Tổng quan nghiên cứu

Tiếng Anh đã trở thành ngôn ngữ giao tiếp quốc tế được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như kinh tế, chính trị, văn hóa, khoa học, công nghệ, giáo dục và du lịch. Ở Việt Nam, tiếng Anh là môn học bắt buộc trong chương trình giảng dạy tại nhiều trường học, cao đẳng và đại học. Tuy nhiên, kỹ năng nói, đặc biệt là thuyết trình bằng tiếng Anh, vẫn chưa đạt hiệu quả cao. Nhiều học sinh sau khi tốt nghiệp vẫn không thể tự tin nói tiếng Anh do thiếu thực hành. Tại trường THPT Đô Lương 3, học sinh gặp khó khăn trong việc tham gia các hoạt động thuyết trình, trong khi giáo viên cũng gặp trở ngại trong việc khuyến khích học sinh luyện tập kỹ năng này.

Nghiên cứu nhằm mục tiêu đánh giá hiệu quả của phương pháp học tập dựa trên dự án (Project-Based Learning - PBL) trong việc phát triển kỹ năng thuyết trình cho học sinh lớp 11 tại trường THPT Đô Lương 3, một trường vùng núi. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 40 học sinh lớp 11 trong năm học 2017-2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp giải pháp nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh, giúp học sinh tự tin giao tiếp và đáp ứng yêu cầu hội nhập toàn cầu. Các chỉ số đánh giá bao gồm thái độ của học sinh đối với PBL, mức độ phát triển kỹ năng thuyết trình và sự cải thiện trong quá trình học tập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: kỹ năng thuyết trình bằng tiếng Anh và phương pháp học tập dựa trên dự án (PBL). Thuyết trình là một hình thức giao tiếp nói nhằm truyền đạt thông tin hoặc thuyết phục người nghe, bao gồm hai loại chính: thuyết trình thông tin và thuyết trình thuyết phục. Các yếu tố quan trọng trong thuyết trình gồm: tổ chức nội dung, ngôn ngữ cơ thể, giao tiếp phi ngôn ngữ, sự nhiệt huyết và phát âm chính xác.

Phương pháp PBL là mô hình học tập lấy người học làm trung tâm, trong đó học sinh tham gia vào các dự án thực tiễn, giải quyết vấn đề, ra quyết định và trình bày sản phẩm cuối cùng. PBL giúp phát triển kỹ năng hợp tác, tư duy sáng tạo, tự chủ và tăng động lực học tập. Các đặc điểm của PBL bao gồm tính trung tâm trong chương trình, câu hỏi định hướng, điều tra xây dựng, tính tự chủ và tính thực tiễn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động với năm giai đoạn: phản ánh ban đầu, lập kế hoạch, triển khai, quan sát và phân tích, đánh giá và phản hồi. Mẫu nghiên cứu gồm 40 học sinh lớp 11 được chọn ngẫu nhiên tại trường THPT Đô Lương 3 trong năm học 2017-2018. Dữ liệu được thu thập qua bảng hỏi thái độ học sinh, quan sát lớp học và phỏng vấn giáo viên.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp định lượng và định tính, dựa trên bảng đánh giá kỹ năng thuyết trình của Hội đồng Giáo viên Tiếng Anh Quốc gia (NCTE). Thời gian nghiên cứu kéo dài 4 tuần với nhiều buổi học áp dụng PBL trong giảng dạy kỹ năng thuyết trình. Các hoạt động dự án được thiết kế theo các chủ đề liên quan đến cuộc sống và xã hội, giúp học sinh phát triển kỹ năng nói trong môi trường thực tế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thái độ của học sinh đối với PBL: 70% học sinh đồng ý hài lòng với việc sử dụng PBL trong giảng dạy tiếng Anh, 30% phần nào đồng ý, không có học sinh nào phản đối. Điều này cho thấy PBL tạo ra môi trường học tập tích cực, giúp học sinh chủ động và tự tin hơn.

  2. Khả năng sử dụng PBL trong thuyết trình: 70% học sinh cảm thấy tự tin sử dụng PBL để thuyết trình trong lớp, 25% phần nào tự tin, 5% không tự tin. PBL giúp học sinh phát triển kỹ năng ra quyết định và làm việc nhóm, đồng thời kết nối kiến thức với thực tiễn.

  3. Động lực học tập: 65% học sinh cảm thấy có động lực học tập cao hơn sau khi áp dụng PBL, 30% phần nào đồng ý, 5% không đồng ý. Các hoạt động PBL tạo sự hứng thú, giúp học sinh tham gia tích cực và cảm thấy vui vẻ khi học.

  4. Khả năng thu thập và sử dụng thông tin: 45% học sinh đồng ý rằng PBL giúp họ thu thập thông tin theo cách mới, 55% phần nào đồng ý, không có học sinh phản đối. Tuy nhiên, chỉ 65% đồng ý rằng PBL giúp họ sử dụng thông tin theo cách khác biệt, 25% phản đối do một số thông tin không liên quan đến đề thi.

  5. Khả năng vượt qua nỗi sợ sai sót: 65% học sinh cho biết PBL giúp họ giảm bớt lo lắng khi mắc lỗi, 10% phần nào đồng ý, 25% không đồng ý. Môi trường học nhóm và sự hỗ trợ từ bạn bè giúp học sinh tự tin hơn.

  6. Ý kiến về việc đưa dự án vào đánh giá: 65% học sinh mong muốn dự án được tính vào đánh giá hàng tháng, 10% phần nào đồng ý, 25% không đồng ý. Học sinh cần các công cụ đánh giá đa dạng ngoài kỳ thi truyền thống.

  7. Mở rộng áp dụng PBL sang các môn học khác: 55% học sinh đồng ý sử dụng PBL cho các môn học khác, 30% phần nào đồng ý, 15% không đồng ý. Điều này cho thấy PBL có tiềm năng phát triển toàn diện kỹ năng học tập.

  8. Cải thiện kỹ năng thuyết trình: Qua hai lần thuyết trình, học sinh có sự tiến bộ rõ rệt về các kỹ năng phi ngôn ngữ (giao tiếp bằng mắt, ngôn ngữ cơ thể, sự tự tin), kỹ năng ngôn ngữ (nhiệt huyết, phát âm) và nội dung (kiến thức chủ đề, tổ chức bài nói, ngữ pháp). Ví dụ, số học sinh đạt mức cao về giao tiếp bằng mắt tăng từ 1 lên 19 người; kỹ năng tổ chức bài nói có 19 học sinh đạt mức cao nhất sau dự án.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy PBL là phương pháp hiệu quả trong việc phát triển kỹ năng thuyết trình tiếng Anh cho học sinh vùng núi. Việc học sinh chủ động tham gia vào các dự án giúp tăng cường sự tự tin, giảm bớt lo lắng khi nói trước đám đông. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với báo cáo của Girard và cộng sự (2011) về việc PBL thúc đẩy tương tác và nâng cao kỹ năng giao tiếp.

Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số hạn chế như thời gian học tập hạn chế, áp lực chương trình học, và sự thiếu hụt tài liệu hỗ trợ. Một số học sinh còn gặp khó khăn trong việc sử dụng thông tin không liên quan đến đề thi, dẫn đến giảm động lực. Việc áp dụng PBL đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ phía giáo viên và sự phối hợp của học sinh để đạt hiệu quả tối ưu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ học sinh ở các mức độ kỹ năng trước và sau khi áp dụng PBL, bảng thống kê kết quả khảo sát thái độ và động lực học tập, giúp minh họa rõ nét sự tiến bộ và phản hồi tích cực từ học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường áp dụng PBL trong giảng dạy: Giáo viên cần tích cực sử dụng PBL để tạo môi trường học tập chủ động, giúp học sinh phát triển kỹ năng thuyết trình và giao tiếp. Mục tiêu là đạt tỷ lệ học sinh tự tin thuyết trình trên 80% trong vòng 1 năm học.

  2. Đào tạo giáo viên về PBL: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về phương pháp PBL cho giáo viên tiếng Anh nhằm nâng cao năng lực thiết kế và quản lý dự án học tập. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng giáo dục phối hợp với trường tổ chức.

  3. Cải tiến chương trình và tài liệu học tập: Biên soạn và bổ sung tài liệu hỗ trợ PBL phù hợp với trình độ học sinh, giảm tải nội dung sách giáo khoa để dành thời gian cho hoạt động thực hành. Thực hiện trong 1 năm học, phối hợp với nhà xuất bản và các chuyên gia giáo dục.

  4. Đa dạng hóa hình thức đánh giá: Kết hợp đánh giá dự án, tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng bên cạnh các kỳ thi truyền thống để phản ánh chính xác năng lực giao tiếp của học sinh. Triển khai ngay trong các kỳ đánh giá tiếp theo.

  5. Tăng cường sử dụng công nghệ hỗ trợ: Ứng dụng các thiết bị như máy tính, bảng tương tác, phần mềm học tiếng Anh để tạo môi trường luyện tập phong phú, giúp học sinh cải thiện phát âm và kỹ năng nghe nói. Thời gian triển khai trong 1 năm, do nhà trường phối hợp với các đơn vị công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nghiên cứu cung cấp phương pháp giảng dạy PBL hiệu quả, giúp giáo viên nâng cao kỹ năng tổ chức lớp học và phát triển kỹ năng nói cho học sinh.

  2. Nhà quản lý giáo dục: Thông tin về thực trạng và giải pháp đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh, hỗ trợ xây dựng chính sách đào tạo và phát triển chương trình phù hợp.

  3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành sư phạm tiếng Anh: Tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng PBL trong giảng dạy kỹ năng thuyết trình, giúp phát triển đề tài nghiên cứu và thực hành sư phạm.

  4. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ hơn về phương pháp học tập hiện đại, hỗ trợ con em trong việc phát triển kỹ năng giao tiếp tiếng Anh và tạo động lực học tập.

Câu hỏi thường gặp

  1. PBL là gì và tại sao nên áp dụng trong dạy tiếng Anh?
    PBL là phương pháp học tập dựa trên dự án, giúp học sinh học qua trải nghiệm thực tế, phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và giao tiếp. Áp dụng PBL giúp tăng động lực và cải thiện kỹ năng nói tiếng Anh hiệu quả.

  2. Làm thế nào để học sinh vượt qua nỗi sợ khi thuyết trình?
    PBL tạo môi trường nhóm hỗ trợ, giúp học sinh luyện tập thường xuyên, nhận phản hồi tích cực và xây dựng sự tự tin qua từng dự án, giảm bớt lo lắng khi nói trước đám đông.

  3. Thời gian triển khai PBL có ảnh hưởng đến kết quả học tập không?
    Có, PBL đòi hỏi thời gian dài hơn so với phương pháp truyền thống để học sinh có thể thực sự hiểu và thực hành kỹ năng. Nghiên cứu cho thấy thời gian hạn chế là một trong những rào cản cần khắc phục.

  4. Giáo viên cần chuẩn bị gì để áp dụng PBL hiệu quả?
    Giáo viên cần được đào tạo về thiết kế dự án, quản lý lớp học, kỹ năng đánh giá và sử dụng công nghệ hỗ trợ để tổ chức các hoạt động PBL phù hợp với trình độ học sinh.

  5. PBL có thể áp dụng cho các môn học khác ngoài tiếng Anh không?
    Có, PBL là phương pháp linh hoạt, phù hợp với nhiều môn học khác nhau như khoa học, xã hội, nghệ thuật, giúp học sinh phát triển kỹ năng toàn diện và áp dụng kiến thức vào thực tiễn.

Kết luận

  • PBL giúp học sinh lớp 11 tại trường THPT Đô Lương 3 nâng cao kỹ năng thuyết trình tiếng Anh rõ rệt, đặc biệt về giao tiếp phi ngôn ngữ và tổ chức nội dung.
  • Học sinh có thái độ tích cực, động lực cao và tự tin hơn khi tham gia các hoạt động PBL.
  • Một số hạn chế như thời gian học tập, áp lực chương trình và thiếu tài liệu cần được khắc phục để tối ưu hiệu quả.
  • Giáo viên cần được đào tạo bài bản và sử dụng đa dạng công cụ đánh giá để hỗ trợ học sinh phát triển kỹ năng.
  • Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng áp dụng PBL, cải tiến chương trình và tăng cường hợp tác giữa nhà trường, giáo viên và phụ huynh nhằm nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh.

Hành động ngay: Các nhà quản lý và giáo viên nên xem xét áp dụng PBL trong chương trình giảng dạy, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo để nâng cao năng lực thực hiện phương pháp này, góp phần phát triển kỹ năng giao tiếp tiếng Anh cho học sinh vùng núi và các khu vực khác.