Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu và sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế tri thức, giáo dục đại học tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là trong việc nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên. Trường Đại học Y Dược Hải Phòng, với gần 40 năm hình thành và phát triển, là một trong những cơ sở đào tạo nguồn nhân lực y tế quan trọng của vùng duyên hải Bắc Bộ. Tuy nhiên, sự gia tăng số lượng giảng viên chưa đi kèm với nâng cao chất lượng, đặc biệt khi nhà trường chuyển sang cơ chế tự chủ hoàn toàn từ năm 2021. Năng lực giảng viên được xác định là yếu tố then chốt quyết định chất lượng đào tạo và sự phát triển bền vững của nhà trường.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng năng lực giảng viên tại Trường Đại học Y Dược Hải Phòng trong giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục đại học và hội nhập quốc tế. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các tiêu chí về kiến thức chuyên môn, kỹ năng giảng dạy, thái độ làm việc và khả năng học hỏi sáng tạo của giảng viên. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế, góp phần phát triển giáo dục đại học theo hướng hiện đại, đáp ứng nhu cầu xã hội và thị trường lao động.

Theo số liệu thống kê, đội ngũ giảng viên cơ hữu của trường hiện có 409 người, trong đó trình độ thạc sĩ chiếm hơn 52%, tiến sĩ và phó giáo sư chiếm khoảng 13,7%. Tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp có việc làm sau một năm đạt trên 97,5%, phản ánh phần nào hiệu quả đào tạo nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về năng lực giảng viên cần được cải thiện. Nghiên cứu này cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phát triển đội ngũ giảng viên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học tại trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về năng lực cá nhân và quản trị nguồn nhân lực trong giáo dục đại học. Theo quan điểm của Trần Trọng Thủy và Nguyễn Quang Uẩn, năng lực là tổng hợp các thuộc tính cá nhân phù hợp với yêu cầu công việc nhằm đảm bảo hoàn thành hiệu quả nhiệm vụ. Năng lực giảng viên được hiểu là sự kết hợp giữa kiến thức chuyên môn, kỹ năng sư phạm, thái độ nghề nghiệp và khả năng học hỏi sáng tạo.

Khung năng lực giảng viên được xây dựng dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế và trong nước, bao gồm ba nhóm năng lực chính: năng lực nghề nghiệp (chuyên môn, đạo đức, trách nhiệm), năng lực dạy học (thiết kế, triển khai, đánh giá quá trình học tập), và năng lực hợp tác trong môi trường giáo dục (liên kết với nhà trường, sinh viên và cộng đồng). Ngoài ra, nghiên cứu còn vận dụng mô hình đánh giá năng lực dựa trên các tiêu chí về kiến thức, kỹ năng, thái độ và khả năng sáng tạo, phù hợp với đặc thù ngành y dược.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính. Dữ liệu chính được thu thập qua khảo sát bằng bảng hỏi với cỡ mẫu 140 giảng viên, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Bảng hỏi được thiết kế dựa trên 28 biến quan sát liên quan đến các tiêu chí năng lực giảng viên.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích tần suất, trung bình cộng và phương pháp đánh giá điểm số theo thang 4 mức độ (tốt, khá, trung bình, yếu). Ngoài ra, phương pháp phân tích so sánh và tổng hợp được áp dụng để đánh giá thực trạng năng lực và xác định các yếu tố ảnh hưởng. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong khoảng thời gian từ năm 2016 đến 2018, với thu thập dữ liệu trực tiếp từ cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên của trường.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kiến thức chuyên môn của giảng viên: Khoảng 52% giảng viên có trình độ thạc sĩ, 13,7% có trình độ tiến sĩ và phó giáo sư, cho thấy đội ngũ có nền tảng chuyên môn tương đối vững chắc. Tuy nhiên, kiến thức liên ngành và cập nhật công nghệ mới còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy và nghiên cứu.

  2. Kỹ năng giảng dạy và thực hành: Đánh giá từ phiếu khảo sát cho thấy 60% giảng viên đạt mức khá và tốt về kỹ năng sư phạm, nhưng kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy chỉ đạt mức trung bình (khoảng 45%). Kỹ năng hướng dẫn thực hành khám chữa bệnh được đánh giá cao hơn, với 70% giảng viên có khả năng thành thạo.

  3. Thái độ và đạo đức nghề nghiệp: Hơn 80% giảng viên thể hiện thái độ tích cực, tận tụy với công việc, có ý thức giữ gìn phẩm chất và đạo đức nghề nghiệp. Tuy nhiên, một số giảng viên còn thiếu sự chủ động trong đổi mới phương pháp giảng dạy và sáng tạo trong nghiên cứu.

  4. Khả năng học hỏi và sáng tạo: Khả năng học hỏi và đổi mới của giảng viên được đánh giá ở mức trung bình, với khoảng 55% giảng viên tích cực tham gia các hoạt động nghiên cứu khoa học và bồi dưỡng chuyên môn. Số lượng công trình nghiên cứu quốc tế còn hạn chế, phản ánh nhu cầu nâng cao năng lực nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy năng lực giảng viên tại Trường Đại học Y Dược Hải Phòng có nhiều điểm mạnh như trình độ chuyên môn tương đối cao, thái độ nghề nghiệp tích cực và kỹ năng thực hành tốt. Tuy nhiên, hạn chế về kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin, khả năng đổi mới phương pháp giảng dạy và nghiên cứu khoa học còn là thách thức lớn.

Nguyên nhân chính được xác định là do chính sách đào tạo, bồi dưỡng chưa đồng bộ, cơ sở vật chất và điều kiện làm việc chưa đáp ứng đầy đủ, cùng với áp lực chuyển đổi sang cơ chế tự chủ tài chính và nhân sự. So sánh với các nghiên cứu trong nước cho thấy tình trạng này không riêng trường mà là vấn đề chung của nhiều trường đại học y dược.

Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ phân bố trình độ học vấn, bảng điểm trung bình kỹ năng giảng dạy và thái độ nghề nghiệp sẽ giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng năng lực. Các số liệu này cũng làm cơ sở để đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực giảng viên phù hợp với đặc thù của trường và xu hướng phát triển giáo dục đại học hiện đại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn và kỹ năng giảng dạy

    • Triển khai các khóa đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng sư phạm và ứng dụng công nghệ thông tin cho giảng viên trong vòng 1-2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu phối hợp với Bộ Y tế và Bộ Giáo dục và Đào tạo.

  2. Xây dựng chính sách đãi ngộ và tạo động lực cho giảng viên

    • Cải thiện chế độ lương, thưởng và các chính sách khuyến khích nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo nhằm giữ chân và thu hút nhân tài.
    • Chủ thể thực hiện: Nhà trường và các cơ quan quản lý nhà nước liên quan, trong vòng 1 năm.

  3. Đổi mới công tác đánh giá năng lực giảng viên

    • Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá toàn diện dựa trên kết quả giảng dạy, nghiên cứu và thái độ nghề nghiệp, áp dụng công nghệ thông tin trong đánh giá.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Quản lý đào tạo và Ban Tổ chức cán bộ, trong 6 tháng.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại

    • Nâng cấp phòng học, phòng thí nghiệm, trang thiết bị công nghệ hỗ trợ giảng dạy và nghiên cứu, đảm bảo môi trường làm việc thuận lợi cho giảng viên.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu và các đơn vị liên quan, trong 2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và cán bộ quản lý các trường đại học y dược

    • Hỗ trợ xây dựng chính sách phát triển đội ngũ giảng viên, nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học.

  2. Giảng viên và cán bộ đào tạo

    • Tham khảo các tiêu chí năng lực, phương pháp tự đánh giá và phát triển nghề nghiệp phù hợp với yêu cầu hiện đại.

  3. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục và y tế

    • Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách đào tạo, bồi dưỡng và quản lý nguồn nhân lực y tế chất lượng cao.

  4. Sinh viên và học viên sau đại học ngành y dược

    • Hiểu rõ yêu cầu năng lực của giảng viên, từ đó nâng cao hiệu quả học tập và phát triển nghề nghiệp tương lai.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực giảng viên được đánh giá dựa trên những tiêu chí nào?
    Năng lực giảng viên được đánh giá qua kiến thức chuyên môn, kỹ năng giảng dạy, thái độ nghề nghiệp và khả năng học hỏi sáng tạo. Ví dụ, kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy là một tiêu chí quan trọng hiện nay.

  2. Tại sao năng lực giảng viên lại quan trọng đối với chất lượng đào tạo?
    Giảng viên có năng lực cao sẽ truyền đạt kiến thức hiệu quả, hướng dẫn thực hành chính xác và thúc đẩy nghiên cứu khoa học, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng nhu cầu xã hội.

  3. Những khó khăn chính trong việc nâng cao năng lực giảng viên tại Trường Đại học Y Dược Hải Phòng là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về kỹ năng ứng dụng công nghệ, thiếu đồng bộ trong chính sách đào tạo bồi dưỡng, cơ sở vật chất chưa đáp ứng và áp lực chuyển đổi cơ chế tự chủ.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để cải thiện năng lực giảng viên?
    Các giải pháp bao gồm đào tạo bồi dưỡng chuyên sâu, cải thiện chính sách đãi ngộ, đổi mới công tác đánh giá và đầu tư cơ sở vật chất hiện đại.

  5. Làm thế nào để giảng viên có thể tự nâng cao năng lực của mình?
    Giảng viên cần chủ động học tập, tham gia các khóa bồi dưỡng, nghiên cứu khoa học, áp dụng công nghệ mới và đổi mới phương pháp giảng dạy phù hợp với nhu cầu sinh viên và xã hội.

Kết luận

  • Năng lực giảng viên tại Trường Đại học Y Dược Hải Phòng có nền tảng chuyên môn tốt nhưng còn hạn chế về kỹ năng ứng dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo.
  • Thái độ nghề nghiệp tích cực là điểm mạnh, tuy nhiên cần nâng cao khả năng học hỏi và nghiên cứu khoa học.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực gồm chính sách đào tạo, cơ sở vật chất và áp lực chuyển đổi cơ chế tự chủ.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về đào tạo, chính sách đãi ngộ, đánh giá và đầu tư cơ sở vật chất nhằm nâng cao năng lực giảng viên.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học quan trọng cho việc phát triển đội ngũ giảng viên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu tại trường trong giai đoạn tiếp theo.

Luận văn khuyến nghị nhà trường và các cơ quan quản lý tiếp tục triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm tới để đảm bảo sự phát triển bền vững của đội ngũ giảng viên, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế và ứng dụng công nghệ trong giáo dục đại học y dược.