Nghiên cứu yếu tố văn hóa trong việc dịch slang tiếng Anh sang tiếng Việt của sinh viên ngành Tiếng Anh thương mại

• Tác giả: Đoàn Minh Hậu
• Trường học: Đại học Kinh tế Quốc dân
• Chuyên ngành: Tiếng Anh thương mại
• Đề tài: Yếu Tố Văn Hóa Ảnh Hưởng Đến Việc Dịch Slang Từ Tiếng Anh Sang Tiếng Việt Của Sinh Viên Năm Ba Và Năm Tư Ngành Tiếng Anh Thương Mại Tại Đại Học Kinh Tế Quốc Dân
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• ACKNOWLEDGEMENT
• EXECUTIVE SUMMARY
• 1. CHAPTER 1: INTRODUCTION
• 1.1. Introduction of the Research
• 1.2. Rationale for the Research
• 1.3. Purposes of the Research
• 1.4. Scope of the Research
• 1.5. Research Questions
• 1.6. Research Methods
• 1.7. Design of the Research
• 2. CHAPTER 2: THEORETICAL FRAMEWORK
• 2.1. Translation and Cultural Factors
• 2.2. Definition of Translation
• 2.3. Types of Translation
• 2.3.1. Word-for-word translation
• 2.3.2. Literal translation
• 3. CHAPTER 3: METHODOLOGY
• 3.1. The setting of the research
• 3.2. Data collection techniques
• 3.3. Data analysis process
• 4. CHAPTER 4: FINDINGS AND DISCUSSION
• 4.1. Difficulties encountered by students when translating English to Vietnamese
• 4.2. The frequency of students encountering slang terms during translation
• 4.3. The level of confidence of students when translating slang language
• 4.4. The amount of time that students spend researching and translating a slang expression
• 4.5. The English slang expression that presents the greatest difficulty in translation to Vietnamese
• 4.6. Cultural factors affecting translation versions of slang from English to Vietnamese
• 4.7. Measures Business English juniors and seniors take to enhance their own weaknesses relating to cultural factors in the translation process
• 4.8. The information resources utilized by students to investigate the cultural context of English slang expressions
• 4.9. The most effective exercise in enhancing students' translation proficiency for English slang expressions
• 4.10. Recommendation for students
• 4.11. Recommendation for teachers
• CONCLUSION
• LIST OF FIGURES

I. Giới thiệu

Nghiên cứu này nhằm khám phá những thách thức mà sinh viên năm ba và năm tư ngành Tiếng Anh thương mại tại Đại học Kinh tế Quốc dân gặp phải khi dịch slang tiếng Anh sang tiếng Việt. Mục tiêu chính là xác định các yếu tố văn hóa ảnh hưởng đến việc dịch, tìm hiểu những khó khăn mà sinh viên thường gặp và đề xuất các phương pháp thực tiễn để hỗ trợ sinh viên. Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp cả phương pháp định tính và định lượng. Dữ liệu chính được thu thập thông qua bảng khảo sát với 100 sinh viên, trong khi dữ liệu phụ được lấy từ các tài liệu học thuật và nguồn trực tuyến. Kết quả cho thấy sinh viên gặp nhiều khó khăn trong việc xác định ngữ nghĩa của slang và tìm kiếm các tương đương trong tiếng Việt.

1.1. Tầm quan trọng của nghiên cứu

Nghiên cứu này không chỉ giúp sinh viên hiểu rõ hơn về yếu tố văn hóa trong việc dịch slang, mà còn cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách mà văn hóa ảnh hưởng đến việc hiểu và sử dụng ngôn ngữ. Việc dịch slang không chỉ đơn thuần là chuyển đổi từ ngữ mà còn là việc truyền tải các giá trị văn hóa và xã hội. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh toàn cầu hóa, nơi mà ngôn ngữ và văn hóa giao thoa mạnh mẽ. Nghiên cứu cũng có thể giúp các giảng viên và nhà nghiên cứu trong việc phát triển các chương trình giảng dạy phù hợp hơn với nhu cầu thực tế của sinh viên.

II. Các yếu tố văn hóa ảnh hưởng đến dịch thuật

Các yếu tố văn hóa đóng vai trò quan trọng trong việc dịch slang tiếng Anh sang tiếng Việt. Sự khác biệt về văn hóa có thể dẫn đến những hiểu lầm trong việc dịch thuật. Sinh viên cần nhận thức rõ về các đặc điểm văn hóa của cả hai ngôn ngữ để có thể dịch một cách chính xác. Nghiên cứu chỉ ra rằng sinh viên thường gặp khó khăn trong việc tìm kiếm các từ tương đương trong tiếng Việt do sự khác biệt trong bối cảnh văn hóa. Việc hiểu rõ về thói quen ngôn ngữ và các biểu hiện văn hóa là rất cần thiết để có thể dịch một cách hiệu quả. Các sinh viên cũng cần phát triển kỹ năng dịch để có thể xử lý các tình huống dịch thuật phức tạp hơn.

2.1. Khó khăn trong việc dịch slang

Một trong những khó khăn lớn nhất mà sinh viên gặp phải khi dịch slang là việc xác định ngữ nghĩa chính xác của từ. Nhiều từ slang có thể mang nhiều nghĩa khác nhau tùy thuộc vào ngữ cảnh. Điều này đòi hỏi sinh viên không chỉ có kiến thức về ngôn ngữ mà còn phải hiểu rõ về văn hóa và bối cảnh xã hội mà từ đó xuất phát. Nghiên cứu cho thấy rằng sinh viên thường cảm thấy thiếu tự tin khi phải dịch các từ slang do sự phức tạp của chúng. Việc thiếu hiểu biết về văn hóa cũng là một yếu tố cản trở khả năng dịch thuật của sinh viên.

III. Đề xuất và giải pháp

Để cải thiện khả năng dịch slang, sinh viên cần được trang bị các công cụ và tài nguyên phù hợp. Việc tổ chức các buổi hội thảo về văn hóa và ngôn ngữ có thể giúp sinh viên nâng cao nhận thức về các yếu tố ảnh hưởng đến dịch thuật. Ngoài ra, việc khuyến khích sinh viên tham gia vào các hoạt động giao lưu văn hóa cũng sẽ giúp họ hiểu rõ hơn về cách sử dụng slang trong các tình huống thực tế. Các giảng viên cũng nên cung cấp thêm tài liệu và hướng dẫn về cách dịch slang một cách hiệu quả, từ đó giúp sinh viên tự tin hơn trong việc áp dụng kiến thức vào thực tiễn.

3.1. Tài nguyên hỗ trợ

Sinh viên nên được khuyến khích sử dụng các tài nguyên trực tuyến và tài liệu học thuật để tìm hiểu về slang và các yếu tố văn hóa liên quan. Các trang web, diễn đàn và nhóm mạng xã hội có thể là nguồn thông tin quý giá cho sinh viên trong việc tìm hiểu và thực hành dịch thuật. Việc sử dụng các ứng dụng dịch thuật cũng có thể giúp sinh viên nhanh chóng tìm kiếm các từ tương đương và hiểu rõ hơn về ngữ nghĩa của chúng trong bối cảnh văn hóa cụ thể.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của tiếng Anh như một ngôn ngữ quốc tế, việc dịch thuật các thành ngữ, đặc biệt là tiếng lóng, từ tiếng Anh sang tiếng Việt ngày càng trở nên quan trọng. Theo khảo sát với 100 sinh viên năm ba và năm tư chuyên ngành Tiếng Anh Thương mại tại Đại học Kinh tế Quốc dân, 36% sinh viên thường xuyên gặp phải các thuật ngữ tiếng lóng trong quá trình dịch, 28% gặp đôi khi và chỉ 7% gặp thường xuyên. Tuy nhiên, việc dịch tiếng lóng không chỉ đơn thuần là chuyển đổi ngôn ngữ mà còn đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về các yếu tố văn hóa đặc thù của cả hai ngôn ngữ. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các yếu tố văn hóa ảnh hưởng đến các phiên bản dịch tiếng lóng, khảo sát những khó khăn mà sinh viên gặp phải và đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng dịch thuật. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sinh viên chuyên ngành Tiếng Anh Thương mại tại Đại học Kinh tế Quốc dân trong năm học 2022-2023. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao năng lực dịch thuật, góp phần phát triển kỹ năng giao tiếp liên văn hóa và hỗ trợ đào tạo ngôn ngữ chuyên sâu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

• Lý thuyết dịch thuật: Dựa trên định nghĩa của Newmark (1988) và Nida & Taber (1969), dịch thuật là quá trình chuyển đổi ý nghĩa từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích, bao gồm ba bước chính: phân tích, chuyển giao và tái cấu trúc.
• Các loại dịch thuật: Theo Catford (1965), dịch thuật được chia thành ba loại chính: dịch từng từ, dịch theo cấu trúc ngữ pháp và dịch tự do. Trong dịch tiếng lóng, dịch tự do thường được ưu tiên để đảm bảo tính tự nhiên và phù hợp văn hóa.
• Yếu tố văn hóa trong dịch thuật: Văn hóa ảnh hưởng sâu sắc đến cách hiểu và chuyển tải nghĩa của tiếng lóng. Các yếu tố như giá trị, niềm tin, chuẩn mực xã hội và sự hài hước có thể làm thay đổi cách dịch và tiếp nhận của người đọc.
• Khái niệm tiếng lóng: Tiếng lóng là ngôn ngữ không chính thức, thường được sử dụng trong các nhóm xã hội nhất định và có tính biến đổi cao theo thời gian và địa điểm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed-methods), kết hợp cả phân tích định tính và định lượng. Dữ liệu chính được thu thập qua khảo sát trực tuyến với 100 sinh viên năm ba và năm tư chuyên ngành Tiếng Anh Thương mại tại Đại học Kinh tế Quốc dân, sử dụng bảng câu hỏi gồm 10 câu hỏi liên quan đến kinh nghiệm dịch tiếng lóng và nhận thức về yếu tố văn hóa. Ngoài ra, nhóm nghiên cứu còn tổ chức các nhóm tập trung (focus groups) để thu thập ý kiến sâu hơn về các khó khăn và chiến lược dịch thuật. Dữ liệu định lượng được phân tích bằng thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ phần trăm, trong khi dữ liệu định tính được xử lý bằng phương pháp phân tích chủ đề (thematic analysis). Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2022-2023, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với thực tế giảng dạy.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

• Tần suất gặp tiếng lóng: 36% sinh viên thường xuyên gặp tiếng lóng trong quá trình dịch, 28% gặp đôi khi, 27% ít khi gặp và 7% luôn gặp. Điều này cho thấy tiếng lóng là một phần phổ biến trong công việc dịch thuật của sinh viên.
• Mức độ tự tin khi dịch tiếng lóng: 46% sinh viên cảm thấy "không tự tin lắm", 29% "tương đối tự tin", chỉ 8% "rất tự tin". Điều này phản ánh sự khó khăn và thiếu kinh nghiệm trong việc xử lý tiếng lóng.
• Thời gian nghiên cứu và dịch một cụm tiếng lóng: 42% sinh viên dành từ 30 đến 60 phút, 33% từ 10 đến 30 phút, 14% trên 1 giờ và 11% dưới 10 phút. Việc dịch tiếng lóng đòi hỏi thời gian và công sức đáng kể.
• Khó khăn trong dịch tiếng lóng: Sinh viên gặp nhiều khó khăn nhất ở việc tìm từ tương đương trong tiếng Việt (đạt mức độ khó cao ở 60% số người khảo sát) và xác định nghĩa chính xác của tiếng lóng (58%). Khó khăn về hiểu bối cảnh văn hóa ít hơn nhưng vẫn chiếm tỷ lệ đáng kể.
• Các loại tiếng lóng khó dịch nhất: Thành ngữ (idioms) và các biểu hiện thông tục (colloquial expressions) được đánh giá là khó dịch nhất, với hơn 70% sinh viên cho rằng chúng rất khó hoặc cực kỳ khó dịch.
• Yếu tố văn hóa ảnh hưởng lớn nhất: Sự khác biệt về giá trị và niềm tin được đánh giá là yếu tố ảnh hưởng lớn nhất (45% đánh giá mức độ khó cao nhất), tiếp theo là sự khác biệt về chuẩn mực xã hội và phong tục (38%), và sự khác biệt về hài hước và mỉa mai (35%).
• Nguồn thông tin tham khảo: 46% sinh viên thường xuyên sử dụng từ điển trực tuyến, 40% sử dụng mạng xã hội và 38% tham gia các diễn đàn tiếng Anh để tìm hiểu bối cảnh văn hóa của tiếng lóng.
• Chiến lược dịch phổ biến: 43% sinh viên thường xuyên viết lại câu cho phù hợp với bối cảnh văn hóa, 43% sử dụng cách thay thế bằng từ tương đương tiếng Việt, trong khi chỉ 9% sử dụng chú thích giải thích.
• Bài tập nâng cao kỹ năng dịch: 45% sinh viên cho rằng dịch tiếng lóng theo nhóm là bài tập hiệu quả nhất, tiếp theo là đọc tài liệu về bối cảnh văn hóa (55% đánh giá mức độ hữu ích trung bình đến cao).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sinh viên Tiếng Anh Thương mại tại Đại học Kinh tế Quốc dân thường xuyên tiếp xúc với tiếng lóng trong quá trình dịch, nhưng phần lớn chưa tự tin và gặp nhiều khó khăn trong việc xử lý các biểu hiện này. Việc dành nhiều thời gian để nghiên cứu và dịch tiếng lóng phản ánh tính phức tạp và yêu cầu cao về kiến thức văn hóa. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng khi nhấn mạnh vai trò quan trọng của yếu tố văn hóa trong dịch thuật tiếng lóng. Sự khác biệt về giá trị và niềm tin được xem là rào cản lớn nhất, điều này phù hợp với thực tế khi các thành ngữ và tiếng lóng thường chứa đựng các hàm ý văn hóa sâu sắc. Việc sinh viên ưu tiên sử dụng từ điển trực tuyến và mạng xã hội cho thấy xu hướng tận dụng công nghệ hiện đại trong học tập. Tuy nhiên, tỷ lệ sử dụng chú thích còn thấp cho thấy cần tăng cường kỹ năng giải thích và truyền tải thông tin văn hóa trong bản dịch. Các bài tập nhóm và đọc tài liệu văn hóa được đánh giá cao, cho thấy phương pháp học tập tương tác và nghiên cứu sâu là cần thiết để nâng cao năng lực dịch thuật.

Đề xuất và khuyến nghị

• Tăng cường đào tạo về yếu tố văn hóa trong dịch thuật: Các giảng viên nên tích hợp các bài giảng chuyên sâu về văn hóa, đặc biệt là các giá trị, niềm tin và chuẩn mực xã hội, giúp sinh viên hiểu rõ hơn về bối cảnh tiếng lóng.
• Phát triển kỹ năng dịch tiếng lóng qua bài tập nhóm: Tổ chức các buổi thực hành dịch tiếng lóng theo nhóm nhằm tăng cường trao đổi, thảo luận và học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, dự kiến thực hiện hàng kỳ học.
• Khuyến khích sử dụng đa dạng nguồn tài liệu: Hướng dẫn sinh viên khai thác hiệu quả từ điển trực tuyến, mạng xã hội và diễn đàn tiếng Anh để cập nhật và hiểu sâu sắc các thuật ngữ tiếng lóng mới.
• Áp dụng công nghệ hỗ trợ dịch thuật: Khuyến khích sử dụng phần mềm dịch và công cụ hỗ trợ dịch thuật (CAT tools) một cách hợp lý, tránh phụ thuộc quá mức, đồng thời kết hợp thực hành dịch thủ công để nâng cao kỹ năng.
• Tăng cường phản hồi và đánh giá tích cực từ giảng viên: Giảng viên nên thường xuyên đánh giá, nhận xét chi tiết và khích lệ sinh viên nhằm nâng cao động lực học tập và cải thiện chất lượng bản dịch.
• Khuyến khích thực hành dịch ngược (back translation): Sinh viên nên thực hiện dịch ngược để kiểm tra độ chính xác và hiểu sâu sắc hơn về sự khác biệt ngôn ngữ và văn hóa.
• Phát triển tài liệu học tập chuyên biệt về tiếng lóng: Xây dựng bộ tài liệu tham khảo về tiếng lóng Anh-Việt có chú thích văn hóa, giúp sinh viên dễ dàng tra cứu và áp dụng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

• Sinh viên chuyên ngành ngôn ngữ và dịch thuật: Nâng cao nhận thức về vai trò của văn hóa trong dịch thuật tiếng lóng, cải thiện kỹ năng dịch và chuẩn bị tốt cho công việc dịch thuật chuyên nghiệp.
• Giảng viên và nhà nghiên cứu ngôn ngữ: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để phát triển chương trình đào tạo dịch thuật, đặc biệt là phần liên quan đến tiếng lóng và văn hóa.
• Phiên dịch viên và biên dịch viên chuyên nghiệp: Hỗ trợ hiểu rõ các khó khăn thường gặp khi dịch tiếng lóng, từ đó áp dụng các chiến lược dịch phù hợp để nâng cao chất lượng bản dịch.
• Nhà phát triển tài liệu học tập và phần mềm dịch thuật: Tham khảo để xây dựng các công cụ, tài liệu và phần mềm hỗ trợ dịch thuật tiếng lóng hiệu quả, đáp ứng nhu cầu thực tế của người học và người làm nghề.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao dịch tiếng lóng lại khó hơn dịch ngôn ngữ thông thường?
   Tiếng lóng thường chứa đựng các hàm ý văn hóa, ngữ cảnh xã hội đặc thù và thay đổi nhanh chóng, khiến việc tìm từ tương đương trong ngôn ngữ đích trở nên phức tạp và đòi hỏi hiểu biết sâu sắc về văn hóa.

2. Sinh viên nên sử dụng nguồn tài liệu nào để hiểu rõ hơn về tiếng lóng?
   Từ điển trực tuyến, mạng xã hội và các diễn đàn tiếng Anh là những nguồn phổ biến và hữu ích giúp sinh viên cập nhật và hiểu bối cảnh văn hóa của tiếng lóng.

3. Chiến lược dịch tiếng lóng nào được sinh viên ưu tiên sử dụng?
   Sinh viên thường ưu tiên viết lại câu cho phù hợp với bối cảnh văn hóa và thay thế bằng từ tương đương trong tiếng Việt để đảm bảo tính tự nhiên và dễ hiểu.

4. Làm thế nào để nâng cao sự tự tin khi dịch tiếng lóng?
   Tham gia các bài tập dịch nhóm, đọc tài liệu về văn hóa tiếng lóng và thực hành dịch ngược giúp sinh viên cải thiện kỹ năng và tăng sự tự tin.

5. Vai trò của giảng viên trong việc hỗ trợ sinh viên dịch tiếng lóng là gì?
   Giảng viên cần cung cấp kiến thức văn hóa, tổ chức các hoạt động tương tác, đánh giá tích cực và hướng dẫn sử dụng công cụ hỗ trợ để nâng cao hiệu quả học tập.

Kết luận

• Dịch tiếng lóng từ tiếng Anh sang tiếng Việt là một thách thức lớn do sự khác biệt văn hóa và ngôn ngữ.
• Sinh viên Tiếng Anh Thương mại tại Đại học Kinh tế Quốc dân thường xuyên gặp tiếng lóng nhưng thiếu tự tin và kỹ năng dịch phù hợp.
• Yếu tố văn hóa như giá trị, niềm tin và chuẩn mực xã hội ảnh hưởng mạnh mẽ đến cách dịch và tiếp nhận tiếng lóng.
• Việc sử dụng đa dạng nguồn tài liệu và áp dụng các chiến lược dịch linh hoạt giúp cải thiện chất lượng bản dịch.
• Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa sinh viên và giảng viên trong đào tạo, thực hành và đánh giá để nâng cao năng lực dịch thuật tiếng lóng.

Tiếp theo, các bên liên quan nên triển khai các giải pháp đào tạo và nghiên cứu mở rộng nhằm nâng cao hiệu quả dịch thuật tiếng lóng, góp phần phát triển kỹ năng giao tiếp liên văn hóa trong bối cảnh hội nhập quốc tế.