Thay đổi Kiến thức và Thực hành Tuân thủ Điều trị của Người Bệnh Đái Tháo Đường Type 2 tại Bệnh viện Nội tiết Sơn La

ĐTĐ type 1 chiếm khoảng 5-10% tổng số ca, thường gặp ở trẻ em và thanh thiếu niên. ĐTĐ type 2 phổ biến nhất (85-90%), thường gặp ở người trưởng thành trên 45 tuổi. ĐTĐ thai kỳ xảy ra ở phụ nữ có thai, thường từ tuần thứ 24. ĐTĐ các type đặc biệt do nhiều nguyên nhân khác nhau như khiếm khuyết chức năng tế bào beta, giảm hoạt tính insulin do gen, bệnh lý tụy ngoại tiết, hoặc do thuốc. Cần phân biệt rõ các type để có phác đồ điều trị phù hợp.

Theo Hiệp hội đái tháo đường Hoa Kỳ năm 2017, các yếu tố nguy cơ gây bệnh đái tháo đường type 2 bao gồm: tuổi cao, chủng tộc (người Mỹ gốc Phi, Mexico, bản địa, Thái Bình Dương, gốc Á có nguy cơ cao hơn), yếu tố di truyền, tiền sử ĐTĐ thai kỳ, tăng huyết áp, và các yếu tố môi trường và lối sống (béo phì, ăn nhiều thực phẩm giàu năng lượng, ít vận động, hút thuốc). Cần chú ý đến các yếu tố này để có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Nghiên cứu của Mandewo và cộng sự năm 2014 cho thấy tỷ lệ không tuân thủ với thuốc là 38,9%, chế độ ăn là 43,3% và tập thể dục là 26%. Nghiên cứu của Sontakke và cộng sự năm 2015 cho thấy 70% người bệnh không tuân thủ lịch trình dùng thuốc. Các vấn đề bao gồm không dùng đủ thuốc, không đúng liều, tự ý mua thêm thuốc, không đúng thời gian, không nhận biết tác dụng thuốc, và quên dùng thuốc.

Tại Việt Nam, nghiên cứu của Lê Thị Hương Giang năm 2013 cho thấy tỷ lệ người bệnh tuân thủ chế độ ăn 79%, tập thể dục 63,3%, tuân thủ thuốc 78,1%, hạn chế bia rượu, không hút thuốc 63%, tự theo dõi glucose máu tại nhà 48,6%, tái khám định kỳ đúng hẹn 81%, tuân thủ đầy đủ cả 6 tiêu chí là 10%. Nghiên cứu của Đỗ Văn Doanh năm 2016 và Lê Thị Nhật Lệ năm 2017 cũng cho thấy tỷ lệ tuân thủ còn thấp, đặc biệt là về dinh dưỡng, thể lực và kiểm soát đường huyết.

Giáo dục sức khỏe đóng vai trò then chốt trong việc giúp bệnh nhân hiểu rõ về bệnh đái tháo đường, các phương pháp điều trị, và tầm quan trọng của việc tự chăm sóc. GDSK cung cấp kiến thức về chế độ ăn uống lành mạnh, luyện tập thể dục đều đặn, sử dụng thuốc đúng cách, và theo dõi đường huyết thường xuyên. Nhờ đó, bệnh nhân có thể chủ động kiểm soát bệnh và giảm nguy cơ biến chứng.

Nội dung giáo dục sức khỏe cần tập trung vào các khía cạnh quan trọng như: kiến thức về bệnh đái tháo đường, cách nhận biết và xử trí các triệu chứng, tầm quan trọng của việc tuân thủ điều trị, hướng dẫn về chế độ ăn uống và luyện tập phù hợp, cách sử dụng thuốc và theo dõi đường huyết, và các biện pháp phòng ngừa biến chứng. Cần sử dụng ngôn ngữ dễ hiểu và phương pháp truyền đạt sinh động để bệnh nhân dễ tiếp thu.

Nghiên cứu nhằm mô tả thực trạng kiến thức và thực hành tuân thủ điều trị của người bệnh đái tháo đường type 2 ngoại trú tại Bệnh viện Nội tiết Sơn La năm 2019. Đồng thời, đánh giá sự thay đổi kiến thức và thực hành tuân thủ điều trị sau can thiệp giáo dục sức khỏe.

Nghiên cứu sử dụng phương pháp can thiệp giáo dục sức khỏe trên một nhóm đối tượng có so sánh trước và sau can thiệp với cỡ mẫu là 100 người bệnh đái tháo đường type 2 đang điều trị ngoại trú tại Khoa khám bệnh - Bệnh viện Nội tiết tỉnh Sơn La. Nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá sự thay đổi về kiến thức và thực hành tuân thủ điều trị sau khi bệnh nhân được cung cấp thông tin và hướng dẫn chi tiết.

Trước can thiệp, điểm trung bình kiến thức là 20,58 ± 5,6 điểm (trên tổng 36 điểm). Sau can thiệp 1 tháng, điểm trung bình tăng lên 30,51 ± 3,64 điểm và duy trì ở 29,68 ± 3,91 điểm sau 3 tháng. Điểm trung bình thực hành tăng từ 11,76 ± 2,69 điểm (trên tổng 20 điểm) lên 15,20 ± 2,85 điểm sau 1 tháng và 14,48 ± 3,27 điểm sau 3 tháng.

Tỷ lệ người bệnh tuân thủ đầy đủ cả 6 biện pháp điều trị (dùng thuốc, chế độ ăn, luyện tập, thay đổi thói quen, tự theo dõi đường máu, tái khám định kỳ) tăng từ 5% trước can thiệp lên 28% sau 1 tháng và duy trì ở 26% sau 3 tháng. Điều này cho thấy hiệu quả rõ rệt của giáo dục sức khỏe trong việc cải thiện tuân thủ điều trị.

Cần triển khai rộng rãi các chương trình giáo dục sức khỏe cho người bệnh đái tháo đường type 2 tại các cơ sở y tế. Các chương trình này cần được thiết kế phù hợp với trình độ và điều kiện của người bệnh, sử dụng các phương pháp truyền đạt hiệu quả, và được thực hiện bởi đội ngũ nhân viên y tế được đào tạo chuyên nghiệp.

Trong tương lai, việc điều trị đái tháo đường cần tập trung vào việc nâng cao tuân thủ điều trị của người bệnh. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhân viên y tế, người bệnh và gia đình, cũng như việc sử dụng các công nghệ và phương pháp mới để hỗ trợ người bệnh trong việc tự quản lý bệnh tật.