I. Tổng Quan Về Hệ Thống Thông Tin Kế Toán HTTTKT DNNVV
Hệ thống là tập hợp các tổ chức gồm nhiều phần tử có các mối quan hệ ràng buộc lẫn nhau, cùng hướng đến cùng một mục tiêu nhất định. HTTT là một hệ thống do con người thiết lập nên, là tập hợp những thành phần có quan hệ với nhau với mục đích thu thập thông tin đầu vào, xử lý, lưu trữ và cung cấp thông tin cần thiết cho người sử dụng theo Huỳnh Văn Hiếu và cộng sự (2016). Hệ thống thông tin kế toán là một hệ thống được thiết lập nhằm mục đích thu thập thông tin, xử lý, lưu trữ và cung cấp thông tin tài chính, kế toán và thông tin phi tài chính cho người sử dụng thông tin theo Huỳnh Văn Hiếu và cộng sự (2016). Có thể phân loại HTTTKT theo nhiều cách khác nhau như phân loại theo mục tiêu thì HTTTKT có thể chia thành hai bộ phận: HTTTKT quản trị và HTTTKT tài chính, hay phân loại theo phương thức xử lý và lưu trữ thì có thể chia thành ba loại: HTTTKT thủ công, HTTTKT bán thủ công và HTTTKT trên nền máy tính. Trong tình hình phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin thì HTTTKT cũng bị ảnh hưởng rất lớn và có nhiều sự thay đổi. Điều dễ thấy nhất là tác động trực tiếp đến quá trình thu thập, xử lý và cung cấp thông tin kế toán; đồng thời còn những ảnh hưởng gián tiếp thông qua cách thức kinh doanh của doanh nghiệp như thương mại điện tử hoặc triển khai phần mềm hoạch định tài nguyên doanh nghiệp (ERP) trong doanh nghiệp. Đi cùng với đó là sự phát triển của các lĩnh vực liên quan như công cụ duyệt web, app, big data… Những thay đổi trên đòi hỏi HTTTKT cần thay đổi để “hội nhập” và phát triển cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin.
1.1. Phân Loại Hệ Thống Thông Tin Kế Toán HTTTKT
Có nhiều cách phân loại HTTTKT, tùy thuộc vào tiêu chí. Theo mục tiêu, có HTTTKT quản trị và HTTTKT tài chính. Theo phương thức xử lý và lưu trữ, có HTTTKT thủ công, bán thủ công và trên nền máy tính. Sự phát triển của công nghệ thông tin đã tác động mạnh mẽ đến HTTTKT, đòi hỏi sự thay đổi để thích ứng. Theo Huỳnh Văn Hiếu và cộng sự (2016), HTTTKT phổ biến hiện nay là HTTTKT trên nền máy tính.
1.2. Các Yếu Tố Cấu Thành HTTTKT Trên Nền Máy Tính
Một HTTTKT trên nền máy tính bao gồm nhiều yếu tố quan trọng. Theo Huỳnh Văn Hiếu và cộng sự (2016), các yếu tố này bao gồm: người sử dụng hệ thống, các thủ tục và hướng dẫn, phần mềm máy tính, cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, dữ liệu, và kiểm soát nội bộ. Tất cả các yếu tố này phối hợp để đảm bảo tính bảo mật và tính tin cậy của thông tin.
1.3. Giai Đoạn Phát Triển HTTTKT Trong Doanh Nghiệp
Chu kỳ phát triển HTTTKT bao gồm các giai đoạn chính. Theo Huỳnh Văn Hiếu và cộng sự (2015), các giai đoạn này là: phân tích hệ thống, thiết kế hệ thống, thực hiện hệ thống và vận hành hệ thống. Mỗi giai đoạn đều quan trọng để đảm bảo hiệu quả hệ thống thông tin kế toán và đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp.
II. Đánh Giá Sự Thành Công Của Hệ Thống Thông Tin Kế Toán
Sự thành công của HTTT được đánh giá hợp lý dựa trên các đóng góp của HTTT trong việc hoàn thành mục tiêu của tổ chức. Trước đây đã có rất nhiều nghiên cứu định nghĩa khác nhau về sự thành công của hệ thống thông tin. Một số định nghĩa về sự thành công của hệ thống thông tin – Nguồn Nguyễn Phước Bảo Ấn (2018). Lucas Jr (1978) định nghĩa liên quan đến việc sử dụng hệ thống: “Bởi vì cực kỳ khó khăn trong việc đo lường sự thành công của việc triển khai thực hiện hệ thống thông qua việc nghiên cứu chi phí/lợi ích, một vài chỉ số khác của sự thành công là cần thiết. Chỉ số hấp dẫn nhất cho mục đích này đến từ quan điểm đo lường là sử dụng hệ thống.” Bailey và Pearson (1983) định nghĩa liên quan đến sự hài lòng của người dùng: “Đo lường và phân tích sự hài lòng của người sử dụng máy tính được thúc đẩy bởi mong muốn của các nhà quản lý để nâng cao năng suất của hệ thống thông tin.” Gatian (1994) định nghĩa liên quan đến ảnh hưởng cá nhân: “Nếu một hệ thống hữu hiệu được định nghĩa là hệ thống làm tăng giá trị cho doanh nghiệp, bất kỳ việc đo lường tính hữu hiệu nào của hệ thống cũng phải phản ảnh những thay đổi tích cực trong hành vi của người dùng như cải thiện năng suất, ít lỗi hơn hay hỗ trợ ra quyết định tốt hơn.
2.1. Các Tiêu Chí Đánh Giá Thành Công HTTTKT
Nhiều tiêu chí được sử dụng để đánh giá sự thành công của HTTTKT. Các tiêu chí này bao gồm: mức độ sử dụng hệ thống, sự hài lòng của người dùng, ảnh hưởng cá nhân và tác động đến tổ chức. Việc lựa chọn tiêu chí phù hợp phụ thuộc vào mục tiêu và đặc điểm của doanh nghiệp.
2.2. Mô Hình Thành Công Hệ Thống Thông Tin DeLone McLean
Mô hình DeLone & McLean (2003) là một trong những mô hình phổ biến nhất để đánh giá sự thành công của hệ thống thông tin. Mô hình này bao gồm các yếu tố như chất lượng hệ thống, chất lượng thông tin, mức độ sử dụng, sự hài lòng của người dùng, và tác động đến tổ chức. Mô hình này cung cấp một khung phân tích toàn diện để đánh giá hiệu quả hệ thống thông tin kế toán.
2.3. Tầm Quan Trọng Của Sự Hài Lòng Của Người Dùng
Sự hài lòng của người dùng là một yếu tố quan trọng trong việc đánh giá sự thành công của HTTTKT. Khi người dùng hài lòng với hệ thống, họ có xu hướng sử dụng hệ thống nhiều hơn và hiệu quả hơn. Điều này dẫn đến cải thiện năng suất và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
III. Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Thành Công HTTTKT Tại Bình Định
Hiện nay, trong xu hướng hội nhập kinh tế của nước ta nói chung và tỉnh Bình Định nói riêng, để tăng tính cạnh tranh và thu hút các nguồn đầu tư nước ngoài, thì các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh phải tìm cho mình một hướng đi thích hợp để tồn tại và phát triển. Và các giải pháp có thể thực hiện là nâng cao hiệu quả quản lý, tiết kiệm chi phí, tăng khả năng cạnh tranh… mà thông tin cần thiết để thực hiện những giải pháp này chính là thông tin kế toán. Vì vậy, các DNNVV muốn tồn tại và phát triển bền vững thì đòi hỏi phải xây dựng được một HTTTKT thành công. Tuy nhiên, ở Việt Nam số lượng nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến sự thành công của HTTTKT và nhất là trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa còn rất hạn chế. Trong những nghiên cứu này, các mẫu được thu thập qua quá trình khảo sát để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu gồm các doanh nghiệp lớn thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau và tại nhiều địa phương khác nhau trên khắp cả nước, nhưng đa số tại Hà Nội, Hồ Chí Minh và những khu vực lân cận. Hiện nay, vẫn chưa có đề tài nào nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến sự thành công của HTTTKT trong các doanh nghiệp tại tỉnh Bình Định.
3.1. Nguồn Lực Tài Chính Ảnh Hưởng Đến HTTTKT
Nguồn lực tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai và duy trì HTTTKT. Các DNNVV thường gặp khó khăn về tài chính, ảnh hưởng đến khả năng đầu tư vào công nghệ thông tin và phần mềm kế toán. Việc quản lý hiệu quả nguồn lực tài chính là yếu tố then chốt để đảm bảo sự thành công của HTTTKT.
3.2. Nguồn Lực Nhân Sự Và Kinh Nghiệm Nhân Viên Kế Toán
Nguồn lực nhân sự có trình độ và kinh nghiệm là yếu tố không thể thiếu. Kinh nghiệm của nhân viên kế toán và khả năng sử dụng công nghệ thông tin ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hệ thống thông tin kế toán. Đào tạo và phát triển khả năng của nhân viên là cần thiết để nâng cao hiệu quả hệ thống thông tin kế toán.
3.3. Vai Trò Của Nguồn Lực Tổ Chức Trong HTTTKT
Nguồn lực tổ chức bao gồm cơ cấu tổ chức, quy trình làm việc và văn hóa doanh nghiệp. Sự hỗ trợ của lãnh đạo và sự tham gia của các bộ phận liên quan là yếu tố quan trọng. Văn hóa doanh nghiệp khuyến khích đổi mới và ứng dụng công nghệ thông tin sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho sự thành công của HTTTKT.
IV. Phương Pháp Nghiên Cứu Các Nhân Tố Ảnh Hưởng HTTTKT
Nghiên cứu thực hiện nhằm giúp các DNNVV nâng cao sự thành công của HTTTKT hiện có hoặc xây dựng thành công một HTTTKT mới phù hợp. Vì vậy để đạt được mục tiêu này thì kết quả nghiên cứu sẽ đưa ra câu trả lời về 2 câu hỏi nghiên cứu: (1) Nhân tố nào ảnh hưởng đến sự thành công của Hệ thống thông tin kế toán?; (2) Mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến sự thành công của hệ thống thông tin kế toán trong các DNNVV tại Bình Định là như thế nào? Đối tượng nghiên cứu là các nhân tố ảnh hưởng đến sự thành công của HTTTKT trong doanh nghiệp nhỏ và vừa. Chuyên môn nghiên cứu: Nghiên cứu thuộc lĩnh vực kế toán Không gian nghiên cứu: Nghiên cứu được kiểm định tại địa bàn tỉnh Bình Định Thời gian nghiên cứu: Nghiên cứu trong năm 2020, số liệu khảo sát thu thập trong tháng 9, tháng 10 và tháng 11 năm 2020.
4.1. Phương Pháp Nghiên Cứu Định Tính Và Định Lượng
Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Nghiên cứu định tính tổng hợp các mô hình nghiên cứu trước đây và điều chỉnh mô hình của Thong (2001) và DeLone & McLean. Nghiên cứu định lượng sử dụng phần mềm SPSS 26 để phân tích EFA và hồi quy, xác định các nhân tố ảnh hưởng và mức độ ảnh hưởng đến sự thành công của HTTTKT.
4.2. Xây Dựng Mô Hình Nghiên Cứu Và Thang Đo
Mô hình nghiên cứu được xây dựng dựa trên các lý thuyết nền và các nghiên cứu trước đây. Thang đo Likert 5 điểm được sử dụng để đo lường các khái niệm nghiên cứu, bao gồm sự hỗ trợ của nhà quản lý, sự tham gia của người dùng, kiến thức kế toán và CNTT của nhà quản lý, sự phức tạp của hệ thống, sự tham gia của chuyên gia bên ngoài, và sự thành công của HTTTKT.
4.3. Thu Thập Và Phân Tích Dữ Liệu Khảo Sát
Dữ liệu được thu thập thông qua khảo sát các DNNVV tại Bình Định. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm kiểm định độ tin cậy của thang đo bằng Cronbach's Alpha, kiểm định giá trị thang đo bằng EFA, và phân tích hồi quy bội để xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố.
V. Kết Quả Nghiên Cứu Và Bàn Luận Về HTTTKT Tại Bình Định
Về lý thuyết, nghiên cứu đã hệ thống hóa các nghiên cứu trước có liên quan đến sự thành công của HTTTKT, nghiên cứu bổ sung vào hệ thống thang đo sự thành công của HTTTKT bằng một thang đo đa hướng thông qua góc nhìn của người sử dụng. Về mặt thực tiễn kết quả nghiên cứu được kỳ vọng sẽ giúp cho các DNNVV trên địa bàn tỉnh Bình Định nhận diện được các nhân tố ảnh hưởng và mức độ của chúng tới sự thành công của HTTTKT trong doanh nghiệp. Giúp các doanh nghiệp phân bổ hợp lý nguồn lực có giới hạn cho việc xây dựng một HTTTKT thành công.
5.1. Thống Kê Mô Tả Mẫu Nghiên Cứu HTTTKT
Mẫu nghiên cứu bao gồm các DNNVV tại Bình Định với các đặc điểm khác nhau về quy mô, lĩnh vực hoạt động và loại hình doanh nghiệp. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu cung cấp thông tin tổng quan về các doanh nghiệp tham gia khảo sát.
5.2. Đánh Giá Độ Tin Cậy Và Giá Trị Thang Đo HTTTKT
Kết quả kiểm định Cronbach's Alpha và EFA cho thấy thang đo có độ tin cậy và giá trị phù hợp. Các yếu tố được xác định trong thang đo phản ánh các khía cạnh quan trọng của sự thành công của HTTTKT.
5.3. Kiểm Định Giả Thuyết Và Mô Hình Nghiên Cứu HTTTKT
Kết quả phân tích hồi quy cho thấy một số nhân tố có ảnh hưởng đáng kể đến sự thành công của HTTTKT. Các nhân tố này bao gồm sự hỗ trợ của nhà quản lý, sự tham gia của người dùng, và kiến thức CNTT của nhà quản lý. Mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố được xác định thông qua hệ số hồi quy.
VI. Kiến Nghị Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả HTTTKT Tại Bình Định
Nghiên cứu này cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để các DNNVV tại Bình Định nâng cao hiệu quả hệ thống thông tin kế toán. Các kiến nghị được đưa ra dựa trên kết quả nghiên cứu và kinh nghiệm thực tế.
6.1. Tăng Cường Sự Hỗ Trợ Của Lãnh Đạo HTTTKT
Sự hỗ trợ của lãnh đạo là yếu tố then chốt để đảm bảo sự thành công của HTTTKT. Lãnh đạo cần thể hiện cam kết và tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai và sử dụng hệ thống.
6.2. Khuyến Khích Sự Tham Gia Của Người Dùng HTTTKT
Sự tham gia của người dùng giúp đảm bảo hệ thống đáp ứng nhu cầu thực tế và được sử dụng hiệu quả. Doanh nghiệp cần tạo cơ hội cho người dùng đóng góp ý kiến và tham gia vào quá trình thiết kế và triển khai hệ thống.
6.3. Nâng Cao Kiến Thức CNTT Cho Nhà Quản Lý HTTTKT
Nhà quản lý có kiến thức CNTT tốt sẽ hiểu rõ hơn về tiềm năng và lợi ích của HTTTKT. Doanh nghiệp cần đầu tư vào đào tạo và nâng cao kiến thức CNTT cho nhà quản lý.
