I. Tính cấp thiết của đề tài
Tu hài (Lutraria rhynchaena) là loài nhuyễn thể hai mảnh vỏ, ưa sống ở vùng nước biển ấm, từ 18-30oC, độ mặn trong khoảng từ 25-30‰. Loài này chủ yếu lọc ăn mùn bã hữu cơ, tảo khuê và sinh vật phù du. Tại Việt Nam, tu hài phân bố tự nhiên và được nuôi nhiều ở vùng biển Quảng Ninh, Hải Phòng và Khánh Hòa. Diện tích nuôi tu hài ước tính khoảng 1.000 ha, sản lượng đạt khoảng 2.621,6 tấn, mang lại thu nhập trên 200 tỷ đồng/năm. Nhu cầu tiêu thụ tu hài ngày càng tăng, dẫn đến việc cần có con giống chất lượng với số lượng lớn. Tuy nhiên, các chương trình chọn giống tiên tiến còn hạn chế, chủ yếu dựa vào phương pháp truyền thống, gây ra hiện tượng thoái hóa giống. Quyết định 1664/QĐ-Tg về phát triển nuôi trồng thủy sản trên biển nhấn mạnh việc phát triển nguồn giống bản địa và ứng dụng các chương trình chọn giống khoa học. Việc chọn giống với sự hỗ trợ của chỉ thị phân tử đang ngày càng được chú trọng, với nhiều thành tựu đáng kể trong lĩnh vực này.
II. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu bao gồm việc đánh giá thành phần loài tu hài và tiềm năng phát triển nghề nuôi tu hài tại huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh. Nghiên cứu cũng nhằm xây dựng mã vạch DNA để nhận dạng chính xác tu hài (Lutraria rhynchaena). Một phần quan trọng khác là giải trình tự hệ gene tu hài và phát triển bộ chỉ thị SNP phục vụ xây dựng cơ sở dữ liệu phân tử cho loài này. Cuối cùng, nghiên cứu sẽ phát triển một số chỉ thị SNP liên quan đến tính trạng tăng trưởng ở tu hài, góp phần vào công tác chọn tạo giống. Những mục tiêu này không chỉ có ý nghĩa khoa học mà còn có giá trị thực tiễn trong việc nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm từ nuôi trồng thủy sản.
III. Nội dung nghiên cứu
Nội dung nghiên cứu bao gồm việc điều tra và đánh giá thành phần loài, hiện trạng và tiềm năng nghề nuôi tu hài tại huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh. Nghiên cứu sẽ xây dựng DNA barcoding cho tu hài (Lutraria rhynchaena), đồng thời giải trình tự hệ gene và phát triển bộ chỉ thị SNP để cung cấp cơ sở dữ liệu hệ gene cho loài này. Cuối cùng, nghiên cứu sẽ phát triển một số chỉ thị SNP liên quan đến tính trạng tăng trưởng ở tu hài. Những nội dung này sẽ giúp cung cấp thông tin quan trọng cho việc chọn giống và phát triển nghề nuôi tu hài bền vững.
IV. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Đề tài luận án đã cung cấp dữ liệu quan trọng về thành phần loài tu hài tự nhiên tại Vân Đồn, hiện trạng và tiềm năng phát triển nghề nuôi tu hài. Kết quả xây dựng mã vạch DNA là cơ sở khoa học quan trọng để nhận dạng chính xác loài tu hài, phục vụ cho nghiên cứu giải trình tự hệ gene. Dữ liệu trình tự hệ gene của tu hài có giá trị đối với nghiên cứu hệ gene, là cơ sở để phát triển bộ chỉ thị phân tử cho các nhà nghiên cứu chọn tạo giống. Một số chỉ thị SNP liên quan đến tính trạng tăng trưởng của tu hài được phát hiện có giá trị ứng dụng trong công tác chọn giống tu hài theo hướng tăng trưởng ở Việt Nam.
V. Những đóng góp mới của luận án
Luận án đã đánh giá thành phần loài tu hài phân bố tự nhiên tại huyện Vân Đồn, hiện trạng và tiềm năng của nghề nuôi tu hài. Xây dựng mã vạch DNA dựa trên các trình tự gene 16S rRNA và COI, cung cấp công cụ để nhận dạng và phân loại chính xác loài tu hài. Giải trình tự hệ gene bằng kỹ thuật NGS và công bố hệ gene tu hài (Lutraria rhynchaena) trên GenBank đã góp phần cung cấp dữ liệu hệ gene tham chiếu. Qua sàng lọc dữ liệu hệ gene, đã phát hiện 11 SNP liên quan đến tăng trưởng, phục vụ cho công tác chọn giống tu hài theo hướng tăng trưởng.
