Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập và phát triển kinh tế thị trường, công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo tiến độ, chất lượng và hiệu quả các công trình. Ngành xây dựng chiếm khoảng 10-12% GDP quốc gia, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo và hiện đại hóa đất nước. Trung tâm Quản lý và Khai thác công trình công cộng huyện Lạc Dương, thành lập năm 2007, là đơn vị sự nghiệp công lập chịu trách nhiệm quản lý các dự án xây dựng sử dụng vốn nhà nước trên địa bàn huyện. Tuy nhiên, Trung tâm đang đối mặt với nhiều khó khăn như hạn chế về năng lực quản lý dự án, trình độ chuyên môn cán bộ, quản lý tiến độ, chi phí và chất lượng công trình. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2016 đến nay nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý dự án tại Trung tâm, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư xây dựng công trình công cộng, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của huyện Lạc Dương. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng, đánh giá năng lực quản lý dự án và đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện các chỉ số về tiến độ, chi phí và chất lượng dự án trong thời gian tới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án hiện đại, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý dự án đầu tư xây dựng: Dự án được định nghĩa là tập hợp các hoạt động có thời hạn nhằm tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ duy nhất, với các giới hạn về thời gian, chi phí và nguồn lực. Quản lý dự án bao gồm ba giai đoạn chính: lập kế hoạch, điều phối thực hiện và giám sát, kiểm tra.
  • Mô hình năng lực quản lý dự án: Đánh giá năng lực dựa trên các tiêu chí về nguồn lực tài chính, nhân sự, công nghệ, trình độ chuyên môn và kinh nghiệm quản lý. Tiêu chuẩn năng lực được phân loại theo hạng I, II, III tương ứng với phạm vi và quy mô dự án được phép quản lý.
  • Các phương pháp quản lý dự án phổ biến: Waterfall, Agile, Hybrid, Critical Path Method (CPM), Critical Chain Project Management (CCPM), Six Sigma và Scrum. Mỗi phương pháp có ưu nhược điểm riêng, phù hợp với từng loại dự án và điều kiện thực tế.
  • Các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực quản lý dự án: Bao gồm yếu tố bên ngoài như chính sách pháp luật, biến động kinh tế, môi trường thi công; và yếu tố nội bộ như tổ chức bộ máy, trình độ nhân sự, công tác đào tạo, quản lý tài chính và thiết bị.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Khảo sát và thống kê số liệu: Thu thập dữ liệu từ các dự án do Trung tâm quản lý và khai thác công trình công cộng huyện Lạc Dương thực hiện từ năm 2016 đến nay, với cỡ mẫu khoảng 48 cán bộ và nhân viên tham gia quản lý dự án.
  • Phân tích tổng hợp: Đánh giá thực trạng quản lý dự án qua các chỉ tiêu về tiến độ, chi phí, chất lượng và rủi ro.
  • Phân tích so sánh: So sánh năng lực quản lý dự án của Trung tâm với các tiêu chuẩn năng lực theo quy định của pháp luật và kinh nghiệm quản lý dự án của các nước phát triển.
  • Phương pháp kế thừa: Vận dụng các lý thuyết, mô hình quản lý dự án đã được công nhận để đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế của Trung tâm.

Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong năm 2021, với các bước khảo sát, thu thập số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp theo trình tự khoa học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năng lực quản lý dự án còn hạn chế: Trung tâm có 48 nhân sự, trong đó Giám đốc và Phó Giám đốc đều có trình độ từ Cử nhân đến Thạc sĩ và chứng chỉ hành nghề hạng III. Tuy nhiên, trình độ chuyên môn và kinh nghiệm quản lý dự án chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu của các dự án nhóm B trở lên. Tỷ lệ cán bộ có chứng chỉ hành nghề phù hợp chiếm khoảng 60%, còn lại chưa được đào tạo bài bản.

  2. Quản lý tiến độ và chi phí chưa hiệu quả: Qua thống kê các dự án từ năm 2016 đến nay, có khoảng 30% dự án bị chậm tiến độ so với kế hoạch, nguyên nhân chủ yếu do công tác giải phóng mặt bằng và phối hợp giữa các bên chưa đồng bộ. Chi phí quản lý dự án thường vượt dự toán từ 5-10%, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư.

  3. Chất lượng công trình có dấu hiệu xuống cấp: Một số công trình đã đưa vào sử dụng có dấu hiệu xuống cấp do công tác bảo trì chưa được chú trọng. Tỷ lệ sai sót trong hồ sơ thiết kế và thi công chiếm khoảng 15-20%, gây ảnh hưởng đến chất lượng và an toàn công trình.

  4. Tổ chức bộ máy và công tác đào tạo còn nhiều bất cập: Bộ máy tổ chức gồm 4 phòng chuyên môn và đội quản lý công trình công cộng, nhưng chưa có sự phân công rõ ràng, dẫn đến chồng chéo nhiệm vụ. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chưa được thực hiện thường xuyên, tỷ lệ cán bộ được đào tạo nâng cao năng lực chỉ đạt khoảng 40% trong 5 năm qua.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc Trung tâm chưa có cơ cấu tổ chức chuyên nghiệp, thiếu nguồn lực tài chính và nhân sự chất lượng cao. So với các mô hình quản lý dự án hiệu quả ở các nước như Trung Quốc, Hàn Quốc, việc phân cấp và ủy thác đầu tư được thực hiện rõ ràng, đồng thời có hệ thống giám sát, đánh giá chặt chẽ. Trong khi đó, Trung tâm còn gặp khó khăn trong việc áp dụng các phương pháp quản lý dự án hiện đại như Agile hay Hybrid, dẫn đến thiếu linh hoạt trong điều chỉnh tiến độ và chi phí.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ dự án chậm tiến độ theo năm, bảng so sánh năng lực cán bộ với tiêu chuẩn hạng I, II, III, và biểu đồ tròn phân bổ nguồn lực nhân sự theo phòng ban. Việc cải thiện năng lực quản lý dự án sẽ giúp Trung tâm nâng cao hiệu quả đầu tư, giảm thiểu rủi ro và nâng cao chất lượng công trình, góp phần phát triển bền vững huyện Lạc Dương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức lại bộ máy quản lý dự án: Rà soát, sắp xếp lại cơ cấu tổ chức theo hướng chuyên nghiệp, phân công nhiệm vụ rõ ràng giữa các phòng ban và đội quản lý công trình. Mục tiêu hoàn thành trong 12 tháng, do Ban Giám đốc Trung tâm chủ trì thực hiện.

  2. Nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng quản lý dự án cho cán bộ: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý dự án, chứng chỉ hành nghề phù hợp với quy mô dự án. Đặt mục tiêu 80% cán bộ được đào tạo trong vòng 2 năm, phối hợp với các trường đại học và tổ chức đào tạo chuyên ngành.

  3. Áp dụng phương pháp quản lý dự án hiện đại: Thử nghiệm áp dụng mô hình Hybrid kết hợp Waterfall và Agile để tăng tính linh hoạt trong quản lý tiến độ và chi phí. Triển khai thí điểm trong các dự án mới trong vòng 1 năm, đánh giá hiệu quả và nhân rộng.

  4. Tăng cường công tác giám sát, kiểm tra và đánh giá dự án: Xây dựng hệ thống giám sát tiến độ, chi phí và chất lượng dự án theo chu kỳ định kỳ và đột xuất. Thiết lập báo cáo tổng hợp hàng quý để kịp thời phát hiện và xử lý các vấn đề phát sinh.

  5. Cải thiện công tác bảo trì và quản lý chất lượng công trình: Lập kế hoạch bảo trì định kỳ, phân bổ nguồn lực hợp lý để duy trì chất lượng công trình sau khi bàn giao. Thực hiện trong vòng 6 tháng và duy trì liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án tại các Trung tâm quản lý công trình công cộng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và giải pháp thực tiễn để nâng cao năng lực quản lý dự án, giúp cải thiện hiệu quả công tác quản lý.

  2. Lãnh đạo các cơ quan nhà nước quản lý đầu tư xây dựng: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định phù hợp nhằm hỗ trợ các đơn vị quản lý dự án nâng cao năng lực và hiệu quả đầu tư.

  3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý xây dựng và đầu tư công: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu về năng lực quản lý dự án tại địa phương, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành Quản lý xây dựng, Quản lý dự án: Tài liệu tham khảo hữu ích về lý thuyết, phương pháp và thực trạng quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực quản lý dự án được đánh giá dựa trên những tiêu chí nào?
    Năng lực được đánh giá qua các tiêu chí về trình độ chuyên môn, kinh nghiệm, chứng chỉ hành nghề, khả năng quản lý tiến độ, chi phí, chất lượng và rủi ro dự án. Ví dụ, Giám đốc quản lý dự án hạng I phải có chứng chỉ hành nghề hạng I và kinh nghiệm quản lý dự án nhóm A hoặc B.

  2. Tại sao nhiều dự án tại Trung tâm bị chậm tiến độ?
    Nguyên nhân chính là do công tác giải phóng mặt bằng chậm, phối hợp giữa các bên liên quan chưa hiệu quả, và hạn chế về năng lực quản lý tiến độ. Việc áp dụng phương pháp quản lý dự án chưa linh hoạt cũng góp phần làm chậm tiến độ.

  3. Phương pháp quản lý dự án nào phù hợp với Trung tâm?
    Phương pháp Hybrid kết hợp Waterfall và Agile được đề xuất vì vừa đảm bảo kế hoạch chi tiết, vừa linh hoạt điều chỉnh trong quá trình thực hiện, phù hợp với đặc thù các dự án xây dựng công cộng có nhiều yếu tố biến động.

  4. Làm thế nào để nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ quản lý dự án?
    Trung tâm cần phối hợp với các cơ sở đào tạo tổ chức các khóa bồi dưỡng, cấp chứng chỉ hành nghề, đồng thời tạo điều kiện cho cán bộ tham gia các hội thảo, tập huấn chuyên ngành định kỳ.

  5. Công tác bảo trì công trình được thực hiện như thế nào?
    Cần xây dựng kế hoạch bảo trì định kỳ, phân bổ nguồn lực tài chính và nhân sự để duy trì chất lượng công trình, tránh xuống cấp sớm. Việc này giúp kéo dài tuổi thọ công trình và đảm bảo an toàn cho người sử dụng.

Kết luận

  • Năng lực quản lý dự án tại Trung tâm Quản lý và Khai thác công trình công cộng huyện Lạc Dương còn nhiều hạn chế về trình độ chuyên môn, quản lý tiến độ và chi phí.
  • Các dự án có tỷ lệ chậm tiến độ khoảng 30%, chi phí vượt dự toán từ 5-10%, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư và chất lượng công trình.
  • Bộ máy tổ chức và công tác đào tạo chưa chuyên nghiệp, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển dự án quy mô lớn và phức tạp.
  • Đề xuất các giải pháp tổ chức lại bộ máy, nâng cao trình độ cán bộ, áp dụng phương pháp quản lý dự án hiện đại và tăng cường giám sát, bảo trì công trình.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu, đánh giá hiệu quả các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời kêu gọi sự hỗ trợ từ các cấp chính quyền và các tổ chức chuyên môn để nâng cao năng lực quản lý dự án.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao năng lực quản lý dự án, góp phần phát triển bền vững huyện Lạc Dương và nâng cao hiệu quả đầu tư công.