Phát triển năng lực hợp tác và sáng tạo cho học sinh qua dạy học thực hành cảm ứng ở thực vật

• Trường học: Trường Trung Học Phổ Thông
• Chuyên ngành: Sinh Học
• Đề tài: Nâng Cao Năng Lực Hợp Tác Và Sáng Tạo Cho Học Sinh Qua Dạy Học Thực Hành Cảm Ứng Ở Thực Vật
• Loại tài liệu: sáng kiến kinh nghiệm
• Năm xuất bản: 2020 - 2021
• Địa điểm: Việt Nam

• LỜI MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
• 1.1. Tổng quan về các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài
• 1.2. Cơ sở lý luận của đề tài
• 1.2.1. Lý thuyết về năng lực hợp tác và sáng tạo
• 1.2.1.1. Khái niệm về năng lực
• 1.2.1.2. Hợp tác và năng lực hợp tác
• 1.2.1.3. Sáng tạo và năng lực sáng tạo
• 1.2.2. Lý thuyết về dạy học theo định hướng phát triển năng lực
• 1.2.2.1. Khái niệm về dạy học theo định hướng phát triển năng lực
• 1.2.2.2. Bản chất và đặc trưng của dạy học theo định hướng phát triển năng lực
• 1.2.3. Một số phương pháp dạy học tích cực góp phần phát triển năng lực hợp tác và sáng tạo cho học sinh
• 1.2.3.1. Dạy học nhóm
• 1.2.3.1.1. Khái niệm
• 1.2.3.1.2. Quy trình thực hiện phương pháp dạy học hợp tác
• 1.2.3.1.2.1. Bước 1. Làm việc chung cả lớp
• 1.2.3.1.2.2. Bước 2. Làm việc theo nhóm
• 1.2.3.1.2.3. Bước 3. Thảo luận, tổng kết trước toàn lớp
• 1.2.3.2. Dạy học giải quyết vấn đề
• 1.2.3.2.1. Khái niệm
• 1.2.3.2.2. Quy trình thực hiện dạy học giải quyết vấn đề
• 1.2.3.2.2.1. Bước 1: Tạo tình huống có vấn đề (nhận biết vấn đề)
• 1.2.3.2.2.2. Bước 2: Lập kế hoạch giải quyết (tìm phương án giải quyết)
• 1.2.3.2.2.3. Bước 3: Thực hiện kế hoạch (giải quyết vấn đề)
• 1.2.3.2.2.4. Bước 4: Vận dụng (vận dụng cách giải quyết vấn đề trong những tình huống khác nhau)
• 1.2.3.3. Dạy học thực hành
• 1.2.3.3.1. Khái niệm
• 1.2.3.3.2. Quy trình dạy học thực hành
• 1.2.3.3.2.1. Bước 1: Giới thiệu thực hành
• 1.2.3.3.2.2. Bước 2: Học sinh thực hành
• 1.2.3.3.2.3. Bước 3: Báo cáo thực hành
• 1.2.3.3.2.4. Bước 4: Nhận xét, đánh giá
• 1.2.3.4. Dạy học theo dự án
• 1.2.3.4.1. Khái niệm
• 1.2.3.4.2. Quy trình
• 1.2.3.4.2.1. Bước 1: Xác định chủ đề và mục đích của dự án
• 1.2.3.4.2.2. Bước 2: Xây dựng kế hoạch thực hiện
• 1.2.3.4.2.3. Bước 3: Thực hiện dự án
• 1.2.3.4.2.4. Bước 4: Trình bày sản phẩm dự án
• 1.2.3.4.2.5. Bước 5: Đánh giá dự án
• 1.2.3.5. Học tập qua trải nghiệm
• 1.2.3.5.1. Khái niệm
• 1.2.3.5.2. Quy trình
• 1.2.3.5.2.1. Bước 1: Trải nghiệm
• 1.2.3.5.2.2. Bước 2: Phân tích
• 1.2.3.5.2.3. Bước 3: Rút ra bài học
• 1.2.3.5.2.4. Bước 4: Áp dụng
• 1.2.4. Một số kỹ thuật dạy học tích cực góp phần phát triển năng lực hợp tác và sáng tạo cho học sinh
• 1.2.4.1. Kỹ thuật khăn trải bàn
• 1.2.4.2. Kỹ thuật mảnh ghép
• 1.2.4.3. Kỹ thuật KWL
• 1.2.4.4. Kỹ thuật bản đồ tư duy
• 1.2.5. Lý thuyết về phương pháp dạy học thực hành
• 1.2.5.1. Khái niệm
• 1.2.5.2. Đặc điểm
• 1.2.5.3. Cách tiến hành

I. Phương pháp dạy học thực hành và giáo dục thực nghiệm trong phát triển năng lực học sinh

Phần này tập trung phân tích vai trò của phương pháp dạy học thực hành và giáo dục thực nghiệm trong việc nâng cao năng lực học sinh. Đề tài nhấn mạnh việc chuyển đổi từ phương pháp dạy học truyền thụ một chiều sang phương pháp dạy học tích cực, khuyến khích học sinh chủ động, sáng tạo. Giáo dục thực nghiệm, đặc biệt là thực hành cảm ứng ở thực vật, được xem là công cụ hiệu quả để đạt được mục tiêu này. Nội dung đề cập đến việc tổ chức các hoạt động học tập đa dạng, bao gồm học tập trải nghiệm, học tập dựa trên dự án, và học tập trong nhóm, nhằm phát triển kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng hợp tác, và kỹ năng giải quyết vấn đề. Đề tài cũng đề cập đến việc sử dụng các môi trường dạy học hiện đại, kết hợp ứng dụng công nghệ trong giáo dục để tăng cường hiệu quả học tập. Việc đánh giá năng lực học sinh cũng được đề cập, tập trung vào việc đánh giá năng lực hợp tác và sáng tạo thông qua các hoạt động thực hành cụ thể. Mục tiêu giáo dục hướng đến là phát triển toàn diện học sinh, bao gồm cả năng lực nhận thức và năng lực hành động.

1.1. Thực hành quan sát và thí nghiệm trong sinh học

Phần này tập trung vào việc áp dụng thực hành quan sát và thí nghiệm thực vật trong môn sinh học thực hành. Quan sát thực vật giúp học sinh hiểu rõ hơn về cảm ứng ở thực vật, một chủ đề quan trọng trong chương trình sinh học lớp 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12. Việc thực hiện các thí nghiệm thực vật đơn giản, dễ thực hiện ngay trong lớp học hoặc ngoài trời, giúp học sinh trực tiếp trải nghiệm và ghi nhận hiện tượng. Nghiên cứu thực vật không chỉ dừng lại ở việc quan sát mà còn đòi hỏi học sinh phải phân tích, tổng hợp kết quả, từ đó rút ra kết luận. Thực hành cảm ứng ở thực vật cũng là một ví dụ cụ thể cho giáo dục STEM, khuyến khích tư duy khoa học và giải quyết vấn đề. Phương pháp dạy học thực hành được kết hợp với các kỹ thuật dạy học tích cực khác như dạy học nhóm, dạy học dự án, nhằm tăng cường tính tương tác và hiệu quả học tập. Học sinh tiểu học và học sinh trung học đều có thể tham gia vào các hoạt động thực hành này, tuy nhiên, mức độ phức tạp của thí nghiệm sẽ khác nhau tùy theo lứa tuổi. Giáo viên tiểu học và giáo viên trung học cần được trang bị kiến thức và kỹ năng để hướng dẫn học sinh thực hiện các hoạt động thực hành một cách hiệu quả.

1.2. Tích hợp giáo dục và phát triển năng lực hợp tác sáng tạo

Phần này nhấn mạnh vào việc tích hợp giáo dục, kết hợp các hoạt động thực hành với các chủ đề khác trong chương trình học. Việc phát triển năng lực hợp tác được thực hiện thông qua việc tổ chức học tập nhóm, khuyến khích học sinh chia sẻ ý tưởng, hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình thực hiện thí nghiệm. Kỹ năng hợp tác được xem là yếu tố quan trọng trong xã hội hiện đại, giúp học sinh chuẩn bị sẵn sàng cho môi trường làm việc chuyên nghiệp. Phát triển năng lực sáng tạo được thúc đẩy thông qua việc đặt ra các vấn đề mở, khuyến khích học sinh tìm ra các giải pháp sáng tạo. Suy nghĩ sáng tạo và giải quyết vấn đề là hai kỹ năng then chốt được rèn luyện qua các hoạt động thực hành. Đổi mới giáo dục đề cao việc phát triển toàn diện học sinh, không chỉ chú trọng kiến thức lý thuyết mà còn tập trung vào việc hình thành các năng lực. Chương trình giáo dục cần được thiết kế sao cho phù hợp với mục tiêu này. Đánh giá năng lực học sinh cần được thực hiện một cách toàn diện, không chỉ dựa trên kết quả học tập mà còn dựa trên sự tham gia, thái độ và khả năng hợp tác của học sinh. Rèn luyện kỹ năng thông qua các hoạt động thực hành giúp học sinh tích lũy kinh nghiệm và tự tin hơn trong việc ứng dụng kiến thức vào thực tiễn.