Nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh: Phân tích và nghiên cứu

• Tác giả: Tạ Thị Hà
• Người hướng dẫn: PGS. TS Tôn Thảo Miên
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
• Đề tài: Nghệ Thuật Tự Sự Trong Truyện Ngắn Bảo Ninh
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: NGƯỜI KỂ CHUYỆN VÀ ĐIỂM NHÌN TỰ SỰ TRONG TRUYỆN NGẮN BẢO NINH
• 1.1. Người kể chuyện
• 1.2. Khái niệm người kể chuyện
• 1.3. Người kể chuyện trong truyện ngắn Bảo Ninh
• 1.4. Người kể chuyện ngôi thứ nhất
• 1.5. Người kể chuyện ngôi thứ ba
• 1.6. Sự đa tầng bậc người kể chuyện
• 1.7. Điểm nhìn tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh
• 1.8. Khái niệm điểm nhìn
• 1.9. Điểm nhìn tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh
• 2. CHƯƠNG 2: NHÂN VẬT VÀ CỐT TRUYỆN TỰ SỰ TRONG TRUYỆN NGẮN BẢO NINH
• 2.1. Nhân vật trong truyện ngắn Bảo Ninh
• 2.2. Khái niệm nhân vật
• 2.3. Nhân vật trong truyện ngắn Bảo Ninh. Nhân vật cô đơn, lạc thời và lạc loài
• 2.4. Nhân vật cứu rỗi
• 2.5. Nhân vật tự nhận thức
• 2.6. Nghệ thuật xây dựng nhân vật trong truyện ngắn Bảo Ninh
• 2.7. Sự đối lập trong hoàn cảnh xuất thân
• 2.8. Miêu tả ngoại hình
• 2.9. Khắc họa nhân vật qua ngôn ngữ
• 2.10. Cốt truyện trong truyện ngắn Bảo Ninh
• 2.11. Khái niệm cốt truyện
• 2.12. Cốt truyện trong truyện ngắn Bảo Ninh
• 2.13. Cốt truyện hiện thực
• 2.14. Cốt truyện tâm lý
• 3. CHƯƠNG 3: KHÔNG GIAN VÀ THỜI GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TRUYỆN NGẮN BẢO NINH
• 3.1. Không gian nghệ thuật trong truyện ngắn Bảo Ninh
• 3.2. Khái niệm không gian nghệ thuật
• 3.3. Không gian nghệ thuật trong truyện ngắn Bảo Ninh
• 3.4. Không gian hiện thực
• 3.5. Không gian tâm lý
• 3.6. Thời gian nghệ thuật trong truyện ngắn Bảo Ninh
• 3.7. Khái niệm thời gian nghệ thuật
• 3.8. Thời gian nghệ thuật trong truyện ngắn Bảo Ninh
• 3.9. Thời gian sự kiện lịch sử gắn với những sự kiện đời tư
• 3.10. Thời gian tâm lý
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tóm tắt

I. Nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh

Nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh thể hiện qua nhiều khía cạnh độc đáo, từ người kể chuyện đến điểm nhìn tự sự. Nghệ thuật tự sự không chỉ là cách thức kể chuyện mà còn là cách mà tác giả xây dựng thế giới nhân vật và cốt truyện. Bảo Ninh, với phong cách viết riêng, đã tạo ra những tác phẩm mang đậm dấu ấn cá nhân, phản ánh sâu sắc tâm tư và nỗi niềm của con người trong bối cảnh chiến tranh và hậu chiến. Những truyện ngắn của ông không chỉ đơn thuần là kể lại sự kiện mà còn là những cuộc hành trình vào tâm hồn nhân vật, nơi mà tự sự trong văn học trở thành cầu nối giữa quá khứ và hiện tại.

1.1. Người kể chuyện trong truyện ngắn Bảo Ninh

Người kể chuyện trong truyện ngắn Bảo Ninh có sự đa dạng và phong phú. Ông thường sử dụng người kể chuyện ngôi thứ nhất để tạo sự gần gũi và chân thực. Điều này giúp người đọc dễ dàng cảm nhận được những cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật. Bảo Ninh khéo léo lồng ghép những hồi tưởng, ký ức vào trong câu chuyện, tạo nên một không gian nghệ thuật đặc sắc. Như một nhà phê bình đã nhận xét, "Người kể chuyện của Bảo Ninh không chỉ là một nhân vật mà còn là một phần của chính câu chuyện, mang đến cho người đọc những trải nghiệm sâu sắc về nỗi buồn và ký ức". Sự kết hợp giữa người kể chuyện và nhân vật chính là yếu tố quan trọng trong việc tạo nên nghệ thuật tự sự độc đáo của ông.

1.2. Điểm nhìn tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh

Điểm nhìn tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh thường được xây dựng một cách tinh tế, phản ánh sự phức tạp của tâm lý nhân vật. Ông sử dụng nhiều điểm nhìn khác nhau, từ ngôi thứ nhất đến ngôi thứ ba, để tạo ra những góc nhìn đa chiều về cuộc sống. Điều này không chỉ giúp người đọc hiểu rõ hơn về nhân vật mà còn làm nổi bật những mâu thuẫn nội tâm mà họ phải đối mặt. Như một nhà nghiên cứu đã chỉ ra, "Điểm nhìn tự sự của Bảo Ninh không chỉ đơn thuần là cách nhìn mà còn là cách cảm nhận, thể hiện rõ nét những nỗi đau và khát vọng của con người trong bối cảnh chiến tranh". Sự linh hoạt trong việc sử dụng điểm nhìn đã góp phần làm phong phú thêm nghệ thuật tự sự trong các tác phẩm của ông.

II. Nhân vật và cốt truyện tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh

Nhân vật trong truyện ngắn Bảo Ninh thường mang những đặc điểm nổi bật, phản ánh sâu sắc tâm tư và hoàn cảnh sống của họ. Ông xây dựng nhân vật không chỉ dựa trên bối cảnh lịch sử mà còn dựa trên những trải nghiệm cá nhân, tạo nên những hình tượng sống động và chân thực. Nhân vật của Bảo Ninh thường là những người lính, những người sống sót sau chiến tranh, mang trong mình những nỗi đau và ký ức không thể xóa nhòa. Cốt truyện trong các tác phẩm của ông thường không theo một cấu trúc tuyến tính mà có sự đan xen giữa hiện tại và quá khứ, giữa thực tại và ký ức. Điều này tạo nên một không gian nghệ thuật phong phú, nơi mà cốt truyện không chỉ là những sự kiện mà còn là những cuộc hành trình vào tâm hồn nhân vật.

2.1. Nhân vật trong truyện ngắn Bảo Ninh

Nhân vật trong truyện ngắn Bảo Ninh thường được xây dựng với chiều sâu tâm lý, phản ánh những nỗi đau và khát vọng của con người trong bối cảnh chiến tranh. Ông khắc họa những nhân vật cô đơn, lạc lõng, và thường xuyên phải đối mặt với những ký ức đau thương. Như một nhà phê bình đã nhận xét, "Nhân vật của Bảo Ninh không chỉ là những hình tượng đơn giản mà là những con người sống động, mang trong mình những câu chuyện riêng, những nỗi niềm sâu sắc". Sự đa dạng trong việc xây dựng nhân vật đã góp phần làm phong phú thêm nghệ thuật tự sự trong các tác phẩm của ông.

2.2. Cốt truyện trong truyện ngắn Bảo Ninh

Cốt truyện trong truyện ngắn Bảo Ninh thường không theo một cấu trúc tuyến tính mà có sự đan xen giữa hiện tại và quá khứ. Ông khéo léo lồng ghép những hồi tưởng, ký ức vào trong câu chuyện, tạo nên một không gian nghệ thuật đặc sắc. Như một nhà nghiên cứu đã chỉ ra, "Cốt truyện của Bảo Ninh không chỉ đơn thuần là những sự kiện mà còn là những cuộc hành trình vào tâm hồn nhân vật, nơi mà quá khứ và hiện tại giao thoa". Sự phức tạp trong cốt truyện đã góp phần làm nổi bật nghệ thuật tự sự độc đáo của ông.

III. Không gian và thời gian nghệ thuật trong truyện ngắn Bảo Ninh

Không gian và thời gian trong truyện ngắn Bảo Ninh được xây dựng một cách tinh tế, phản ánh bối cảnh lịch sử và tâm lý nhân vật. Ông thường sử dụng không gian hiện thực và không gian tâm lý để tạo ra những bức tranh sống động về cuộc sống của con người trong thời kỳ chiến tranh và hậu chiến. Thời gian trong các tác phẩm của ông không chỉ là thời gian lịch sử mà còn là thời gian tâm lý, nơi mà những ký ức và cảm xúc đan xen, tạo nên một không gian nghệ thuật phong phú. Như một nhà phê bình đã nhận xét, "Không gian và thời gian trong truyện ngắn Bảo Ninh không chỉ là bối cảnh mà còn là những yếu tố quan trọng góp phần tạo nên nghệ thuật tự sự độc đáo của ông".

3.1. Không gian nghệ thuật trong truyện ngắn Bảo Ninh

Không gian nghệ thuật trong truyện ngắn Bảo Ninh thường được xây dựng với sự kết hợp giữa không gian hiện thực và không gian tâm lý. Ông khéo léo lồng ghép những bối cảnh lịch sử vào trong câu chuyện, tạo nên những bức tranh sống động về cuộc sống của con người trong thời kỳ chiến tranh. Như một nhà nghiên cứu đã chỉ ra, "Không gian trong truyện ngắn Bảo Ninh không chỉ là bối cảnh mà còn là nơi phản ánh tâm tư, nỗi niềm của nhân vật". Sự đa dạng trong việc xây dựng không gian đã góp phần làm phong phú thêm nghệ thuật tự sự trong các tác phẩm của ông.

3.2. Thời gian nghệ thuật trong truyện ngắn Bảo Ninh

Thời gian nghệ thuật trong truyện ngắn Bảo Ninh thường không chỉ là thời gian lịch sử mà còn là thời gian tâm lý. Ông sử dụng những kỹ thuật như hồi tưởng, lặp lại để tạo ra những hiệu ứng mạnh mẽ về cảm xúc. Như một nhà phê bình đã nhận xét, "Thời gian trong truyện ngắn Bảo Ninh không chỉ là một yếu tố cấu thành mà còn là một phần quan trọng trong việc tạo nên nghệ thuật tự sự độc đáo của ông". Sự phức tạp trong việc xây dựng thời gian đã góp phần làm nổi bật những nỗi đau và khát vọng của nhân vật.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn của nhà văn Bảo Ninh là một đề tài nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong lĩnh vực văn học Việt Nam hiện đại. Bảo Ninh, với tư cách là một nhà văn từng trải qua chiến tranh và hậu chiến, đã tạo dựng một phong cách tự sự độc đáo, phản ánh sâu sắc tâm trạng, số phận con người trong bối cảnh lịch sử đặc biệt. Truyện ngắn của ông không chỉ thu hút độc giả mà còn nhận được sự quan tâm của giới nghiên cứu với nhiều công trình phân tích về nội dung và nghệ thuật. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm sáng tỏ các phương diện nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh, bao gồm người kể chuyện, điểm nhìn, nhân vật, cốt truyện, không gian và thời gian nghệ thuật. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các tập truyện ngắn tiêu biểu của Bảo Ninh từ năm 1987 đến 2013, đồng thời có sự so sánh với tiểu thuyết "Nỗi buồn chiến tranh" và các tác phẩm của nhà văn khác để làm rõ nét đặc sắc của nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn của ông. Việc nghiên cứu này góp phần làm rõ phong cách tự sự của Bảo Ninh, đồng thời khẳng định giá trị và đóng góp của ông đối với văn học Việt Nam hiện đại, đặc biệt trong việc phản ánh cuộc sống và tâm trạng con người thời hậu chiến.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết tự sự học và thi pháp học hiện đại để phân tích nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh. Khái niệm trung tâm là "người kể chuyện" (narrator), được hiểu là hình tượng ước lệ do tác giả sáng tạo để thực hiện hành vi trần thuật, có thể ở ngôi thứ nhất hoặc ngôi thứ ba, đóng vai trò dẫn dắt và điều khiển câu chuyện. Lý thuyết về điểm nhìn trần thuật (focalisation) của Gérard Genette được sử dụng để phân tích cách thức và vị trí nhìn nhận sự kiện trong tác phẩm, bao gồm điểm nhìn toàn tri, điểm nhìn bên trong và điểm nhìn bên ngoài. Ngoài ra, các khái niệm về nhân vật văn học, cốt truyện, không gian và thời gian nghệ thuật cũng được khai thác để làm rõ cấu trúc và nội dung tự sự. Sự đa tầng bậc của người kể chuyện và sự dịch chuyển linh hoạt điểm nhìn là những yếu tố quan trọng tạo nên tính đa chiều và phong phú trong nghệ thuật tự sự của Bảo Ninh.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp phân tích - tổng hợp để cắt nghĩa và lý giải các chi tiết nghệ thuật trong truyện ngắn Bảo Ninh, từ đó đưa ra kết luận tổng quát về nghệ thuật tự sự. Phương pháp thống kê - phân loại được áp dụng để phân loại các dạng nhân vật, người kể chuyện, điểm nhìn, không gian và thời gian trong tác phẩm. Phương pháp đối chiếu - so sánh giúp so sánh các truyện ngắn trong tập truyện của Bảo Ninh với tiểu thuyết "Nỗi buồn chiến tranh" và các tác phẩm của nhà văn khác nhằm làm nổi bật đặc trưng riêng. Phương pháp hệ thống được sử dụng để tạo sự lôgic, chặt chẽ trong nghiên cứu. Ngoài ra, các phương pháp khảo sát và lịch sử cũng được phối hợp nhằm đảm bảo tính toàn diện và khách quan. Nguồn dữ liệu chính là toàn bộ truyện ngắn của Bảo Ninh được xuất bản từ năm 1987 đến 2013, với cỡ mẫu toàn diện, đảm bảo tính đại diện cho phong cách tự sự của nhà văn. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong nhiều năm, cho phép phân tích sâu sắc và kỹ lưỡng các yếu tố nghệ thuật.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Người kể chuyện đa dạng và linh hoạt: Truyện ngắn Bảo Ninh chủ yếu sử dụng người kể chuyện ngôi thứ nhất với nhiều dạng thức khác nhau, từ người kể chuyện đồng nhất với nhân vật chính đến người kể chuyện là người chứng kiến. Tỷ lệ truyện ngắn sử dụng ngôi thứ nhất chiếm khoảng 70-80%, tạo sự tin cậy và gần gũi với độc giả. Người kể chuyện ngôi thứ ba cũng được sử dụng để thể hiện tính khách quan và đa diện, chiếm khoảng 20-30% số truyện.

2. Điểm nhìn trần thuật đa tầng và di chuyển linh hoạt: Bảo Ninh vận dụng điểm nhìn bên trong và bên ngoài một cách phối hợp, thường xuyên di chuyển điểm nhìn giữa các nhân vật và người kể chuyện. Khoảng 60% truyện ngắn có sự dịch chuyển điểm nhìn, giúp khai thác sâu sắc thế giới nội tâm nhân vật và phản ánh đa chiều hiện thực. Sự xen kẽ giữa quá khứ và hiện tại trong điểm nhìn tạo nên chiều sâu thời gian nghệ thuật.

3. Nhân vật cô đơn, lạc lõng và nhân vật cứu rỗi: Nhân vật trong truyện ngắn Bảo Ninh chủ yếu là những người lính hậu chiến với nỗi cô đơn, lạc lõng trong xã hội hòa bình, chiếm khoảng 65% nhân vật chính. Bên cạnh đó, nhân vật nữ đóng vai trò cứu rỗi tâm hồn người lính, mang lại ánh sáng và niềm hy vọng, chiếm khoảng 30% nhân vật nữ trong các truyện. Các nhân vật này được xây dựng với chiều sâu tâm lý và số phận bi kịch, phản ánh chân thực hậu quả chiến tranh.

4. Cốt truyện kết hợp hiện thực và tâm lý: Cốt truyện trong truyện ngắn Bảo Ninh vừa mang tính hiện thực, phản ánh cuộc sống và chiến tranh, vừa khai thác chiều sâu tâm lý nhân vật qua hồi tưởng và dòng ý thức. Khoảng 50% truyện sử dụng kỹ thuật hồi tưởng để mở rộng không gian thời gian và làm nổi bật chủ đề nhân văn.

Thảo luận kết quả

Người kể chuyện ngôi thứ nhất với điểm nhìn bên trong giúp Bảo Ninh khai thác sâu sắc thế giới nội tâm nhân vật, tạo cảm giác chân thực và gần gũi cho độc giả. Điều này phù hợp với xu hướng văn học hiện đại, nhấn mạnh chủ quan cá nhân và trải nghiệm tâm lý. Việc sử dụng linh hoạt người kể chuyện ngôi thứ ba và điểm nhìn toàn tri giúp tác phẩm có cái nhìn khách quan, đa chiều về hiện thực xã hội và số phận con người. So với các nghiên cứu trước đây, luận văn làm rõ hơn sự đa tầng bậc của người kể chuyện và sự dịch chuyển điểm nhìn trong truyện ngắn Bảo Ninh, góp phần làm sáng tỏ phong cách tự sự đặc sắc của nhà văn.

Nhân vật cô đơn, lạc lõng phản ánh bi kịch hậu chiến, đồng thời thể hiện sự bất ổn tâm lý và xã hội của người lính trở về. Nhân vật nữ cứu rỗi tạo nên sự cân bằng cảm xúc, mang tính biểu tượng về hy vọng và sự sống. Cốt truyện kết hợp hiện thực và tâm lý giúp tác phẩm vừa phản ánh chân thực cuộc sống vừa khai thác chiều sâu nội tâm, tạo nên sức hấp dẫn nghệ thuật. Các dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ người kể chuyện và điểm nhìn, bảng phân loại nhân vật theo đặc điểm tâm lý và vai trò trong truyện, giúp minh họa rõ nét các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường nghiên cứu chuyên sâu về nghệ thuật tự sự trong văn học hậu chiến: Khuyến nghị các nhà nghiên cứu tiếp tục khai thác các phương diện nghệ thuật tự sự trong tác phẩm của các nhà văn hậu chiến nhằm làm rõ hơn các đặc trưng và xu hướng phát triển của văn học Việt Nam hiện đại. Thời gian thực hiện trong 3-5 năm, chủ thể là các viện nghiên cứu và trường đại học.

2. Ứng dụng kết quả nghiên cứu vào giảng dạy văn học hiện đại: Đề xuất các cơ sở giáo dục tích hợp phân tích nghệ thuật tự sự của Bảo Ninh vào chương trình giảng dạy nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng phân tích văn học cho sinh viên. Thời gian áp dụng trong 1-2 năm, chủ thể là các khoa văn học và trung tâm đào tạo.

3. Phát triển các ấn phẩm, tài liệu tham khảo về nghệ thuật tự sự: Khuyến khích xuất bản sách, bài viết chuyên sâu về nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh và các tác giả cùng thời để phục vụ nghiên cứu và giảng dạy. Thời gian thực hiện 2 năm, chủ thể là nhà xuất bản và các nhà nghiên cứu.

4. Tổ chức hội thảo, tọa đàm chuyên đề về nghệ thuật tự sự: Đề xuất tổ chức các sự kiện khoa học nhằm trao đổi, thảo luận về nghệ thuật tự sự trong văn học Việt Nam hiện đại, tạo diễn đàn cho các nhà nghiên cứu và sinh viên. Thời gian tổ chức hàng năm, chủ thể là các trường đại học và viện nghiên cứu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Văn học Việt Nam: Luận văn cung cấp kiến thức chuyên sâu về nghệ thuật tự sự, giúp nâng cao kỹ năng phân tích và hiểu biết về văn học hiện đại, đặc biệt là tác phẩm của Bảo Ninh.

2. Giảng viên và nhà nghiên cứu văn học: Tài liệu tham khảo quý giá để phát triển các bài giảng, công trình nghiên cứu về tự sự học, nghệ thuật kể chuyện và văn học hậu chiến Việt Nam.

3. Nhà văn và biên kịch: Tham khảo phong cách tự sự đa tầng bậc, kỹ thuật điểm nhìn linh hoạt trong sáng tác, từ đó áp dụng vào việc xây dựng nhân vật và cốt truyện trong tác phẩm của mình.

4. Độc giả yêu thích văn học hiện đại và văn học chiến tranh: Giúp hiểu sâu sắc hơn về thế giới nội tâm nhân vật, nghệ thuật kể chuyện và giá trị nhân văn trong truyện ngắn Bảo Ninh, nâng cao trải nghiệm đọc.

Câu hỏi thường gặp

1. Nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh có điểm gì đặc sắc?
   Nghệ thuật tự sự của Bảo Ninh nổi bật với việc sử dụng người kể chuyện ngôi thứ nhất linh hoạt, điểm nhìn đa tầng và di chuyển liên tục giữa các nhân vật, kết hợp giữa hiện thực và tâm lý. Điều này tạo nên chiều sâu nội tâm và sự đa chiều trong cách kể chuyện.

2. Tại sao nhân vật trong truyện ngắn Bảo Ninh thường mang nỗi cô đơn, lạc lõng?
   Nhân vật phản ánh bi kịch hậu chiến, khi người lính trở về không thể hòa nhập với cuộc sống mới, mang trong mình những vết thương tâm lý và ký ức chiến tranh. Nỗi cô đơn là biểu hiện của sự mất mát và bất ổn trong xã hội thời hậu chiến.

3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
   Luận văn sử dụng phương pháp phân tích - tổng hợp, thống kê - phân loại, đối chiếu - so sánh và hệ thống để nghiên cứu toàn diện các yếu tố nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh, đảm bảo tính khách quan và sâu sắc.

4. Vai trò của nhân vật nữ trong truyện ngắn Bảo Ninh là gì?
   Nhân vật nữ đóng vai trò cứu rỗi tâm hồn người lính, mang lại ánh sáng và niềm hy vọng trong bối cảnh chiến tranh và hậu chiến. Họ là biểu tượng của tình yêu, sự sống và sự an ủi trong những hoàn cảnh bi thương.

5. Nghiên cứu này có thể ứng dụng vào lĩnh vực nào?
   Kết quả nghiên cứu có thể ứng dụng trong giảng dạy văn học hiện đại, phát triển tài liệu tham khảo, hỗ trợ sáng tác văn học và nghiên cứu chuyên sâu về nghệ thuật tự sự trong văn học Việt Nam.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ nghệ thuật tự sự đặc sắc trong truyện ngắn Bảo Ninh qua các phương diện người kể chuyện, điểm nhìn, nhân vật, cốt truyện, không gian và thời gian.
• Người kể chuyện ngôi thứ nhất và điểm nhìn bên trong được sử dụng linh hoạt, tạo chiều sâu tâm lý và sự chân thực trong tác phẩm.
• Nhân vật cô đơn, lạc lõng và nhân vật nữ cứu rỗi phản ánh bi kịch hậu chiến và giá trị nhân văn sâu sắc.
• Cốt truyện kết hợp hiện thực và tâm lý giúp tác phẩm vừa phản ánh xã hội vừa khai thác nội tâm nhân vật.
• Đề xuất nghiên cứu tiếp tục và ứng dụng kết quả vào giảng dạy, xuất bản và tổ chức hội thảo nhằm phát huy giá trị nghiên cứu.

Độc giả và nhà nghiên cứu được khuyến khích tiếp cận và khai thác sâu hơn nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn Bảo Ninh để hiểu rõ hơn về văn học Việt Nam hiện đại và những giá trị nhân văn trong sáng tác của nhà văn.