Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh chuyển đổi số và tác động của đại dịch Covid-19, dạy học trực tuyến (DHTT) đã trở thành một nhu cầu cấp thiết trong giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt tại Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM). Theo khảo sát thực trạng tại 5 trường cao đẳng nghề trên địa bàn TPHCM với 95 người tham gia, bao gồm 80 giáo viên và 15 cán bộ quản lý, năng lực dạy học trực tuyến của nhà giáo còn nhiều hạn chế, chưa đồng đều và chưa đáp ứng được yêu cầu chuyển đổi phương thức dạy học từ trực tiếp sang trực tuyến. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phát triển năng lực dạy học trực tuyến cho nhà giáo giáo dục nghề nghiệp tại TPHCM, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học trực tuyến trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào quá trình dạy học trực tuyến của giáo viên tại các trường cao đẳng nghề trên địa bàn TPHCM trong giai đoạn từ tháng 01/2022 đến tháng 07/2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp, đồng thời hỗ trợ nhà giáo nâng cao kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin, thiết kế bài giảng trực tuyến, tổ chức tương tác và kiểm tra đánh giá hiệu quả học tập trực tuyến. Qua đó, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật chất lượng cao trong thời đại công nghiệp 4.0.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình TPACK (Technological Pedagogical Content Knowledge) của Matthew và cộng sự (2014), nhấn mạnh sự kết hợp giữa kiến thức nội dung, kiến thức sư phạm và kiến thức công nghệ trong dạy học trực tuyến. Ba thành tố này tương tác và hỗ trợ lẫn nhau để nhà giáo có thể thiết kế và tổ chức dạy học trực tuyến hiệu quả.

Ngoài ra, luận văn tham khảo các quan điểm về năng lực dạy học trực tuyến của các tác giả quốc tế như Williams (2003), Varvel (2006), Bawane và Spector (2009), Guasch, Alvarez và Espasa (2010), cũng như các quy định pháp luật trong nước như Thông tư 08/2017/TT-BLĐTBXH và Thông tư 20/2018/TT-BGDĐT. Các khái niệm chính bao gồm: năng lực dạy học trực tuyến, năng lực khai thác nền tảng dạy học trực tuyến, năng lực thiết kế bài giảng trực tuyến, năng lực tổ chức tương tác và năng lực kiểm tra đánh giá kết quả học tập trực tuyến.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ khảo sát thực trạng với 95 người tham gia gồm cán bộ quản lý và giáo viên tại 5 trường cao đẳng nghề trên địa bàn TPHCM. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu phi xác suất theo phương pháp thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu.

Phương pháp phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS để xử lý thống kê mô tả và kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Các công cụ thu thập dữ liệu bao gồm phiếu khảo sát trực tuyến, phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý và giáo viên, quan sát thực tế các hoạt động dạy học trực tuyến. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 01/2022 đến tháng 07/2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực dạy học trực tuyến của nhà giáo: Khoảng 65% giáo viên được khảo sát cho biết chưa thành thạo trong việc sử dụng các nền tảng dạy học trực tuyến như LMS, Zoom, Microsoft Teams. Chỉ khoảng 40% giáo viên có khả năng thiết kế bài giảng trực tuyến phù hợp với đặc thù giáo dục nghề nghiệp.

  2. Nhu cầu bồi dưỡng năng lực dạy học trực tuyến: Biểu đồ khảo sát nhu cầu bồi dưỡng cho thấy hơn 80% nhà giáo mong muốn được đào tạo nâng cao kỹ năng thiết kế bài giảng, tổ chức tương tác và kiểm tra đánh giá trực tuyến. Đây là nhóm năng lực được đánh giá là cấp thiết nhất.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến phát triển năng lực: Có khoảng 70% nhà giáo đánh giá cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ chưa đáp ứng đủ yêu cầu dạy học trực tuyến. Đồng thời, nhận thức và sự hỗ trợ từ cán bộ quản lý cũng ảnh hưởng lớn đến việc phát triển năng lực của giáo viên.

  4. Khả năng ứng dụng công nghệ thông tin: Chỉ khoảng 50% giáo viên có kỹ năng sử dụng thành thạo các công cụ công nghệ hỗ trợ dạy học trực tuyến, trong khi đó 30% gặp khó khăn trong việc xử lý các sự cố kỹ thuật trong quá trình giảng dạy.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy năng lực dạy học trực tuyến của nhà giáo giáo dục nghề nghiệp tại TPHCM còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong kỹ năng thiết kế bài giảng và tổ chức tương tác trực tuyến. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu kinh nghiệm thực tiễn, hạn chế về kỹ năng công nghệ thông tin và cơ sở vật chất chưa đồng bộ. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, mức độ thành thạo công nghệ của giáo viên Việt Nam còn thấp hơn mức trung bình, phản ánh sự cần thiết phải có các chương trình đào tạo chuyên sâu và hỗ trợ kỹ thuật thường xuyên.

Việc phát triển năng lực dạy học trực tuyến không chỉ giúp nhà giáo thích ứng với xu thế chuyển đổi số mà còn nâng cao chất lượng đào tạo, tăng cường sự tương tác và hiệu quả học tập của học viên. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ thành thạo các kỹ năng công nghệ, bảng tổng hợp nhu cầu bồi dưỡng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng để minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về dạy học trực tuyến: Tập trung vào kỹ năng thiết kế bài giảng, tổ chức tương tác và kiểm tra đánh giá trực tuyến. Mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên thành thạo kỹ năng này lên ít nhất 70% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện là các cơ sở giáo dục nghề nghiệp phối hợp với Sở Lao động Thương binh và Xã hội.

  2. Cải thiện cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ: Đầu tư nâng cấp hệ thống mạng, trang thiết bị và phần mềm hỗ trợ dạy học trực tuyến tại các trường cao đẳng nghề. Mục tiêu hoàn thành trong 18 tháng nhằm tạo môi trường học tập trực tuyến ổn định và hiệu quả.

  3. Xây dựng hệ thống hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn thường xuyên cho nhà giáo: Thiết lập đội ngũ chuyên gia hỗ trợ kỹ thuật, tư vấn phương pháp dạy học trực tuyến và xử lý sự cố kỹ thuật. Thời gian triển khai trong 6 tháng, nhằm giảm thiểu khó khăn kỹ thuật cho giáo viên.

  4. Tăng cường nhận thức và vai trò của cán bộ quản lý trong phát triển năng lực dạy học trực tuyến: Tổ chức các buổi tập huấn nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của dạy học trực tuyến và vai trò hỗ trợ giáo viên. Mục tiêu đạt 100% cán bộ quản lý được đào tạo trong 9 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên và nhà giáo giáo dục nghề nghiệp: Nghiên cứu giúp họ hiểu rõ các năng lực cần thiết để nâng cao hiệu quả dạy học trực tuyến, từ đó chủ động phát triển kỹ năng phù hợp.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp: Hỗ trợ xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng và đầu tư cơ sở vật chất nhằm nâng cao năng lực dạy học trực tuyến cho đội ngũ giáo viên.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành giáo dục học: Cung cấp cơ sở lý luận và dữ liệu thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp.

  4. Các cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, quy định và chương trình phát triển năng lực dạy học trực tuyến trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực dạy học trực tuyến gồm những thành phần nào?
    Năng lực dạy học trực tuyến bao gồm năng lực khai thác nền tảng dạy học trực tuyến, năng lực thiết kế bài giảng, năng lực tổ chức tương tác và năng lực kiểm tra đánh giá kết quả học tập trực tuyến. Ví dụ, giáo viên cần thành thạo sử dụng LMS, thiết kế bài giảng số và tổ chức các hoạt động tương tác qua Zoom hoặc Microsoft Teams.

  2. Tại sao năng lực dạy học trực tuyến của nhà giáo giáo dục nghề nghiệp còn hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do thiếu kinh nghiệm thực tiễn, hạn chế kỹ năng công nghệ thông tin, cơ sở vật chất chưa đồng bộ và thiếu sự hỗ trợ kỹ thuật thường xuyên. Điều này làm cho giáo viên gặp khó khăn trong việc thiết kế và tổ chức các hoạt động dạy học trực tuyến hiệu quả.

  3. Các biện pháp nào giúp phát triển năng lực dạy học trực tuyến cho nhà giáo?
    Các biện pháp gồm tổ chức đào tạo chuyên sâu, cải thiện cơ sở vật chất, xây dựng hệ thống hỗ trợ kỹ thuật và nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý. Ví dụ, các khóa bồi dưỡng kỹ năng thiết kế bài giảng trực tuyến và sử dụng phần mềm LMS giúp giáo viên nâng cao năng lực.

  4. Vai trò của cán bộ quản lý trong phát triển năng lực dạy học trực tuyến là gì?
    Cán bộ quản lý có vai trò quan trọng trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức đào tạo, đầu tư cơ sở vật chất và tạo môi trường hỗ trợ giáo viên phát triển năng lực dạy học trực tuyến. Họ cũng cần nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp.

  5. Làm thế nào để đánh giá năng lực dạy học trực tuyến của nhà giáo?
    Đánh giá dựa trên các tiêu chí về chuyên môn, công nghệ, phương pháp sư phạm và tổ chức quản lý. Công cụ đánh giá gồm phiếu khảo sát, quan sát thực tế và phân tích hồ sơ bài giảng trực tuyến. Ví dụ, đánh giá mức độ thành thạo sử dụng công cụ LMS, khả năng thiết kế bài giảng và tổ chức tương tác trong lớp học trực tuyến.

Kết luận

  • Năng lực dạy học trực tuyến của nhà giáo giáo dục nghề nghiệp tại TPHCM còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong kỹ năng thiết kế bài giảng và tổ chức tương tác trực tuyến.
  • Nhu cầu bồi dưỡng nâng cao năng lực dạy học trực tuyến của nhà giáo là rất lớn, với hơn 80% giáo viên mong muốn được đào tạo chuyên sâu.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính bao gồm cơ sở vật chất, nhận thức của cán bộ quản lý và kỹ năng công nghệ thông tin của giáo viên.
  • Đề xuất các biện pháp phát triển năng lực gồm đào tạo chuyên sâu, cải thiện hạ tầng công nghệ, hỗ trợ kỹ thuật và nâng cao nhận thức quản lý.
  • Tiếp theo, cần triển khai các chương trình đào tạo và đầu tư cơ sở vật chất trong vòng 12-18 tháng để nâng cao hiệu quả dạy học trực tuyến tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao năng lực dạy học trực tuyến, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp tại TPHCM!