversations
• 3.3. POWER INFLUENCES ON APOLOGY AND RESPONSE STRATEGIES
• 3.3.1. Power Influences on Apology Strategies in English Film Conversations
• 3.3.2. Power Influences on Exchanges of Apology and Response Strategies in English Film Conversations
• 4. APOLOGY AND RESPONSE STRATEGIES IN VIETNAMESE FILM CONVERSATIONS
• 4.1. EXCHANGES OF APOLOGY AND RESPONSE STRATEGIES
• 4.1.1. Direct and Indirect Apology Strategies
• 4.1.2. Direct and Indirect Response Strategies
• 4.1.3. Apology and Response Strategies
• 4.2. GENDER INFLUENCES ON APOLOGY AND RESPONSE STRATEGIES
• 4.2.1. Gender Influences on Apology Strategies in Vietnamese Film Conversations
• 4.2.2. Gender Influences on Response Strategies in Vietnamese Film Conversations
• 4.2.3. Gender Influences on Exchanges of Apology and Response Strategies in Vietnamese Film Conversations
• 4.3. POWER INFLUENCES ON APOLOGY AND RESPONSE STRATEGIES
• 4.3.1. Power Influences on Apology Strategies in Vietnamese Film Conversations
• 4.3.2. Power Influences on Exchanges of Apology and Response Strategies in Vietnamese Film Conversations
• 5. SIMILARITIES AND DIFFERENCES IN APOLOGY AND RESPONSE STRATEGIES IN ENGLISH AND VIETNAMESE FILM CONVERSATIONS
• 5.1. SIMILARITIES IN APOLOGY AND RESPONSE STRATEGIES IN ENGLISH AND VIETNAMESE FILM CONVERSATIONS
• 5.1.1. Similarities in Apology and Response Strategies in Film Conversations
• 5.1.2. Similarities in Gender Influences on Apology and Response Strategies in Film Conversations
• 5.1.3. Similarities in Power Influences on Apology and Response Strategies
• 5.1.4. Summary on Similarities in Apology and Response Strategies in Film Conversations
• 5.2. DIFFERENCES IN APOLOGY AND RESPONSES IN ENGLISH AND VIETNAMESE FILM CONVERSATIONS
• 5.2.1. Differences in Apology and Response Strategies
• 5.2.2. Differences in Gender Influences on Apology and Response Strategies
• 5.2.3. Differences in Power Influences on Apology and Response Strategies
• 5.2.4. Summary on Differences in Apology and Response Strategies in Film Conversations
• 6. CONCLUSION AND IMPLICATIONS
• 6.1. English Language Research Implications
• 6.2. LIMITATIONS OF THE THESIS
• LIST OF PUBLICATIONS AND CONFERENCE PRESENTATIONS

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Chiến Lược Xin Lỗi Trong Giao Tiếp

Nghiên cứu về chiến lược xin lỗi và phản ứng trong giao tiếp, cả tiếng Anh lẫn tiếng Việt, là một lĩnh vực quan trọng trong ngôn ngữ học ứng dụng và giao tiếp liên văn hóa. Hành động xin lỗi không chỉ đơn thuần là một lời nói, mà là một hành động pragmatic có thể ảnh hưởng sâu sắc đến mối quan hệ xã hội. Khi một lỗi lầm xảy ra, dù vô tình hay cố ý, lời xin lỗi đóng vai trò xoa dịu, hàn gắn và duy trì sự hài hòa trong tương tác. Nghiên cứu này khám phá các sắc thái văn hóa khác nhau trong cách xin lỗi và phản ứng, từ đó giúp cải thiện hiệu quả giao tiếp và giảm thiểu hiểu lầm. Các yếu tố như giới tính và quyền lực cũng đóng vai trò quan trọng trong việc định hình các chiến lược này, tạo nên một bức tranh phức tạp và đa dạng về hành vi giao tiếp.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Xin Lỗi Song Ngữ

Nghiên cứu về xin lỗi trong bối cảnh song ngữ (tiếng Anh và tiếng Việt) đặc biệt quan trọng vì nó giúp làm sáng tỏ những khác biệt văn hóa tinh tế trong cách hai ngôn ngữ này xử lý các tình huống nhạy cảm. Những khác biệt này có thể dẫn đến hiểu lầm và xung đột không đáng có nếu không được nhận biết và xử lý đúng cách. Phân tích sâu các chiến lược xin lỗi và phản ứng xin lỗi ở cả hai ngôn ngữ giúp người học ngôn ngữ và những người làm việc trong môi trường đa văn hóa giao tiếp hiệu quả hơn, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp hơn và tránh được những tình huống khó xử.

1.2. Ứng Dụng Thực Tiễn Của Nghiên Cứu Xin Lỗi Trong Xã Hội

Kết quả nghiên cứu về chiến lược xin lỗi và phản ứng xin lỗi có thể được áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, từ giáo dục, kinh doanh đến ngoại giao và giải quyết xung đột. Trong giáo dục, nó có thể giúp học sinh và sinh viên hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của việc xin lỗi chân thành và đúng cách. Trong kinh doanh, nó có thể giúp các doanh nghiệp xây dựng lòng tin với khách hàng và đối tác. Trong ngoại giao, nó có thể giúp các quốc gia giải quyết tranh chấp và xây dựng mối quan hệ hòa bình. Nghiên cứu này góp phần vào việc xây dựng một xã hội văn minh và tôn trọng lẫn nhau, nơi mọi người có thể giao tiếp hiệu quả và giải quyết xung đột một cách xây dựng.

II. Thách Thức Trong Nghiên Cứu Chiến Lược Xin Lỗi Hiệu Quả

Nghiên cứu về chiến lược xin lỗi và phản ứng xin lỗi không phải là không có thách thức. Một trong những thách thức lớn nhất là sự phức tạp của ngữ cảnh giao tiếp. Lời xin lỗi hiệu quả phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mối quan hệ giữa người nói và người nghe, mức độ nghiêm trọng của lỗi lầm, và các chuẩn mực văn hóa. Thêm vào đó, việc thu thập và phân tích dữ liệu cũng đòi hỏi phương pháp luận chặt chẽ và sự nhạy bén về văn hóa. Cần phải sử dụng các phương pháp nghiên cứu phù hợp để đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy của kết quả. Nghiên cứu cũng cần phải xem xét đến các yếu tố phi ngôn ngữ, chẳng hạn như giọng điệu, biểu cảm khuôn mặt và ngôn ngữ cơ thể, vì chúng có thể ảnh hưởng đến cách lời xin lỗi được tiếp nhận.

2.1. Vấn Đề Chủ Quan Trong Đánh Giá Xin Lỗi

Việc đánh giá hiệu quả của một lời xin lỗi có thể mang tính chủ quan, vì nó phụ thuộc vào cảm nhận và kỳ vọng của người nghe. Một lời xin lỗi được coi là chân thành và chấp nhận được bởi một người có thể bị coi là giả tạo và không thỏa đáng bởi người khác. Điều này đặc biệt đúng trong bối cảnh đa văn hóa, nơi các chuẩn mực về sự chân thành và hối lỗi có thể khác nhau đáng kể. Do đó, nghiên cứu cần phải xem xét đến sự đa dạng của quan điểm và tránh đưa ra những kết luận khái quát hóa.

2.2. Khó Khăn Trong Thu Thập Dữ Liệu Về Xin Lỗi Tự Nhiên

Thu thập dữ liệu về xin lỗi trong môi trường giao tiếp tự nhiên có thể gặp nhiều khó khăn. Các tình huống xin lỗi thường diễn ra một cách ngẫu nhiên và không thể đoán trước được. Việc ghi lại và phân tích các tình huống này đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và sự nhạy bén trong quan sát. Nghiên cứu có thể sử dụng các phương pháp như phỏng vấn, khảo sát và phân tích dữ liệu văn bản để thu thập thông tin, nhưng cần phải đảm bảo rằng các phương pháp này không gây ảnh hưởng đến tính tự nhiên của hành vi giao tiếp.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Chiến Lược Xin Lỗi Phân Tích Phim

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp phân tích hội thoại từ các bộ phim để khám phá chiến lược xin lỗi và phản ứng xin lỗi trong tiếng Anh và tiếng Việt. Phim ảnh cung cấp một nguồn dữ liệu phong phú và đa dạng về các tình huống giao tiếp, cho phép nghiên cứu xem xét các yếu tố như giới tính, quyền lực và văn hóa. Bằng cách phân tích các đoạn hội thoại, nghiên cứu có thể xác định các mô hình và xu hướng trong cách mọi người xin lỗi và phản ứng lại lời xin lỗi. Phương pháp này cho phép nghiên cứu khám phá sự khác biệt giữa các chiến lược xin lỗi trực tiếp và gián tiếp, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến sự thành công của một lời xin lỗi.

3.1. Ưu Điểm Của Phân Tích Hội Thoại Phim Ảnh

Phân tích hội thoại từ phim ảnh có một số ưu điểm so với các phương pháp nghiên cứu khác. Thứ nhất, phim ảnh cung cấp một nguồn dữ liệu phong phú và dễ tiếp cận. Thứ hai, các đoạn hội thoại trong phim thường được viết một cách tự nhiên và phản ánh các tình huống giao tiếp thực tế. Thứ ba, phim ảnh cho phép nghiên cứu xem xét các yếu tố phi ngôn ngữ, chẳng hạn như giọng điệu và biểu cảm khuôn mặt. Cuối cùng, phân tích hội thoại phim ảnh là một phương pháp nghiên cứu ít xâm phạm, vì nó không yêu cầu sự tham gia trực tiếp của người tham gia.

3.2. Quy Trình Phân Tích Hội Thoại Về Xin Lỗi Chi Tiết

Quy trình phân tích hội thoại phim ảnh bao gồm các bước sau: (1) lựa chọn các bộ phim phù hợp; (2) trích xuất các đoạn hội thoại có chứa các hành động xin lỗi và phản ứng lại lời xin lỗi; (3) mã hóa dữ liệu theo các chiến lược xin lỗi và phản ứng xin lỗi khác nhau; (4) phân tích dữ liệu để xác định các mô hình và xu hướng; và (5) diễn giải kết quả trong bối cảnh lý thuyết. Nghiên cứu này sử dụng taxonomy xin lỗi của Trosborg (2011) và taxonomy phản ứng xin lỗi của Holmes (1990, 1995) để mã hóa dữ liệu.

IV. Kết Quả So Sánh Chiến Lược Xin Lỗi Anh Việt Qua Phim

Nghiên cứu cho thấy có cả sự tương đồng và khác biệt giữa chiến lược xin lỗi và phản ứng xin lỗi trong tiếng Anh và tiếng Việt. Trong cả hai ngôn ngữ, chiến lược xin lỗi trực tiếp (ví dụ: sử dụng từ "xin lỗi") là phổ biến, nhưng chiến lược xin lỗi gián tiếp (ví dụ: bày tỏ sự hối tiếc) cũng được sử dụng rộng rãi. Sự khác biệt chính nằm ở tần suất sử dụng các chiến lược khác nhau và cách chúng được diễn đạt. Ví dụ, người Việt có xu hướng sử dụng các hình thức xin lỗi gián tiếp hơn người Anh, và họ thường chú trọng đến việc duy trì mối quan hệ xã hội hơn là thừa nhận trách nhiệm.

4.1. Tương Đồng Trong Các Chiến Lược Xin Lỗi Chung

Cả trong tiếng Anh và tiếng Việt, việc thừa nhận trách nhiệm (Acknowledgement of Responsibility) và bày tỏ sự hối tiếc (Expression of Regret) đều là những yếu tố quan trọng của một lời xin lỗi hiệu quả. Tuy nhiên, cách những yếu tố này được thể hiện có thể khác nhau. Ví dụ, người Anh có thể sử dụng các cụm từ như "I take full responsibility," trong khi người Việt có thể nói "Tôi rất hối hận về những gì đã xảy ra."

4.2. Khác Biệt Văn Hóa Trong Cách Xin Lỗi và Phản Ứng

Một trong những khác biệt văn hóa chính là sự chú trọng đến Face-Threatening Act (FTA). Trong văn hóa Việt Nam, việc xin lỗi có thể được coi là một FTA, vì nó có thể làm tổn hại đến danh dự và uy tín của người nói. Do đó, người Việt thường cẩn trọng hơn trong việc xin lỗi và sử dụng các chiến lược gián tiếp để giảm thiểu tác động tiêu cực. Ngược lại, người Anh có xu hướng trực tiếp hơn và ít lo lắng hơn về việc làm tổn hại đến danh dự của bản thân.

V. Ảnh Hưởng Giới Tính Quyền Lực Đến Chiến Lược Xin Lỗi

Nghiên cứu cũng cho thấy rằng giới tính và quyền lực có ảnh hưởng đáng kể đến chiến lược xin lỗi và phản ứng xin lỗi. Phụ nữ thường có xu hướng xin lỗi nhiều hơn nam giới, và họ cũng có nhiều khả năng sử dụng các chiến lược xin lỗi thể hiện sự cảm thông và quan tâm đến người khác. Những người có quyền lực thấp hơn thường có xu hướng xin lỗi nhiều hơn những người có quyền lực cao hơn, và họ cũng có nhiều khả năng sử dụng các chiến lược xin lỗi thể hiện sự phục tùng và tôn trọng.

5.1. Vai Trò Giới Tính Trong Lựa Chọn Chiến Lược Xin Lỗi

Sự khác biệt về giới tính trong chiến lược xin lỗi có thể phản ánh các vai trò giới tính truyền thống. Phụ nữ thường được kỳ vọng là người chăm sóc và hòa giải, vì vậy họ có nhiều khả năng sử dụng các chiến lược xin lỗi thể hiện sự cảm thông và quan tâm. Nam giới, mặt khác, thường được kỳ vọng là người mạnh mẽ và độc lập, vì vậy họ có thể ít sẵn sàng xin lỗi vì sợ bị coi là yếu đuối.

5.2. Tác Động Quyền Lực Đến Cách Thức Xin Lỗi và Phản Ứng

Sự khác biệt về quyền lực trong chiến lược xin lỗi có thể phản ánh sự bất bình đẳng trong xã hội. Những người có quyền lực thấp hơn có thể sử dụng chiến lược xin lỗi như một cách để thể hiện sự phục tùng và tôn trọng, trong khi những người có quyền lực cao hơn có thể sử dụng chiến lược xin lỗi như một cách để củng cố vị thế của mình.

VI. Ứng Dụng Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Chiến Lược Xin Lỗi

Nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng đối với việc giảng dạy và học tập ngôn ngữ, cũng như giao tiếp đa văn hóa. Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để phát triển các tài liệu giảng dạy và đào tạo giúp người học ngôn ngữ và những người làm việc trong môi trường đa văn hóa giao tiếp hiệu quả hơn. Nghiên cứu cũng có thể cung cấp thông tin cho các nhà hoạch định chính sách và các tổ chức quốc tế về cách xây dựng các chiến lược giao tiếp hiệu quả để giải quyết xung đột và xây dựng hòa bình. Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc khám phá các chiến lược xin lỗi và phản ứng xin lỗi trong các bối cảnh giao tiếp khác nhau, chẳng hạn như truyền thông trực tuyến và giao tiếp kinh doanh.

6.1. Phát Triển Tài Liệu Giảng Dạy Về Xin Lỗi Hiệu Quả

Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để phát triển các tài liệu giảng dạy tập trung vào việc giúp người học ngôn ngữ hiểu rõ hơn về các chiến lược xin lỗi và phản ứng xin lỗi khác nhau, cũng như cách sử dụng chúng một cách hiệu quả trong các tình huống giao tiếp khác nhau. Tài liệu giảng dạy có thể bao gồm các ví dụ về các cuộc hội thoại thực tế, các bài tập thực hành và các hoạt động thảo luận.

6.2. Nghiên Cứu Mở Rộng Sang Các Bối Cảnh Giao Tiếp Mới

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc khám phá các chiến lược xin lỗi và phản ứng xin lỗi trong các bối cảnh giao tiếp mới, chẳng hạn như truyền thông trực tuyến và giao tiếp kinh doanh. Điều này sẽ giúp mở rộng hiểu biết của chúng ta về các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của một lời xin lỗi và cung cấp thông tin cho các nhà hoạch định chính sách và các tổ chức quốc tế về cách xây dựng các chiến lược giao tiếp hiệu quả để giải quyết xung đột và xây dựng hòa bình. Cần chú trọng đến LSI keywords và Salient Entity trong các nghiên cứu tiếp theo.