Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, tiếng Anh được xem là công cụ thiết yếu để giao tiếp hiệu quả với thế giới bên ngoài. Tại Việt Nam, tiếng Anh đã trở thành môn học bắt buộc trong hầu hết các trường học. Tuy nhiên, việc giao tiếp thành công không chỉ đòi hỏi kiến thức ngôn ngữ mà còn cần kỹ năng phát âm chuẩn xác. Theo Morley (1999), hạn chế về kỹ năng phát âm có thể làm giảm sự tự tin của người học và hạn chế tương tác xã hội. Fraser (2000) cũng khẳng định phát âm là kỹ năng giao tiếp quan trọng nhất. Mặc dù vậy, phát âm vẫn là một trong những khía cạnh khó tiếp thu nhất đối với người học tiếng Anh tại Việt Nam.

Tại Trường Đại học Tiền Giang, việc dạy và học phát âm, đặc biệt là âm nối (linking sounds) – một phần của hiện tượng ngữ âm liên kết trong tiếng Anh – vẫn chưa đạt hiệu quả mong muốn. Nghiên cứu được thực hiện với 100 sinh viên năm nhất chuyên ngành tiếng Anh và 10 giảng viên dạy kỹ năng nghe – nói nhằm khảo sát thực trạng dạy học âm nối, nhận thức của giáo viên và sinh viên, cũng như tìm kiếm phương pháp giảng dạy hiệu quả để cải thiện kỹ năng nghe của sinh viên. Nghiên cứu tập trung vào ba dạng âm nối chính: nối phụ âm với phụ âm, nối phụ âm với nguyên âm và nối nguyên âm với nguyên âm.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về vai trò của âm nối trong kỹ năng nghe, đồng thời cung cấp giải pháp thiết thực giúp sinh viên cải thiện khả năng nghe hiểu tiếng Anh, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ tại Đại học Tiền Giang và các cơ sở giáo dục khác ở Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về ngữ âm liên kết (connected speech) và âm nối (linking sounds) trong tiếng Anh. Connected speech là hiện tượng biến đổi phát âm tự nhiên giữa các từ khi nói nhanh, bao gồm các quá trình như rút gọn, lược bỏ, đồng hóa và nối âm. Brown và Kondo-Brown (2006a) định nghĩa connected speech là chuỗi âm liên tục trong ngôn ngữ nói, khác với phân tích âm vị đơn lẻ trong ngôn ngữ học truyền thống.

Âm nối được hiểu là hiện tượng nối âm giữa các từ liền kề, đặc biệt tại ranh giới từ khi âm cuối của từ trước và âm đầu của từ sau gặp nhau. Nghiên cứu tập trung vào ba dạng âm nối: nối giữa phụ âm và nguyên âm, nối giữa nguyên âm và nguyên âm (thường có sự chèn âm /j/, /w/, /r/), và nối giữa phụ âm với phụ âm (khi hai phụ âm giống nhau được phát âm một lần).

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Phát âm liên kết (linking sounds)
  • Ngữ âm liên kết (connected speech)
  • Kỹ năng nghe hiểu (listening comprehension)
  • Phân tích tương phản âm vị giữa tiếng Anh và tiếng Việt
  • Ảnh hưởng của âm nối đến khả năng nghe của người học tiếng Anh

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng, trong đó phương pháp định tính được nhấn mạnh nhằm hiểu sâu sắc quan điểm và trải nghiệm của giáo viên, sinh viên trong môi trường tự nhiên.

Nguồn dữ liệu:

  • 100 sinh viên năm nhất chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Tiền Giang, được chọn ngẫu nhiên từ ba lớp.
  • 10 giảng viên dạy kỹ năng nghe – nói tại trường, trong đó có 2 giảng viên nước ngoài hỗ trợ đánh giá phát âm.

Công cụ thu thập dữ liệu:

  • Bảng hỏi (questionnaires) gồm 20 câu hỏi đóng và mở dành cho cả giáo viên và sinh viên, được dịch sang tiếng Việt để đảm bảo hiểu đúng nội dung.
  • Ghi âm (recordings) bài đọc của 15 sinh viên để phân tích phát âm và so sánh với phát âm chuẩn của người bản ngữ bằng phần mềm Praat.

Phương pháp phân tích:

  • Dữ liệu bảng hỏi được xử lý bằng phương pháp thống kê mô tả, trình bày dưới dạng bảng, biểu đồ.
  • Dữ liệu ghi âm được phân tích định tính, so sánh sóng âm và cao độ giữa phát âm của sinh viên và người bản ngữ để xác định các lỗi phát âm liên quan đến âm nối.

Timeline nghiên cứu:

  • Thực hiện khảo sát và ghi âm trong một học kỳ.
  • Phân tích dữ liệu và báo cáo kết quả trong vòng 3 tháng sau khi thu thập dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò của phát âm và âm nối trong kỹ năng nghe:

    • 44,4% giáo viên và 49,1% sinh viên đánh giá phát âm là yếu tố quan trọng nhất giúp cải thiện kỹ năng nghe, tiếp theo là từ vựng (44,4% giáo viên, 45,6% sinh viên).
    • 100% giáo viên và 93% sinh viên đồng thuận âm nối đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao khả năng nghe hiểu.
  2. Thực trạng dạy và học âm nối:

    • 50% giáo viên và sinh viên cho biết âm nối được dạy và học "thỉnh thoảng" trong các tiết nghe.
    • Thời gian dành cho dạy âm nối thường chỉ từ 5 đến 10 phút mỗi tiết, chưa đủ để bao quát đầy đủ các dạng âm nối.
    • Phần lớn giáo viên (75,5%) và sinh viên (85,7%) quen thuộc với việc dạy và học âm nối giữa phụ âm và nguyên âm, trong khi các dạng nối khác ít được quan tâm.
  3. Phương pháp và tài liệu giảng dạy:

    • 53,5% giáo viên sử dụng phương pháp giới thiệu khái niệm và mô phỏng phát âm, 33,3% áp dụng các hoạt động giao tiếp như đối thoại, đóng vai.
    • Tài liệu phổ biến nhất là hội thoại hàng ngày (36,4%), tiếp theo là đoạn hội thoại (31,8%) và bài hát (27,3%). Video và trò chơi ít được sử dụng.
  4. Khó khăn trong dạy và học âm nối:

    • 42,9% giáo viên và 49,5% sinh viên cho rằng thiếu thời gian là trở ngại lớn nhất.
    • 23,8% giáo viên và 25,7% sinh viên phản ánh thiếu tài liệu giảng dạy phù hợp.
    • 14,3% giáo viên và 13,8% sinh viên cho biết âm nối chưa được đề cập rõ trong chương trình học.
  5. Vấn đề trong phát âm và nghe hiểu của sinh viên:

    • 56,3% giáo viên và 44% sinh viên cho rằng sinh viên gặp khó khăn do chưa quen với giọng nói và âm nối của người bản ngữ.
    • Ghi âm cho thấy sinh viên thường đọc từng từ riêng biệt, không nối âm, gây khó khăn trong việc nhận diện và hiểu nội dung nghe.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự đồng thuận cao giữa giáo viên và sinh viên về tầm quan trọng của phát âm, đặc biệt là âm nối, trong việc nâng cao kỹ năng nghe tiếng Anh. Tuy nhiên, thực tế dạy học tại Đại học Tiền Giang còn nhiều hạn chế về thời gian, tài liệu và phương pháp giảng dạy, dẫn đến hiệu quả chưa cao.

So với các nghiên cứu quốc tế, việc thiếu sự chú trọng đến âm nối và các hình thức connected speech là nguyên nhân chính khiến người học gặp khó khăn trong nghe hiểu tiếng Anh tự nhiên. Việc sinh viên chưa quen với âm nối dẫn đến việc nghe từng từ riêng lẻ, làm giảm khả năng hiểu ý nghĩa tổng thể của câu nói.

Phân tích sóng âm từ ghi âm minh họa rõ sự khác biệt giữa phát âm của người bản ngữ và sinh viên, đặc biệt ở các dạng nối phụ âm – nguyên âm và nguyên âm – nguyên âm. Điều này khẳng định nhu cầu cấp thiết trong việc tăng cường dạy học âm nối một cách bài bản và toàn diện hơn.

Ngoài ra, việc sử dụng đa dạng phương pháp giảng dạy như mô phỏng, đóng vai, sử dụng bài hát và video có thể tạo môi trường học tập sinh động, giúp sinh viên tiếp cận âm nối một cách tự nhiên và hiệu quả hơn. Tuy nhiên, hiện nay các phương pháp này chưa được áp dụng rộng rãi do hạn chế về thời gian và tài liệu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng thời lượng dạy học âm nối trong chương trình:

    • Đề xuất bổ sung ít nhất 15-20 phút mỗi tiết nghe để tập trung giảng dạy âm nối đầy đủ các dạng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và bộ môn tiếng Anh tại Đại học Tiền Giang.
    • Timeline: Triển khai trong năm học tiếp theo.
  2. Phát triển và đa dạng hóa tài liệu giảng dạy:

    • Soạn thảo tài liệu chuyên biệt về âm nối, kết hợp bài hát, video, đoạn hội thoại thực tế và trò chơi ngôn ngữ.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên bộ môn phối hợp với chuyên gia ngôn ngữ.
    • Timeline: Trong vòng 6 tháng.
  3. Đào tạo nâng cao năng lực giảng dạy cho giáo viên:

    • Tổ chức các khóa tập huấn về kỹ thuật dạy phát âm và âm nối, sử dụng công nghệ hỗ trợ như phần mềm phân tích âm thanh.
    • Chủ thể thực hiện: Nhà trường phối hợp với các trung tâm đào tạo ngoại ngữ.
    • Timeline: Hàng năm, bắt đầu từ học kỳ tới.
  4. Khuyến khích sinh viên luyện tập âm nối qua các hoạt động tương tác:

    • Tổ chức các câu lạc bộ tiếng Anh, hoạt động đóng vai, thi hùng biện để sinh viên thực hành âm nối trong giao tiếp.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ môn tiếng Anh và các câu lạc bộ sinh viên.
    • Timeline: Liên tục trong năm học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh tại các trường đại học và cao đẳng:

    • Nắm bắt thực trạng và phương pháp dạy âm nối hiệu quả, từ đó cải thiện kỹ năng nghe cho sinh viên.
  2. Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh:

    • Hiểu rõ vai trò của âm nối trong phát âm và nghe hiểu, áp dụng các kỹ thuật luyện tập phù hợp để nâng cao năng lực ngôn ngữ.
  3. Nhà quản lý giáo dục và xây dựng chương trình đào tạo:

    • Căn cứ vào kết quả nghiên cứu để điều chỉnh thời lượng và nội dung giảng dạy phát âm trong chương trình học.
  4. Các nhà nghiên cứu ngôn ngữ và giáo dục:

    • Tham khảo dữ liệu thực nghiệm và phân tích về ảnh hưởng của âm nối đến kỹ năng nghe, từ đó phát triển các nghiên cứu sâu hơn trong lĩnh vực ngữ âm ứng dụng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao âm nối lại quan trọng trong kỹ năng nghe tiếng Anh?
    Âm nối giúp người nghe nhận diện được sự liên kết tự nhiên giữa các từ trong câu nói nhanh, từ đó hiểu được ý nghĩa tổng thể thay vì nghe từng từ riêng lẻ. Nghiên cứu cho thấy 93% sinh viên và 100% giáo viên đồng ý âm nối là yếu tố quan trọng trong nghe hiểu.

  2. Những khó khăn phổ biến khi dạy âm nối là gì?
    Thiếu thời gian giảng dạy (42,9% giáo viên), thiếu tài liệu phù hợp (23,8%), và âm nối chưa được đề cập rõ trong chương trình học (14,3%) là những khó khăn chính. Ngoài ra, sinh viên chưa quen với giọng nói và âm nối của người bản ngữ cũng gây trở ngại lớn.

  3. Phương pháp nào hiệu quả để dạy âm nối?
    Giới thiệu khái niệm kết hợp mô phỏng phát âm, sử dụng các hoạt động giao tiếp như đối thoại, đóng vai, kết hợp bài hát và video giúp sinh viên tiếp cận âm nối tự nhiên và sinh động hơn.

  4. Làm thế nào để sinh viên luyện tập âm nối hiệu quả ngoài giờ học?
    Sinh viên có thể luyện tập qua nghe nhạc, xem video tiếng Anh, tham gia câu lạc bộ tiếng Anh, và thực hành đóng vai để tăng cường phản xạ nghe và phát âm âm nối.

  5. Phần mềm Praat được sử dụng như thế nào trong nghiên cứu này?
    Praat giúp phân tích sóng âm và cao độ của phát âm sinh viên so với người bản ngữ, từ đó xác định các lỗi phát âm liên quan đến âm nối, hỗ trợ đánh giá chính xác hiệu quả dạy học.

Kết luận

  • Phát âm, đặc biệt là âm nối, được xác định là yếu tố then chốt giúp cải thiện kỹ năng nghe tiếng Anh cho sinh viên.
  • Thực trạng dạy học âm nối tại Đại học Tiền Giang còn hạn chế về thời gian, tài liệu và phương pháp, ảnh hưởng đến hiệu quả nghe hiểu của sinh viên.
  • Sinh viên gặp khó khăn chủ yếu do chưa quen với âm nối và giọng nói của người bản ngữ, thường đọc từng từ riêng biệt thay vì nối âm tự nhiên.
  • Các phương pháp giảng dạy đa dạng như mô phỏng, đóng vai, sử dụng bài hát và video được khuyến nghị để nâng cao hiệu quả dạy học.
  • Cần có sự điều chỉnh chương trình, tăng thời lượng dạy học, phát triển tài liệu và đào tạo giáo viên để nâng cao chất lượng giảng dạy âm nối trong tương lai.

Next steps: Triển khai các đề xuất về thời gian, tài liệu và đào tạo giáo viên trong năm học tới; tổ chức các hoạt động tương tác cho sinh viên; tiếp tục nghiên cứu mở rộng về các khía cạnh connected speech khác.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục, giảng viên và sinh viên nên phối hợp chặt chẽ để nâng cao nhận thức và thực hành âm nối, góp phần nâng cao kỹ năng nghe tiếng Anh một cách toàn diện và hiệu quả.