Thay đổi kiến thức chăm sóc và phòng bệnh của các bà mẹ có con dưới 5 tuổi mắc tiêu chảy tại Bệnh viện Nhi Nam Định

• Tác giả: Tưởng Thị Huế
• Người hướng dẫn: TS. Vũ Văn Thành
• Trường học: Trường Đại học Điều dưỡng Nam Định
• Chuyên ngành: Điều dưỡng
• Đề tài: Thay đổi kiến thức chăm sóc và phòng bệnh cho bà mẹ có con dưới 5 tuổi mắc tiêu chảy tại Bệnh viện Nhi Nam Định
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Nam Định

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Đại cương bệnh tiêu chảy
• 1.2. Các nghiên cứu về kiến thức chăm sóc và phòng bệnh tiêu chảy của các bà mẹ có con dưới 5 tuổi
• 1.3. Vai trò của truyền thông giáo dục sức khoẻ nâng cao kiến thức
• 1.4. Một số thông tin về địa điểm nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
• 2.5. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.6. Các biến số nghiên cứu
• 2.7. Các khái niệm, thanh đo, tiêu chuẩn và tiêu chí đánh giá
• 2.8. Phương pháp phân tích số liệu
• 2.9. Đạo đức của nghiên cứu
• 2.10. Sai số và biện pháp khống chế sai số
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Thực trạng và sự thay đổi kiến thức chăm sóc trẻ mắc bệnh tiêu chảy của các bà mẹ trước và sau can thiệp giáo dục
• 3.3. Phân loại kiến thức chăm sóc và phòng bệnh tiêu chảy cho trẻ của bà mẹ trước và sau can thiệp giáo dục
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
• 4.2. Thực trạng và sự thay đổi kiến thức chăm sóc trẻ mắc tiêu chảy của các bà mẹ
• 4.3. Thực trạng và sự thay đổi kiến thức dự phòng bệnh tiêu chảy cho trẻ
• 4.4. Hạn chế của nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• Phụ lục 1: Bộ câu hỏi phỏng vấn
• Phụ lục 2: Nội dung giáo dục sức khoẻ
• Phụ lục 3: Kiến thức chăm sóc khi trẻ bị tiêu chảy
• Phụ lục 4: Kiến thức phòng bệnh tiêu chảy

I. Tổng Quan Về Bệnh Tiêu Chảy Ở Trẻ Dưới 5 Tuổi Cập Nhật 2024

Tiêu chảy là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong ở trẻ em, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Mỗi năm trên thế giới có tới gần 1,7 tỷ trường hợp mắc tiêu chảy; trong đó, số trẻ em dưới 5 tuổi tử vong do tiêu chảy lên tới 760,000 trẻ. Tại Việt Nam, tiêu chảy là một trong 10 nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong. Nguyên nhân chính gây tử vong khi trẻ bị tiêu chảy là mất nước và điện giải, tiếp theo là suy dinh dưỡng. Suy dinh dưỡng và tiêu chảy tạo thành một vòng xoắn bệnh lý, ảnh hưởng lớn đến sự tăng trưởng của trẻ và là gánh nặng kinh tế. Việc nâng cao kiến thức chăm sóc trẻ tiêu chảy cho bà mẹ là vô cùng quan trọng.

1.1. Dịch Tễ Học Bệnh Tiêu Chảy Số Liệu Thống Kê Mới Nhất

Tiêu chảy là nguyên nhân hàng đầu của suy dinh dưỡng và là nguyên nhân đứng thứ hai gây tử vong ở trẻ em dưới năm tuổi, có tới gần 1,7 tỷ trường hợp mắc tiêu chảy mỗi năm trên toàn thế giới. Các ca tử vong đã giảm đáng kể trong thập kỷ qua, từ 1,2 triệu ca một năm vào năm 2000 xuống còn khoảng 760,000 ca một năm vào năm 2011, tuy nhiên Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc cho rằng như vậy vẫn còn là quá nhiều. Ước tính trên Thế giới, mỗi ngày có khoảng 2000 trẻ em dưới 5 tuổi tử vong do tiêu chảy. Tại khu vực Đông Nam Á và Châu Phi trong tất cả các trường hợp tử vong, tỷ lệ tử vong do tiêu chảy lần lượt là 8,5% và 7,7%. Trong số những nước nghèo, đặc biệt là các nước đang phát triển, tiêu chảy là một kẻ giết người chính.

1.2. Định Nghĩa và Các Yếu Tố Nguy Cơ Gây Tiêu Chảy Ở Trẻ

Tiêu chảy được định nghĩa là đi ngoài phân lỏng bất thường từ 3 lần trở lên trong 24 giờ. Bệnh thường là triệu chứng nhiễm trùng đường ruột, có thể do vi khuẩn, vi rút và kí sinh trùng đường ruột gây ra. Bệnh lây qua thực phẩm hay nước uống bị nhiễm khuẩn, hay lây từ người sang người do thói quen vệ sinh kém. Các yếu tố nguy cơ bao gồm: tuổi (trẻ từ 6 tháng đến 2 tuổi), suy dinh dưỡng, suy giảm miễn dịch, tập quán và điều kiện môi trường sống không đảm bảo vệ sinh.

II. Tác Nhân Gây Bệnh Tiêu Chảy Ở Trẻ Em Cách Nhận Biết

Có nhiều tác nhân gây bệnh tiêu chảy ở trẻ em, bao gồm vi rút, vi khuẩn, ký sinh trùng và các nguyên nhân khác. Vi rút là nguyên nhân hàng đầu, chiếm 60-70% trường hợp tiêu chảy cấp nhập viện, trong đó Rotavirus là tác nhân chính. Vi khuẩn như Escherichia Coli, Shigella, Campylobacter jejuni, Salmonella enterocolitica, và Vibrio cholerae cũng gây tiêu chảy. Ký sinh trùng như Entamoeba histolytica, Giardia lamblia, và Cryptosporidium cũng là nguyên nhân. Ngoài ra, sai lầm chế độ ăn, dị ứng thức ăn, sử dụng kháng sinh cũng có thể gây tiêu chảy. Việc xác định đúng tác nhân gây bệnh giúp phác đồ điều trị tiêu chảy trẻ em hiệu quả hơn.

2.1. Vi Rút Gây Tiêu Chảy Rotavirus và Các Loại Vi Rút Khác

Trong số hơn 20 tác nhân gây tiêu chảy các loại, vi rút là nguyên nhân hàng đầu, chiếm 60-70% trường hợp tiêu chảy cấp nhập viện, trong đó Rotavirus là tác nhân chính gây tiêu chảy nặng và đe doạ tính mạng cho trẻ em nhất là trẻ dưới 2 tuổi, trẻ lớn và người lớn ít bị tiêu chảy do Rotavirus. Các vi rút khác có thể gây tiêu chảy: Adenovirus, Enterovirus, Norovirus.

2.2. Vi Khuẩn và Ký Sinh Trùng Các Tác Nhân Ít Được Biết Đến

Escherichia Coli sinh độc tố ruột là tác nhân gây tiêu chảy cấp phân nước ở trẻ em. Trực khuẩn lỵ (Shigella) gây hội chứng lỵ phân máu. Campylobacter jejuni gây bệnh ở trẻ nhỏ, tiêu chảy phân nước hoặc phân máu. Salmonella enterocolitica gây tiêu chảy phân nước hoặc phân máu. Vi khuẩn tả (Vibrio cholerae) gây tiêu chảy xuất tiết bằng độc tố tả, mất nước và mất điện giải nặng ở cả trẻ em và người lớn. Entamoeba histolytica (lỵ Amíp) xâm nhập vào liên bào đại tràng, hồi tràng và gây bệnh khi ở thể hoạt động. Giardia lamblia là đơn bào bám dính lên liên bào ruột non gây tiêu chảy do giảm hấp thu. Cryptosporidium gây bệnh ở trẻ nhỏ, trẻ bị suy giảm miễn dịch. Tiêu chảy nặng và kéo dài ở trẻ suy dinh dưỡng hoặc AIDS.

III. Hướng Dẫn Chăm Sóc Trẻ Tiêu Chảy Tại Nhà Cập Nhật Mới Nhất

Chăm sóc trẻ tiêu chảy tại nhà đòi hỏi sự hiểu biết về dinh dưỡng cho trẻ tiêu chảy, bù nước cho trẻ tiêu chảy, và vệ sinh phòng bệnh. Việc bù nước bằng Oresol là rất quan trọng để ngăn ngừa mất nước và điện giải. Chế độ ăn nên tiếp tục và tăng dần lên, tránh kiêng khem quá mức. Vệ sinh sạch sẽ, thay bỉm thường xuyên và rửa tay bằng xà phòng giúp ngăn ngừa lây lan bệnh. Nếu tình trạng không cải thiện, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được khám và điều trị.

3.1. Cách Bù Nước và Điện Giải Cho Trẻ Bị Tiêu Chảy Oresol và Dung Dịch Thay Thế

Việc bù nước bằng Oresol là rất quan trọng để ngăn ngừa mất nước và điện giải. Các bà mẹ cần có kiến thức về tầm quan trọng của việc bù nước cho trẻ bị tiêu chảy, biết về nước uống tốt nhất khi trẻ bị tiêu chảy, tác dụng của dung dịch Oresol, cách pha Oresol, cách cho trẻ uống Oresol, cách xử trí trẻ bị nôn trong quá trình uống Oresol, thời gian sử dụng Oresol và các loại dung dịch thay thế khi không có Oresol.

3.2. Chế Độ Dinh Dưỡng Phù Hợp Cho Trẻ Tiêu Chảy Nên Ăn Gì Kiêng Gì

Chế độ ăn nên tiếp tục và tăng dần lên, tránh kiêng khem quá mức. Các bà mẹ cần có kiến thức về cách cho trẻ bú mẹ khi trẻ bị tiêu chảy, chế độ ăn cho trẻ tiêu chảy, và việc kiêng ăn cho trẻ khi bị tiêu chảy. Việc tiếp tục cho con bú giai đoạn cấp tính của bệnh tiêu chảy và bảo vệ chống lại sự mất nước, chống lại sự mất protein và calo tiêu thụ có ảnh hưởng lớn đến việc giảm tiêu chảy và suy dinh dưỡng ở trẻ em.

3.3. Vệ Sinh Cá Nhân và Môi Trường Phòng Ngừa Lây Lan Bệnh Tiêu Chảy

Vệ sinh sạch sẽ, thay bỉm thường xuyên và rửa tay bằng xà phòng giúp ngăn ngừa lây lan bệnh. Các bà mẹ cần có kiến thức về việc thay bỉm cho trẻ khi bị tiêu chảy, cách vệ sinh cho trẻ sau khi đi ngoài, và việc dùng thuốc cho trẻ khi bị tiêu chảy. Ngoài ra, cần có kiến thức về thời điểm ăn bổ sung cho trẻ, thời điểm cai sữa cho trẻ, và rửa tay bằng xà phòng.

IV. Nghiên Cứu Về Thay Đổi Kiến Thức Chăm Sóc Tiêu Chảy Bệnh Viện Nhi

Nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Nam Định cho thấy, sau can thiệp giáo dục, kiến thức của các bà mẹ về chăm sóc và phòng bệnh tiêu chảy cho trẻ dưới 5 tuổi đã được cải thiện đáng kể. Tỷ lệ bà mẹ có kiến thức tốt tăng lên, trong khi tỷ lệ bà mẹ có kiến thức kém giảm xuống. Điều này chứng tỏ vai trò quan trọng của việc giáo dục sức khỏe cho các bà mẹ trong việc phòng bệnh tiêu chảy cho trẻ dưới 5 tuổi.

4.1. Thực Trạng Kiến Thức Trước và Sau Can Thiệp Giáo Dục Số Liệu Cụ Thể

Trước can thiệp, các bà mẹ có kiến thức tốt chiếm tỷ lệ rất thấp 1,2%; kiến thức khá 37,8%, kiến thức trung bình 48,8%, kiến thức kém 12,2%. Sau can thiệp giáo dục kiến thức chăm sóc và phòng bệnh của các bà mẹ có con dưới 5 tuổi mắc tiêu chảy điều trị tại bệnh viện Nhi tỉnh Nam Định năm 2017 được cải thiện đáng kể. Ngay sau can thiệp: Các bà mẹ có kiến thức tốt là 93,9%, kiến thức khá là 4,9%, kiến thức trung bình là 1,2% và không còn kiến thức kém. Sau can thiệp 1 tháng: Các bà mẹ có kiến thức tốt là 50%, kiến thức khá là 47,1%, kiến thức trung bình là 2,9% và không có kiến thức kém.

4.2. Các Biện Pháp Can Thiệp Giáo Dục Hiệu Quả Nội Dung và Phương Pháp

Nghiên cứu can thiệp giáo dục sức khoẻ có so sánh trước sau tiến hành trên 82 bà mẹ có con dưới 5 tuổi mắc tiêu chảy đang điều trị tại bệnh viện Nhi tỉnh Nam Định. Mỗi đối tượng nghiên cứu được phỏng vấn qua 3 lần. Lần 1: Phỏng vấn trực tiến bà mẹ khi trẻ vào viện trong khoảng thời gian 24 giờ. Lần 2: Phỏng vấn trực tiếp bà mẹ trước khi trẻ ra viện. Lần 3: Phỏng vấn bà mẹ qua điện thoại sau khi trẻ ra viện 1 tháng.

V. Tầm Quan Trọng Của Giáo Dục Sức Khỏe Cho Bà Mẹ Phòng Bệnh

Giáo dục sức khỏe cho bà mẹ đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao kiến thức chăm sóc trẻ tiêu chảy và phòng bệnh. Việc cung cấp thông tin chính xác và dễ hiểu giúp bà mẹ tự tin hơn trong việc chăm sóc con cái, giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và biến chứng. Các chương trình giáo dục nên được triển khai rộng rãi tại các cơ sở y tế và cộng đồng.

5.1. Vai Trò Của Tư Vấn Chăm Sóc Trẻ Tiêu Chảy Tại Bệnh Viện và Cộng Đồng

Trong điều kiện thiếu hụt nguồn nhân lực điều dưỡng và quá tải về số lượng người bệnh như hiện nay thì vai trò của người trực tiếp chăm sóc người bệnh là rất quan trọng. Khi đối tượng chăm sóc là bệnh nhi - hầu hết các nhu cầu cơ bản đều phụ thuộc vào người chăm sóc chính – thì vai trò của người mẹ lại càng quan trọng hơn trong thời gian trẻ nằm viện cũng như sau khi trẻ ra viện.

5.2. Các Phương Pháp Giáo Dục Sức Khỏe Hiệu Quả Tài Liệu Video và Hội Thảo

Các phương pháp giáo dục sức khỏe hiệu quả bao gồm cung cấp tài liệu, video hướng dẫn, tổ chức hội thảo, và tư vấn trực tiếp. Nội dung giáo dục cần tập trung vào các kiến thức cơ bản về bệnh tiêu chảy, cách chăm sóc trẻ tại nhà, và các biện pháp phòng bệnh.

VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Tiêu Chảy Ở Trẻ

Nghiên cứu đã chỉ ra tầm quan trọng của việc nâng cao kiến thức cho bà mẹ về chăm sóc và phòng bệnh tiêu chảy cho trẻ dưới 5 tuổi. Các nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các chương trình giáo dục sức khỏe dài hạn và tìm kiếm các biện pháp can thiệp hiệu quả hơn để giảm tỷ lệ mắc bệnh và tử vong do tiêu chảy ở trẻ em. Cần chú trọng đến vaccine phòng tiêu chảy Rota.

6.1. Hạn Chế Của Nghiên Cứu và Đề Xuất Giải Pháp Khắc Phục

Nghiên cứu có một số hạn chế như cỡ mẫu nhỏ, thời gian theo dõi ngắn, và chỉ thực hiện tại một bệnh viện. Các nghiên cứu tiếp theo nên mở rộng cỡ mẫu, kéo dài thời gian theo dõi, và thực hiện tại nhiều địa điểm khác nhau để có kết quả chính xác hơn.

6.2. Triển Vọng và Ứng Dụng Của Nghiên Cứu Trong Thực Tiễn Chăm Sóc Sức Khỏe

Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng các chương trình giáo dục sức khỏe hiệu quả hơn cho bà mẹ, giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh và tử vong do tiêu chảy ở trẻ em. Ngoài ra, nghiên cứu cũng cung cấp thông tin quan trọng cho các nhà hoạch định chính sách trong việc xây dựng các chiến lược phòng chống bệnh tiêu chảy.

Tổng quan nghiên cứu

Tiêu chảy là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn cầu, với gần 1,7 tỷ trường hợp mắc mỗi năm và khoảng 760,000 trẻ tử vong do tiêu chảy. Tại Việt Nam, tiêu chảy cũng nằm trong top 10 nguyên nhân gây tử vong trẻ em dưới 5 tuổi, với khoảng 1,100 trẻ tử vong mỗi năm. Tại bệnh viện Nhi tỉnh Nam Định, trong 9 tháng đầu năm 2016, có 897 lượt trẻ mắc tiêu chảy cấp điều trị nội trú, chiếm 9% tổng số bệnh nhi, chỉ đứng sau các bệnh về hô hấp. Nguyên nhân tử vong chủ yếu do mất nước và điện giải, tiếp theo là suy dinh dưỡng, tạo thành vòng xoắn bệnh lý ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của trẻ và gánh nặng kinh tế cho gia đình và xã hội.

Nghiên cứu nhằm mục tiêu mô tả thực trạng kiến thức chăm sóc và phòng bệnh tiêu chảy của các bà mẹ có con dưới 5 tuổi đang điều trị tại bệnh viện Nhi tỉnh Nam Định năm 2017, đồng thời đánh giá sự thay đổi kiến thức sau khi can thiệp giáo dục sức khỏe. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2017, với 82 bà mẹ tham gia. Việc nâng cao kiến thức chăm sóc và phòng bệnh tiêu chảy được kỳ vọng góp phần giảm tỷ lệ mắc và tử vong do tiêu chảy, cải thiện sức khỏe trẻ em và giảm gánh nặng cho hệ thống y tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Lý thuyết truyền thông giáo dục sức khỏe: Truyền thông giáo dục sức khỏe là quá trình tác động có kế hoạch nhằm nâng cao kiến thức, thay đổi thái độ và thực hành hành vi lành mạnh để bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng. Quá trình này không chỉ cung cấp thông tin mà còn tạo điều kiện thuận lợi để chuyển đổi nhận thức và hành vi.

• Mô hình chăm sóc và phòng bệnh tiêu chảy: Bao gồm kiến thức về bệnh tiêu chảy, cách sử dụng dung dịch Oresol và bù nước điện giải, chế độ dinh dưỡng phù hợp, vệ sinh cá nhân và môi trường, cũng như các biện pháp phòng ngừa như tiêm chủng và rửa tay bằng xà phòng.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: tiêu chảy cấp, mất nước và điện giải, Oresol, chế độ dinh dưỡng cho trẻ tiêu chảy, vệ sinh và phòng bệnh tiêu chảy.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu can thiệp giáo dục sức khỏe có so sánh trước và sau, tiến hành trên 82 bà mẹ có con dưới 5 tuổi mắc tiêu chảy đang điều trị tại bệnh viện Nhi tỉnh Nam Định.

• Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập qua phỏng vấn trực tiếp và qua điện thoại với bộ câu hỏi chuẩn gồm 32 câu, đánh giá kiến thức chăm sóc và phòng bệnh tiêu chảy.

• Phương pháp chọn mẫu: Chọn mẫu thuận tiện toàn bộ các bà mẹ có con dưới 5 tuổi mắc tiêu chảy điều trị nội trú trong thời gian nghiên cứu, đảm bảo cỡ mẫu đủ 82 người để tránh mất số liệu.

• Quy trình thu thập số liệu: Mỗi bà mẹ được phỏng vấn 3 lần: lần 1 trong 24 giờ đầu khi trẻ nhập viện, lần 2 trước khi trẻ ra viện (5-7 ngày sau), lần 3 qua điện thoại sau 1 tháng ra viện.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 22 để phân tích dữ liệu, tính tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình và kiểm định thống kê t-test để đánh giá sự khác biệt trước và sau can thiệp.

• Timeline nghiên cứu: Từ tháng 11/2016 đến tháng 9/2017, trong đó thu thập dữ liệu chính từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng kiến thức chăm sóc và phòng bệnh tiêu chảy trước can thiệp:

   • Tỷ lệ bà mẹ có kiến thức tốt chỉ chiếm 1,2%, khá 37,8%, trung bình 48,8%, kém 12,2%.
   • 57,3% bà mẹ có kiến thức sai về dấu hiệu bệnh tiêu chảy, chỉ 42,7% trả lời đúng.
   • 80,5% bà mẹ biết đúng đường lây bệnh tiêu chảy.
   • 93,9% bà mẹ nhận thức tiêu chảy là bệnh nguy hiểm, nhưng chỉ 61,7% biết nguyên nhân gây mất nước và điện giải.
   • Kiến thức về dấu hiệu mất nước như nếp véo da mất chậm chỉ có 11,5% bà mẹ trả lời đúng.

2. Sự thay đổi kiến thức ngay sau can thiệp giáo dục:

   • Tỷ lệ bà mẹ có kiến thức tốt tăng lên 93,9%, khá 4,9%, trung bình 1,2%, không còn kiến thức kém.
   • 95,1% bà mẹ trả lời đúng dấu hiệu tiêu chảy.
   • 97,6% bà mẹ biết đúng đường lây bệnh tiêu chảy.
   • 100% bà mẹ nhận thức tiêu chảy là bệnh nguy hiểm và 100% biết nguyên nhân mất nước và điện giải.
   • Kiến thức về dấu hiệu mất nước như nếp véo da mất chậm tăng lên 42,7%, vật vã, kích thích hoặc li bì tăng lên 70,7%.
   • Điểm trung bình kiến thức về bệnh tiêu chảy tăng từ 7,24 lên 10,51 (p < 0,001).

3. Kiến thức duy trì sau 1 tháng can thiệp:

   • Tỷ lệ bà mẹ có kiến thức tốt giảm còn 50%, khá 47,1%, trung bình 2,9%, không còn kiến thức kém.
   • 69,1% bà mẹ trả lời đúng dấu hiệu tiêu chảy, giảm so với ngay sau can thiệp nhưng vẫn cao hơn trước can thiệp.
   • 83,8% bà mẹ biết đúng đường lây bệnh tiêu chảy.
   • 95,6% bà mẹ nhận thức tiêu chảy là bệnh nguy hiểm, 84,1% biết nguyên nhân mất nước và điện giải.
   • Kiến thức về dấu hiệu mất nước như nếp véo da mất chậm giảm còn 25%, vật vã, kích thích hoặc li bì còn 41,2%.
   • Điểm trung bình kiến thức về bệnh tiêu chảy là 10,34, vẫn cao hơn trước can thiệp (p < 0,001).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy kiến thức chăm sóc và phòng bệnh tiêu chảy của các bà mẹ trước can thiệp còn hạn chế, đặc biệt về nhận biết dấu hiệu mất nước và nguyên nhân gây bệnh. Can thiệp giáo dục sức khỏe đã cải thiện đáng kể kiến thức ngay sau khi thực hiện, với tỷ lệ kiến thức tốt tăng từ 1,2% lên 93,9%. Tuy nhiên, sau 1 tháng, kiến thức có xu hướng giảm nhưng vẫn duy trì ở mức cao hơn trước can thiệp.

Nguyên nhân cải thiện kiến thức là do can thiệp tập trung vào các nội dung thiếu hụt, sử dụng phương pháp giáo dục trực tiếp kết hợp phát tài liệu hướng dẫn và giải đáp thắc mắc. Sự giảm nhẹ kiến thức sau 1 tháng có thể do thiếu sự nhắc lại hoặc thực hành thường xuyên, cho thấy cần có các biện pháp duy trì kiến thức lâu dài.

So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước, kết quả tương đồng với các nghiên cứu tại Việt Nam và các nước đang phát triển, cho thấy vai trò quan trọng của giáo dục sức khỏe trong nâng cao kiến thức chăm sóc tiêu chảy. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tỷ lệ kiến thức đúng theo từng thời điểm và bảng điểm trung bình kiến thức giúp minh họa rõ sự thay đổi sau can thiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường các chương trình giáo dục sức khỏe định kỳ cho các bà mẹ có con dưới 5 tuổi nhằm duy trì và nâng cao kiến thức chăm sóc và phòng bệnh tiêu chảy, đặc biệt tập trung vào các vùng nông thôn nơi tỷ lệ kiến thức thấp hơn. Thời gian thực hiện: hàng quý; chủ thể: ngành y tế địa phương phối hợp với bệnh viện nhi.

2. Phát triển tài liệu hướng dẫn chăm sóc tiêu chảy dễ hiểu, sinh động và phân phối rộng rãi tại các cơ sở y tế, trạm y tế xã, trường học và cộng đồng để bà mẹ dễ dàng tiếp cận và tham khảo. Thời gian: 6 tháng; chủ thể: Bộ Y tế và các tổ chức y tế cộng đồng.

3. Đào tạo nâng cao kỹ năng cho điều dưỡng và cán bộ y tế tuyến cơ sở về phương pháp truyền thông giáo dục sức khỏe hiệu quả, nhằm tăng cường tương tác và hỗ trợ bà mẹ trong quá trình chăm sóc trẻ tiêu chảy. Thời gian: 1 năm; chủ thể: các trường đại học điều dưỡng và bệnh viện nhi.

4. Xây dựng hệ thống nhắc nhở và hỗ trợ qua điện thoại hoặc ứng dụng di động để theo dõi, nhắc nhở bà mẹ thực hành đúng các biện pháp chăm sóc và phòng bệnh tiêu chảy sau khi ra viện, giúp duy trì kiến thức lâu dài. Thời gian: 1 năm; chủ thể: bệnh viện nhi và các đơn vị công nghệ y tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ y tế và điều dưỡng tại các bệnh viện nhi và trạm y tế: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chương trình giáo dục sức khỏe hiệu quả, nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhi tiêu chảy.

2. Nhà quản lý y tế và hoạch định chính sách: Thông tin về thực trạng và hiệu quả can thiệp giúp định hướng chính sách phòng chống tiêu chảy, phân bổ nguồn lực hợp lý.

3. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực y tế công cộng và dinh dưỡng trẻ em: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phương pháp nghiên cứu can thiệp giáo dục sức khỏe có giá trị tham khảo.

4. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng hoạt động trong lĩnh vực sức khỏe bà mẹ - trẻ em: Tài liệu giúp thiết kế các chương trình truyền thông giáo dục phù hợp với đặc điểm địa phương.

Câu hỏi thường gặp

1. Can thiệp giáo dục sức khỏe có thực sự cải thiện kiến thức của bà mẹ về tiêu chảy không?
   Có, nghiên cứu cho thấy tỷ lệ bà mẹ có kiến thức tốt tăng từ 1,2% trước can thiệp lên 93,9% ngay sau can thiệp, chứng minh hiệu quả rõ rệt của giáo dục sức khỏe.

2. Kiến thức của bà mẹ có duy trì lâu dài sau can thiệp không?
   Kiến thức giảm nhẹ sau 1 tháng nhưng vẫn cao hơn trước can thiệp, cho thấy cần có các biện pháp nhắc lại và hỗ trợ để duy trì kiến thức lâu dài.

3. Những nội dung kiến thức nào bà mẹ còn yếu nhất trước can thiệp?
   Kiến thức về dấu hiệu mất nước như nếp véo da mất chậm và dấu hiệu vật vã, li bì còn rất thấp, chỉ khoảng 11,5% và 23,1% trả lời đúng.

4. Phương pháp can thiệp giáo dục được thực hiện như thế nào?
   Can thiệp gồm giáo dục trực tiếp trong 30 phút, phát tài liệu hướng dẫn, giải đáp thắc mắc và đánh giá kiến thức qua phỏng vấn 3 lần.

5. Tại sao cần tiếp tục cho trẻ ăn và bú mẹ khi bị tiêu chảy?
   Việc này giúp phòng suy dinh dưỡng, duy trì dinh dưỡng và tăng cường miễn dịch, góp phần rút ngắn thời gian và mức độ nặng của tiêu chảy.

Kết luận

• Trước can thiệp, kiến thức chăm sóc và phòng bệnh tiêu chảy của các bà mẹ còn hạn chế, đặc biệt về nhận biết dấu hiệu mất nước và nguyên nhân bệnh.
• Can thiệp giáo dục sức khỏe đã cải thiện đáng kể kiến thức ngay sau khi thực hiện, với tỷ lệ kiến thức tốt tăng lên gần 94%.
• Sau 1 tháng, kiến thức có giảm nhẹ nhưng vẫn duy trì ở mức cao hơn trước can thiệp, cho thấy hiệu quả bền vững của can thiệp.
• Cần có các chương trình giáo dục sức khỏe định kỳ, tài liệu hướng dẫn dễ hiểu và hệ thống hỗ trợ sau ra viện để duy trì kiến thức lâu dài.
• Luận văn cung cấp cơ sở khoa học quan trọng cho các cán bộ y tế, nhà quản lý và tổ chức cộng đồng trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc và phòng bệnh tiêu chảy cho trẻ em.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở y tế và ngành y tế địa phương nên triển khai các chương trình giáo dục sức khỏe dựa trên kết quả nghiên cứu này để giảm thiểu gánh nặng tiêu chảy ở trẻ em.