Nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh cho học sinh lớp 12 tại trường THPT Tư thục Quốc Văn Cần Thơ bằng phương pháp dạy học tích cực

• Tác giả: Lê Hồng Uyên Thảo
• Người hướng dẫn: TS. Đoàn Thị Huệ Dung
• Trường học: Trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Giáo Dục Học
• Đề tài: Nâng Cao Kỹ Năng Nói Tiếng Anh Cho Học Sinh Lớp 12 Qua Phương Pháp Dạy Học Tích Cực Tại HCMUTE
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

I. Giới thiệu về kỹ năng nói tiếng Anh

Kỹ năng nói tiếng Anh là một trong những kỹ năng quan trọng nhất trong việc giao tiếp và học tập. Đặc biệt đối với học sinh lớp 12, việc nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh không chỉ giúp các em tự tin hơn trong giao tiếp mà còn mở ra nhiều cơ hội học tập và nghề nghiệp trong tương lai. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều học sinh Việt Nam gặp khó khăn trong việc giao tiếp bằng tiếng Anh. Nguyên nhân chủ yếu là do phương pháp dạy học truyền thống chưa phát huy được tính tích cực của người học. Theo nghiên cứu, việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực có thể giúp học sinh cải thiện đáng kể kỹ năng này. Các phương pháp như đóng vai, thảo luận nhóm, và trò chơi không chỉ tạo ra môi trường học tập thoải mái mà còn khuyến khích học sinh tham gia tích cực vào quá trình học tập.

1.1. Tầm quan trọng của kỹ năng nói tiếng Anh

Kỹ năng nói tiếng Anh không chỉ là một yêu cầu trong chương trình học mà còn là một yếu tố quyết định trong việc hội nhập quốc tế. Học sinh cần có khả năng giao tiếp hiệu quả để có thể tham gia vào các hoạt động học tập và xã hội. Việc nâng cao kỹ năng giao tiếp tiếng Anh sẽ giúp học sinh tự tin hơn trong việc trình bày ý kiến, tham gia thảo luận và thể hiện bản thân. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, khi mà tiếng Anh trở thành ngôn ngữ chung trong nhiều lĩnh vực.

II. Thực trạng dạy học kỹ năng nói tiếng Anh tại HCMUTE

Tại HCMUTE, việc dạy học kỹ năng nói tiếng Anh cho học sinh lớp 12 vẫn còn nhiều hạn chế. Nhiều giáo viên vẫn sử dụng phương pháp giảng dạy truyền thống, tập trung vào lý thuyết mà ít chú trọng đến thực hành. Điều này dẫn đến việc học sinh không có cơ hội để thực hành và cải thiện kỹ năng nói của mình. Theo khảo sát, nhiều học sinh cho biết họ cảm thấy lo lắng và thiếu tự tin khi phải nói tiếng Anh trước lớp. Để khắc phục tình trạng này, cần có sự thay đổi trong phương pháp giảng dạy. Việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực sẽ giúp học sinh có cơ hội thực hành nhiều hơn và phát triển kỹ năng nói một cách tự nhiên.

2.1. Những khó khăn trong việc dạy học kỹ năng nói

Một trong những khó khăn lớn nhất trong việc dạy học kỹ năng nói tiếng Anh là sự thiếu tự tin của học sinh. Nhiều em cảm thấy ngại ngùng khi phải phát biểu trước lớp, dẫn đến việc không dám tham gia vào các hoạt động học tập. Bên cạnh đó, giáo viên cũng gặp khó khăn trong việc tạo ra môi trường học tập tích cực, nơi mà học sinh có thể thoải mái thể hiện ý kiến của mình. Việc thiếu các phương tiện dạy học hiện đại cũng là một rào cản lớn trong việc nâng cao chất lượng dạy học kỹ năng nói.

III. Giải pháp nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh cho học sinh lớp 12

Để nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh cho học sinh lớp 12 tại HCMUTE, cần áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như đóng vai, thảo luận nhóm và trò chơi. Những phương pháp này không chỉ giúp học sinh cảm thấy hứng thú hơn với việc học mà còn tạo ra cơ hội để các em thực hành kỹ năng nói trong môi trường an toàn và thoải mái. Việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa như câu lạc bộ tiếng Anh cũng rất cần thiết để khuyến khích học sinh giao tiếp bằng tiếng Anh thường xuyên hơn. Ngoài ra, giáo viên cần được đào tạo để có thể áp dụng hiệu quả các phương pháp dạy học tích cực trong lớp học.

3.1. Áp dụng phương pháp dạy học tích cực

Áp dụng phương pháp học tập tích cực sẽ giúp học sinh phát triển kỹ năng nói một cách tự nhiên và hiệu quả. Các hoạt động như đóng vai giúp học sinh thực hành trong các tình huống giao tiếp thực tế, trong khi thảo luận nhóm khuyến khích các em chia sẻ ý kiến và lắng nghe nhau. Việc sử dụng trò chơi trong giờ học cũng tạo ra không khí vui vẻ, giúp học sinh cảm thấy thoải mái hơn khi giao tiếp bằng tiếng Anh. Từ đó, kỹ năng nói của học sinh sẽ được cải thiện đáng kể.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, việc nâng cao năng lực ngoại ngữ, đặc biệt là kỹ năng nói tiếng Anh, trở thành yêu cầu cấp thiết đối với học sinh phổ thông tại Việt Nam. Theo ước tính, đa số học sinh Việt Nam còn gặp nhiều khó khăn trong giao tiếp tiếng Anh, dù có nền tảng ngữ pháp tương đối vững. Tại trường THPT Tư Thục Quốc Văn Cần Thơ, nơi được xem là trung tâm giáo dục trọng điểm của khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, thực trạng này cũng rất rõ nét. Nghiên cứu tập trung vào việc áp dụng phương pháp dạy học theo định hướng tích cực hóa người học nhằm nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh cho học sinh lớp 12 tại trường này trong học kỳ 2 năm học 2013-2014.

Mục tiêu chính của luận văn là khảo sát thực trạng dạy học kỹ năng nói tiếng Anh, áp dụng các phương pháp tích cực như đóng vai, thảo luận nhóm, giải quyết vấn đề, trò chơi và kỹ thuật công não để nâng cao hiệu quả học tập, đồng thời đánh giá tác động của các phương pháp này đến thái độ và kết quả học tập của học sinh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học sinh lớp 12 và giáo viên dạy tiếng Anh tại trường THPT Tư Thục Quốc Văn Cần Thơ trong khoảng thời gian từ giữa đến cuối học kỳ 2 năm học 2013-2014. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy ngoại ngữ, góp phần nâng cao năng lực giao tiếp tiếng Anh cho học sinh, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong thời kỳ hội nhập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba học thuyết học tập chủ đạo làm nền tảng cho phương pháp dạy học tích cực:

• Thuyết hành vi (Behaviorism): Nhấn mạnh vai trò của phản xạ có điều kiện và sự củng cố trong quá trình học tập. Giáo viên đóng vai trò hướng dẫn, tạo điều kiện để học sinh tự tạo ra sản phẩm tri thức thông qua hoạt động tương tác và thử nghiệm.

• Thuyết nhận thức (Cognitivism): Xem học tập là quá trình xử lý thông tin chủ động, trong đó người học xây dựng kiến thức dựa trên sự kết hợp giữa kiến thức cũ và mới. Giáo viên tạo môi trường thuận lợi để khuyến khích tư duy và giải quyết vấn đề.

• Thuyết kiến tạo (Constructivism): Nhấn mạnh vai trò của người học trong việc kiến tạo tri thức thông qua trải nghiệm và tương tác xã hội. Người dạy đóng vai trò dẫn dắt, hỗ trợ học sinh khám phá và phát triển năng lực sáng tạo.

Các khái niệm chính được vận dụng gồm: tích cực hóa người học, phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng nói tiếng Anh, vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học tích cực, cũng như các phương pháp cụ thể như đóng vai, thảo luận nhóm, giải quyết vấn đề, trò chơi và kỹ thuật công não.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát thực trạng dạy học kỹ năng nói tiếng Anh tại trường THPT Tư Thục Quốc Văn Cần Thơ, ý kiến của giáo viên và học sinh, cùng kết quả thực nghiệm sư phạm áp dụng các phương pháp tích cực. Mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ học sinh lớp 12 và giáo viên dạy tiếng Anh tại trường, với cỡ mẫu khoảng 120 học sinh và 5 giáo viên.

Phương pháp phân tích sử dụng kết hợp định tính và định lượng: khảo sát bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát lớp học và phân tích kết quả kiểm tra kỹ năng nói trước và sau thực nghiệm. Thời gian nghiên cứu thực tế kéo dài từ giữa đến cuối học kỳ 2 năm học 2013-2014, với ba bài giảng thực nghiệm được tổ chức nhằm đánh giá hiệu quả các phương pháp tích cực.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng kỹ năng nói tiếng Anh của học sinh còn hạn chế: Kết quả khảo sát cho thấy khoảng 70% học sinh chưa tự tin khi giao tiếp tiếng Anh, 65% học sinh có vốn từ vựng hạn chế và 60% chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của kỹ năng nói trong học tập và giao tiếp.

2. Phương pháp dạy học tích cực tạo hứng thú và nâng cao thái độ học tập: Sau khi áp dụng các phương pháp tích cực, tỷ lệ học sinh có thái độ tích cực với môn học tăng từ 45% lên 78%, đồng thời mức độ hứng thú trong giờ học được đánh giá cao hơn 50% so với trước thực nghiệm.

3. Hiệu quả nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh: Điểm trung bình kiểm tra kỹ năng nói của học sinh tăng từ 5,8 lên 7,6 (thang điểm 10), với tỷ lệ học sinh đạt loại khá và giỏi tăng từ 30% lên 62%. Phân phối tần suất điểm kiểm tra cho thấy sự cải thiện rõ rệt về khả năng phát âm, ngữ điệu và phản xạ giao tiếp.

4. Tác động tích cực của từng phương pháp tích cực: Phương pháp đóng vai giúp 85% học sinh tự tin hơn khi nói trước đám đông; thảo luận nhóm nâng cao khả năng hợp tác và tranh luận cho 78% học sinh; kỹ thuật công não kích thích sáng tạo ý tưởng cho 70% học sinh; trò chơi tạo môi trường học tập vui vẻ, giảm áp lực tâm lý cho 75% học sinh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của thực trạng hạn chế kỹ năng nói tiếng Anh là do phương pháp dạy truyền thống tập trung vào ngữ pháp và viết, thiếu các hoạt động giao tiếp thực tế. Việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực đã phát huy tính chủ động, sáng tạo và tự tin của học sinh, phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuổi cuối cấp.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy kết quả tương đồng về hiệu quả của phương pháp tích cực trong nâng cao kỹ năng nói. Ví dụ, một nghiên cứu gần đây tại TP. Hồ Chí Minh cũng ghi nhận sự tăng trưởng điểm số kỹ năng nói lên khoảng 30% sau khi áp dụng phương pháp thảo luận nhóm và đóng vai.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện sự tăng điểm trung bình qua các bài kiểm tra, bảng phân phối tần suất điểm và biểu đồ cột so sánh tỷ lệ học sinh có thái độ tích cực trước và sau thực nghiệm. Những kết quả này khẳng định tính khả thi và hiệu quả của việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa người học trong bối cảnh giáo dục phổ thông hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường áp dụng phương pháp dạy học tích cực: Các trường THPT nên triển khai rộng rãi các phương pháp như đóng vai, thảo luận nhóm, giải quyết vấn đề, trò chơi và kỹ thuật công não trong giảng dạy kỹ năng nói tiếng Anh nhằm nâng cao hiệu quả học tập. Thời gian thực hiện đề xuất trong vòng 1-2 năm, do phòng đào tạo và tổ chuyên môn chủ trì.

2. Đào tạo, bồi dưỡng giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp dạy học tích cực cho giáo viên tiếng Anh nhằm nâng cao năng lực sư phạm và kỹ năng tổ chức lớp học tương tác. Mục tiêu đạt 80% giáo viên được đào tạo trong vòng 12 tháng.

3. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị: Đầu tư trang thiết bị hỗ trợ như phòng học ngoại ngữ hiện đại, thiết bị nghe nhìn, phần mềm học tập tương tác để tạo môi trường học tập sinh động, hấp dẫn. Kế hoạch thực hiện trong 2 năm, phối hợp giữa nhà trường và các cơ quan quản lý giáo dục.

4. Xây dựng chương trình học linh hoạt, phù hợp: Điều chỉnh nội dung và hình thức giảng dạy kỹ năng nói tiếng Anh theo hướng tăng cường thực hành giao tiếp, kết hợp các hoạt động nhóm và cá nhân nhằm phát triển toàn diện năng lực ngôn ngữ. Thời gian triển khai trong năm học tiếp theo, do bộ môn tiếng Anh và ban giám hiệu phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiếng Anh THPT: Nhận được các giải pháp đổi mới phương pháp giảng dạy kỹ năng nói, nâng cao hiệu quả giảng dạy và phát triển năng lực học sinh.

2. Nhà quản lý giáo dục: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và phát triển chương trình ngoại ngữ phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục.

3. Sinh viên ngành Sư phạm tiếng Anh: Tham khảo các phương pháp dạy học tích cực, áp dụng vào thực tiễn giảng dạy và nghiên cứu khoa học giáo dục.

4. Các nhà nghiên cứu giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích sâu về tác động của phương pháp tích cực trong dạy học kỹ năng nói tiếng Anh, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

1. Phương pháp dạy học tích cực là gì?
   Phương pháp dạy học tích cực là cách tổ chức hoạt động học tập nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo và tự giác của người học thông qua các hình thức như đóng vai, thảo luận nhóm, giải quyết vấn đề, trò chơi và kỹ thuật công não.

2. Tại sao kỹ năng nói tiếng Anh của học sinh còn yếu?
   Nguyên nhân chính là do phương pháp dạy truyền thống tập trung vào ngữ pháp và viết, thiếu môi trường giao tiếp thực tế, khiến học sinh thiếu tự tin và ít có cơ hội thực hành nói.

3. Các phương pháp tích cực có thể áp dụng như thế nào trong lớp học?
   Giáo viên có thể tổ chức các hoạt động đóng vai theo tình huống, thảo luận nhóm về chủ đề giao tiếp, sử dụng trò chơi ngôn ngữ để tạo hứng thú, áp dụng kỹ thuật công não để kích thích ý tưởng và giải quyết vấn đề thực tế.

4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của phương pháp tích cực?
   Có thể đánh giá qua kết quả kiểm tra kỹ năng nói trước và sau khi áp dụng phương pháp, khảo sát thái độ và mức độ hứng thú của học sinh, cũng như quan sát sự tham gia tích cực trong các hoạt động học tập.

5. Phương pháp này có phù hợp với mọi đối tượng học sinh không?
   Phương pháp tích cực phù hợp với đa số học sinh, đặc biệt là lứa tuổi cuối cấp THPT, giúp phát triển kỹ năng giao tiếp và tư duy sáng tạo. Tuy nhiên, cần điều chỉnh linh hoạt theo đặc điểm từng nhóm học sinh để đạt hiệu quả tối ưu.

Kết luận

• Phương pháp dạy học theo định hướng tích cực hóa người học đã chứng minh hiệu quả rõ rệt trong việc nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh cho học sinh lớp 12 tại trường THPT Tư Thục Quốc Văn Cần Thơ.
• Kết quả thực nghiệm cho thấy điểm trung bình kỹ năng nói tăng từ 5,8 lên 7,6, cùng với sự cải thiện về thái độ và hứng thú học tập.
• Các phương pháp như đóng vai, thảo luận nhóm, giải quyết vấn đề, trò chơi và kỹ thuật công não đều góp phần phát huy tính tích cực và sáng tạo của học sinh.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm mở rộng áp dụng phương pháp tích cực, đào tạo giáo viên và cải thiện điều kiện dạy học.
• Khuyến nghị các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và sinh viên ngành sư phạm tham khảo để nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập ngoại ngữ.

Tiếp theo, cần triển khai các khóa đào tạo giáo viên và mở rộng thực nghiệm tại các trường THPT khác nhằm khẳng định tính khả thi và hiệu quả lâu dài của phương pháp này. Để biết thêm chi tiết và tài liệu hỗ trợ, quý độc giả có thể liên hệ với tác giả hoặc trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh.