I. Tổng Quan Về Kiệt Quệ Tài Chính Tại Các Công Ty Niêm Yết
Kiệt quệ tài chính là tình trạng doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc đáp ứng các nghĩa vụ tài chính. Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, số doanh nghiệp giải thể năm 2016 tăng đáng kể so với năm trước. Số lượng doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động cũng rất lớn, chủ yếu là các doanh nghiệp có quy mô vốn nhỏ. Ủy ban Chứng khoán ghi nhận nhiều công ty niêm yết bị hủy niêm yết do thua lỗ kéo dài hoặc vi phạm công bố thông tin. Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định các nhân tố ảnh hưởng đến kiệt quệ tài chính tại các công ty niêm yết, giúp các doanh nghiệp có biện pháp ứng phó kịp thời và bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư.
1.1. Thực Trạng Kiệt Quệ Tài Chính Tại Việt Nam
Số liệu thống kê cho thấy tỷ lệ công ty niêm yết rơi vào tình trạng kiệt quệ tài chính là không nhỏ. Theo thống kê, có đến 8.42% quan sát kiệt quệ tài chính và 30.46% công ty rơi vào tình trạng kiệt quệ tài chính trong mẫu quan sát. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc nghiên cứu và dự báo kiệt quệ tài chính. Việc phát hiện sớm tình trạng này giúp các nhà đầu tư, ngân hàng và đối tác kinh doanh khác có thể lựa chọn những doanh nghiệp tốt để hợp tác, giảm thiểu rủi ro.
1.2. Các Nghiên Cứu Tiền Lệ Về Kiệt Quệ Tài Chính
Các nghiên cứu trong và ngoài nước đã tập trung vào các mô hình dự báo kiệt quệ tài chính. Các nghiên cứu nước ngoài như Beaver (1966), Altman (1968), Ohlson (1980) tập trung vào các yếu tố tài chính. Các nghiên cứu của Melton (1974), Campbell và cộng sự (2008) tập trung vào các yếu tố thị trường. Các nghiên cứu của Alifiah (2014), Bhattacharjee và Han (2014) tập trung vào các yếu tố kinh tế vĩ mô. Các nghiên cứu trong nước cũng đã kiểm định các mô hình khác nhau để tìm kiếm một mô hình phù hợp với điều kiện Việt Nam.
II. Cách Nhận Diện Các Dấu Hiệu Kiệt Quệ Tài Chính Doanh Nghiệp
Kiệt quệ tài chính là một quá trình thay đổi linh hoạt giữa tình trạng khó khăn tạm thời và phá sản. Các giai đoạn bao gồm thất bại, mất khả năng thanh khoản, vỡ nợ và phá sản. Trong nghiên cứu này, tác giả sử dụng các dấu hiệu nhận biết kiệt quệ tài chính từ giai đoạn mất khả năng thanh khoản để xác định sớm khả năng kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp. Biến phụ thuộc ở dạng nhị phân có hai biểu hiện, 1 là có khả năng kiệt quệ tài chính và 0 nếu không có khả năng kiệt quệ tài chính.
2.1. Các Giai Đoạn Của Kiệt Quệ Tài Chính
Altman và Hotchkiss (2005) xác định bốn giai đoạn: thất bại, mất thanh khoản, vỡ nợ và phá sản. Thất bại là khi tỷ suất sinh lợi thấp hơn so với các đầu tư tương đương. Mất thanh khoản là khi doanh nghiệp không đủ khả năng thanh toán các nghĩa vụ tài chính. Vỡ nợ là khi doanh nghiệp không thể trả nợ gốc hoặc lãi. Phá sản là khi doanh nghiệp đệ trình đơn xin phá sản chính thức.
2.2. Phân Biệt Các Khái Niệm Thất Bại Mất Thanh Khoản Vỡ Nợ
Thất bại tài chính khác với phá sản. Mất thanh khoản khác với vỡ nợ. Mất thanh khoản có thể kéo dài, nhưng vỡ nợ xảy ra khi nợ đáo hạn. Phá sản là lựa chọn cuối cùng khi các vấn đề tài chính không thể giải quyết. Cần phân biệt rõ các khái niệm này để đánh giá chính xác tình trạng tài chính của doanh nghiệp.
2.3. Dấu Hiệu Nhận Biết Kiệt Quệ Tài Chính Sớm
Nghiên cứu này tập trung vào giai đoạn mất khả năng thanh khoản để xác định sớm khả năng kiệt quệ tài chính. Các dấu hiệu bao gồm: dòng tiền không đủ trả nợ, tỷ lệ nợ trên tài sản cao, lợi nhuận giảm sút, và các vấn đề về quản lý tài chính. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu này giúp doanh nghiệp có biện pháp ứng phó kịp thời.
III. Các Yếu Tố Nội Sinh Ảnh Hưởng Đến Kiệt Quệ Tài Chính
Các yếu tố nội sinh là các yếu tố bên trong doanh nghiệp ảnh hưởng đến kiệt quệ tài chính. Luận văn bao gồm 9 biến độc lập được chia thành ba nhóm biến đó là nhóm biến tài chính, nhóm biến thị trường và nhóm biến môi trường kinh tế vĩ mô. Nhóm biến tài chính gồm 5 biến là biến tỷ số lợi nhuận ròng trên tổng tài sản, biến tổng dòng tiền hoạt động trên tổng nợ, biến tổng phải trả trên tổng tài sản, biến thanh khoản, biến khả năng thanh toán lãi vay.
3.1. Tỷ Số Lợi Nhuận Ròng Trên Tổng Tài Sản ROA
ROA là một chỉ số quan trọng đánh giá khả năng sinh lời của doanh nghiệp. ROA thấp cho thấy doanh nghiệp không sử dụng hiệu quả tài sản để tạo ra lợi nhuận. ROA giảm sút có thể là dấu hiệu của kiệt quệ tài chính.
3.2. Dòng Tiền Hoạt Động Trên Tổng Nợ
Chỉ số này cho thấy khả năng trả nợ của doanh nghiệp bằng dòng tiền từ hoạt động kinh doanh. Dòng tiền hoạt động thấp so với tổng nợ cho thấy doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc trả nợ.
3.3. Tổng Phải Trả Trên Tổng Tài Sản Tỷ Lệ Nợ
Tỷ lệ nợ cao cho thấy doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào nợ vay. Tỷ lệ nợ quá cao có thể làm tăng rủi ro kiệt quệ tài chính.
IV. Tác Động Của Yếu Tố Thị Trường Đến Kiệt Quệ Tài Chính
Nhóm biến thị trường gồm 2 biến là biến quy mô doanh nghiệp, biến giá trị vốn hóa thị trường của doanh nghiệp trên tổng nợ. Quy mô doanh nghiệp có thể ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận vốn và khả năng chống chịu với các cú sốc kinh tế. Giá trị vốn hóa thị trường trên tổng nợ cho thấy mức độ tin tưởng của thị trường vào doanh nghiệp.
4.1. Quy Mô Doanh Nghiệp Kích Thước
Các doanh nghiệp lớn thường có khả năng tiếp cận vốn tốt hơn và có thể đa dạng hóa hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, các doanh nghiệp lớn cũng có thể gặp khó khăn trong việc quản lý và kiểm soát chi phí.
4.2. Giá Trị Vốn Hóa Thị Trường Trên Tổng Nợ
Chỉ số này cho thấy thị trường đánh giá doanh nghiệp như thế nào so với mức nợ của doanh nghiệp. Giá trị vốn hóa thị trường thấp so với tổng nợ có thể là dấu hiệu của rủi ro.
V. Yếu Tố Vĩ Mô Tác Động Đến Kiệt Quệ Tài Chính Doanh Nghiệp
Nhóm biến môi trường kinh tế vĩ mô gồm 2 biến là lạm phát và lãi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn một năm. Lạm phát có thể làm tăng chi phí hoạt động của doanh nghiệp và giảm sức mua của người tiêu dùng. Lãi suất trái phiếu chính phủ có thể ảnh hưởng đến chi phí vay vốn của doanh nghiệp.
5.1. Ảnh Hưởng Của Lạm Phát Đến Doanh Nghiệp
Lạm phát cao có thể làm tăng chi phí nguyên vật liệu, chi phí nhân công và các chi phí khác. Điều này có thể làm giảm lợi nhuận của doanh nghiệp và tăng rủi ro kiệt quệ tài chính.
5.2. Tác Động Của Lãi Suất Đến Khả Năng Trả Nợ
Lãi suất cao làm tăng chi phí vay vốn của doanh nghiệp. Điều này có thể làm giảm khả năng trả nợ của doanh nghiệp và tăng rủi ro kiệt quệ tài chính.
VI. Kết Luận Và Giải Pháp Phòng Ngừa Kiệt Quệ Tài Chính
Nghiên cứu này đã xem xét các nhân tố tác động đến kiệt quệ tài chính ở hai khía cạnh là doanh nghiệp có kiệt quệ tài chính và doanh nghiệp không có kiệt quệ tài chính, từ đó xác định các yếu tố tác động đến tình trạng kiệt quệ tài chính cho các công ty niêm yết tại Việt Nam. Qua đó có những khuyến nghị cho các nhà quản trị doanh nghiệp và các nhà hoạch định chính sách nhằm hạn chế kiệt quệ tài chính doanh nghiệp và khuyến nghị cho các nhà đầu tư những yếu tố nhận biết để hạn chế đầu tư vào doanh nghiệp kiệt quệ tài chính.
6.1. Khuyến Nghị Cho Nhà Quản Trị Doanh Nghiệp
Nhà quản trị cần chú trọng đến việc quản lý tài chính, kiểm soát chi phí, tăng cường hiệu quả hoạt động và đa dạng hóa nguồn vốn. Cần theo dõi sát sao các chỉ số tài chính và có biện pháp ứng phó kịp thời khi có dấu hiệu kiệt quệ tài chính.
6.2. Khuyến Nghị Cho Nhà Đầu Tư
Nhà đầu tư cần xem xét kỹ lưỡng các yếu tố tài chính, thị trường và vĩ mô trước khi quyết định đầu tư vào một doanh nghiệp. Cần tránh đầu tư vào các doanh nghiệp có dấu hiệu kiệt quệ tài chính.
