Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tiếng Anh ngày càng trở nên quan trọng trong nhiều lĩnh vực như kinh tế, chính trị và văn hóa. Tại Việt Nam, kỹ năng viết tiếng Anh được xem là một trong những kỹ năng phức tạp và khó thành thạo nhất đối với học sinh, đặc biệt là trong việc sử dụng ngôn ngữ đánh giá để thể hiện thái độ trong đoạn văn. Nghiên cứu này được thực hiện tại Trường Trung học Phổ thông Nguyễn Trường Tộ, thành phố Huế, với sự tham gia của 40 học sinh lớp 11B4. Mục tiêu chính của nghiên cứu là khảo sát cách học sinh Việt Nam cải thiện việc sử dụng ngôn ngữ đánh giá để thể hiện thái độ trong viết đoạn văn tiếng Anh, đồng thời đề xuất các kỹ thuật giảng dạy hiệu quả nhằm nâng cao kỹ năng này.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào việc phân tích 60 đoạn văn viết về ba chủ đề khác nhau: đánh giá Internet, bộ phim yêu thích và giáo viên được ngưỡng mộ nhất. Dữ liệu được thu thập thông qua bài kiểm tra viết đoạn văn và bảng câu hỏi khảo sát nhận thức của học sinh về ngôn ngữ đánh giá. Nghiên cứu sử dụng khung lý thuyết Appraisal Framework để phân tích các yếu tố thể hiện thái độ (Attitude) trong ngôn ngữ đánh giá, bao gồm ba phân hệ chính: Affect (cảm xúc), Judgement (đánh giá hành vi) và Appreciation (đánh giá giá trị sự vật, hiện tượng).

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cái nhìn sâu sắc về thực trạng sử dụng ngôn ngữ đánh giá của học sinh Việt Nam, từ đó hỗ trợ giáo viên áp dụng các phương pháp giảng dạy phù hợp nhằm nâng cao kỹ năng viết đoạn văn đánh giá. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cũng giúp học sinh hiểu rõ hơn về cách sử dụng ngôn ngữ đánh giá để thể hiện thái độ một cách chính xác và hiệu quả trong tiếng Anh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên Appraisal Framework của Martin và White (2005), một phần của ngữ pháp chức năng hệ thống (Systemic Functional Linguistics), nhằm phân tích ngôn ngữ đánh giá trong giao tiếp. Khung này bao gồm ba phân hệ chính:

  • Attitude (Thái độ): Thể hiện cảm xúc, đánh giá hành vi và giá trị của sự vật, hiện tượng. Gồm ba phân loại nhỏ:

    • Affect (cảm xúc): biểu thị các phản ứng cảm xúc tích cực hoặc tiêu cực như vui, buồn, lo lắng.
    • Judgement (đánh giá hành vi): đánh giá hành vi con người dựa trên các tiêu chuẩn xã hội như năng lực, đạo đức.
    • Appreciation (đánh giá giá trị): đánh giá các hiện tượng, sự vật về mặt thẩm mỹ, giá trị hoặc cấu trúc.
  • Engagement (Tham gia): Xác định nguồn gốc và sự đa dạng của các quan điểm trong ngôn ngữ.

  • Graduation (Cấp độ): Điều chỉnh mức độ mạnh yếu của thái độ.

Ngoài ra, nghiên cứu cũng tham khảo các lý thuyết về kỹ năng viết, đặc biệt là phương pháp tiếp cận viết theo quá trình (process approach), nhấn mạnh vào việc phát triển ý tưởng, tổ chức nội dung và chỉnh sửa bản thảo nhằm nâng cao chất lượng bài viết.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp cả định lượngđịnh tính nhằm đảm bảo tính khách quan và sâu sắc trong phân tích.

  • Đối tượng nghiên cứu: 40 học sinh lớp 11B4 Trường THPT Nguyễn Trường Tộ, thành phố Huế, với trình độ tiếng Anh đa dạng, phần lớn đạt điểm từ 5 đến 6 trong bài kiểm tra tiếng Anh 45 phút.

  • Nguồn dữ liệu:

    • 60 đoạn văn viết về ba chủ đề được chọn ngẫu nhiên từ 120 bài viết (mỗi chủ đề 20 bài).
    • Bảng câu hỏi gồm 20 câu hỏi, tập trung vào nhận thức của học sinh về ngôn ngữ đánh giá và kỹ thuật viết đoạn văn đánh giá.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu:

    • Bài kiểm tra viết đoạn văn được thực hiện trong ba tuần, mỗi tuần một chủ đề. Trước khi viết, học sinh được hướng dẫn về khái niệm và ví dụ về ngôn ngữ đánh giá.
    • Bảng câu hỏi được phát hai lần: lần đầu để thử nghiệm và lần hai sau khi điều chỉnh dựa trên phản hồi của học sinh.
  • Phân tích dữ liệu:

    • Dữ liệu định lượng từ bảng câu hỏi được xử lý bằng thống kê tần suất và phần trăm.
    • Dữ liệu định tính từ đoạn văn được phân tích theo khung Appraisal, đếm số lượng và tỷ lệ các yếu tố Affect, Judgement, Appreciation, đồng thời trích dẫn ví dụ minh họa.
    • So sánh kết quả giữa các chủ đề và đối chiếu với các nghiên cứu trước đây để rút ra nhận định.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của học sinh về ngôn ngữ đánh giá:

    • 92,5% học sinh hiểu đúng về đoạn văn đánh giá là đoạn thể hiện thái độ, cảm xúc và đánh giá về con người, hành vi, ý tưởng.
    • 95% học sinh cho rằng việc trình bày đánh giá trong viết là cần thiết hoặc rất cần thiết.
    • 60% học sinh cho rằng từ đơn là yếu tố ngôn ngữ được sử dụng nhiều nhất trong đoạn văn đánh giá, trong khi chỉ 27,5% chọn cụm từ và 12,5% chọn câu.
  2. Thực trạng sử dụng ngôn ngữ đánh giá trong ba chủ đề:

    • Chủ đề 1 (Internet): Học sinh chủ yếu sử dụng phân hệ Appreciation (chiếm 59,9%), thể hiện sự đánh giá về giá trị và tác động của Internet, với tỷ lệ tích cực chiếm ưu thế (42,9%). JudgementAffect chiếm tỷ lệ thấp hơn, lần lượt 7,5% và 4%.
    • Chủ đề 2 (Phim yêu thích): Tỷ lệ sử dụng Appreciation (42,6%) và Affect (35,1%) gần bằng nhau, phản ánh sự kết hợp giữa đánh giá giá trị và cảm xúc tích cực về bộ phim. Judgement chiếm tỷ lệ thấp nhất (22,3%).
    • Chủ đề 3 (Giáo viên ngưỡng mộ): Judgement chiếm tỷ lệ cao nhất (44,4%), tập trung vào đánh giá năng lực và phẩm chất giáo viên, tiếp theo là Affect (30,4%) và Appreciation (25,2%).
  3. Khó khăn trong viết đoạn văn đánh giá:

    • 80% học sinh cho rằng việc sử dụng ngôn ngữ đánh giá trong tiếng Anh là khó khăn.
    • Học sinh gặp khó khăn trong việc phân biệt và sử dụng đúng các loại ngôn ngữ đánh giá như Affect, Judgement và Appreciation.
    • Việc chuẩn bị cho bài viết chủ yếu tập trung vào tìm tiêu chí đánh giá (40%) và gạch chân từ khóa (27,5%), trong khi chỉ 12,5% học sinh tìm kiếm bằng chứng hỗ trợ cho các tiêu chí.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy học sinh có nhận thức tương đối chính xác về khái niệm đoạn văn đánh giá và tầm quan trọng của việc sử dụng ngôn ngữ đánh giá trong viết tiếng Anh. Tuy nhiên, thực tế sử dụng ngôn ngữ đánh giá còn hạn chế và chưa đa dạng, đặc biệt là trong việc vận dụng các phân hệ của Attitude.

Sự khác biệt trong việc sử dụng các phân hệ Attitude giữa ba chủ đề phản ánh tính chất đặc thù của từng chủ đề: chủ đề về Internet thiên về đánh giá giá trị và tác động (Appreciation), chủ đề phim yêu thích kết hợp cảm xúc và đánh giá giá trị, còn chủ đề giáo viên tập trung nhiều vào đánh giá hành vi và phẩm chất con người (Judgement). Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy sự phân bố khác nhau của các loại ngôn ngữ đánh giá tùy theo thể loại và chủ đề viết.

Khó khăn trong việc sử dụng ngôn ngữ đánh giá được minh chứng qua tỷ lệ học sinh cho rằng viết đoạn văn đánh giá là khó, cũng như qua các lỗi và hạn chế trong bài viết thu thập được. Điều này cho thấy cần có sự hướng dẫn cụ thể và bài bản hơn trong việc dạy kỹ năng viết đoạn văn đánh giá, đặc biệt là việc giúp học sinh nhận diện và vận dụng đúng các loại ngôn ngữ đánh giá.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sử dụng Affect, Judgement và Appreciation trong từng chủ đề, hoặc bảng tổng hợp số lượng và tỷ lệ các yếu tố ngôn ngữ đánh giá được sử dụng trong bài viết của học sinh, giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng và xu hướng sử dụng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo nhận thức về ngôn ngữ đánh giá:
    Giáo viên cần tổ chức các buổi học chuyên đề giúp học sinh hiểu rõ về các phân hệ Attitude (Affect, Judgement, Appreciation), cách nhận diện và sử dụng chúng trong viết đoạn văn. Mục tiêu là nâng tỷ lệ học sinh nhận biết đúng các loại ngôn ngữ đánh giá lên ít nhất 80% trong vòng 1 học kỳ.

  2. Áp dụng phương pháp viết theo quá trình (process writing):
    Khuyến khích học sinh thực hiện các bước tiền viết, viết nháp, chỉnh sửa và hoàn thiện bài viết, tập trung vào phát triển ý tưởng và sử dụng ngôn ngữ đánh giá phù hợp. Giáo viên nên hướng dẫn kỹ năng này trong suốt năm học để cải thiện chất lượng bài viết.

  3. Cung cấp mẫu đoạn văn và bài tập thực hành đa dạng:
    Cung cấp cho học sinh các đoạn văn mẫu minh họa cách sử dụng ngôn ngữ đánh giá trong các chủ đề khác nhau, đồng thời thiết kế bài tập thực hành theo từng chủ đề nhằm giúp học sinh làm quen và vận dụng linh hoạt.

  4. Sử dụng công cụ hỗ trợ và phản hồi chi tiết:
    Giáo viên nên sử dụng bảng kiểm tra (checklist) về ngôn ngữ đánh giá để đánh giá bài viết của học sinh, đồng thời cung cấp phản hồi cụ thể về cách sử dụng Affect, Judgement và Appreciation, giúp học sinh nhận ra điểm mạnh và điểm cần cải thiện.

  5. Khuyến khích học sinh trao đổi và học tập nhóm:
    Tổ chức các hoạt động thảo luận nhóm, trao đổi bài viết để học sinh học hỏi lẫn nhau, nâng cao khả năng nhận diện và sử dụng ngôn ngữ đánh giá trong bối cảnh thực tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông:
    Có thể áp dụng các kết quả và đề xuất trong luận văn để thiết kế bài giảng, nâng cao hiệu quả dạy kỹ năng viết đoạn văn đánh giá, đặc biệt trong các lớp luyện thi và học sinh có trình độ trung bình khá.

  2. Sinh viên ngành sư phạm tiếng Anh:
    Tham khảo để hiểu rõ hơn về khung lý thuyết Appraisal và cách áp dụng vào giảng dạy kỹ năng viết, từ đó phát triển năng lực nghiên cứu và thực hành sư phạm.

  3. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học ứng dụng:
    Có thể sử dụng dữ liệu và phân tích trong luận văn làm cơ sở cho các nghiên cứu sâu hơn về ngôn ngữ đánh giá trong ngữ cảnh Việt Nam hoặc so sánh đa ngôn ngữ.

  4. Học sinh và người học tiếng Anh:
    Tham khảo để nâng cao nhận thức về cách sử dụng ngôn ngữ đánh giá trong viết tiếng Anh, từ đó cải thiện kỹ năng viết và thể hiện thái độ một cách chính xác, thuyết phục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Ngôn ngữ đánh giá là gì và tại sao quan trọng trong viết tiếng Anh?
    Ngôn ngữ đánh giá là các từ, cụm từ hoặc câu dùng để thể hiện cảm xúc, đánh giá hành vi hoặc giá trị sự vật, hiện tượng. Nó giúp người viết thể hiện thái độ, quan điểm cá nhân, làm bài viết thuyết phục và sinh động hơn.

  2. Phân biệt ba phân hệ Attitude trong Appraisal Framework như thế nào?
    Affect liên quan đến cảm xúc (vui, buồn), Judgement đánh giá hành vi con người (năng lực, đạo đức), còn Appreciation đánh giá giá trị sự vật, hiện tượng (đẹp, xấu, hiệu quả). Mỗi phân hệ có vai trò riêng trong việc thể hiện thái độ.

  3. Tại sao học sinh Việt Nam gặp khó khăn khi viết đoạn văn đánh giá bằng tiếng Anh?
    Nguyên nhân chính là do thiếu nhận thức về các loại ngôn ngữ đánh giá, hạn chế vốn từ vựng và cấu trúc câu phù hợp, cũng như chưa được hướng dẫn bài bản về kỹ năng viết đoạn văn đánh giá.

  4. Phương pháp viết theo quá trình giúp cải thiện kỹ năng viết như thế nào?
    Phương pháp này tập trung vào các bước phát triển ý tưởng, viết nháp, chỉnh sửa và hoàn thiện bài viết, giúp học sinh nâng cao khả năng tổ chức nội dung và sử dụng ngôn ngữ đánh giá chính xác, hiệu quả.

  5. Làm thế nào để giáo viên hỗ trợ học sinh nâng cao kỹ năng viết đoạn văn đánh giá?
    Giáo viên nên cung cấp kiến thức về ngôn ngữ đánh giá, mẫu đoạn văn minh họa, bài tập thực hành đa dạng, phản hồi chi tiết và tổ chức các hoạt động trao đổi nhóm để học sinh học hỏi và cải thiện kỹ năng.

Kết luận

  • Học sinh Trường THPT Nguyễn Trường Tộ có nhận thức tương đối chính xác về đoạn văn đánh giá và tầm quan trọng của ngôn ngữ đánh giá trong viết tiếng Anh.
  • Thực tế sử dụng ngôn ngữ đánh giá còn hạn chế, với sự phân bố khác nhau của Affect, Judgement và Appreciation tùy theo chủ đề viết.
  • Việc viết đoạn văn đánh giá được học sinh đánh giá là khó khăn, đặc biệt trong việc vận dụng đúng các loại ngôn ngữ đánh giá.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp giảng dạy tập trung vào nâng cao nhận thức, áp dụng phương pháp viết theo quá trình, cung cấp mẫu đoạn văn và phản hồi chi tiết.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong thực tế giảng dạy và mở rộng nghiên cứu sang các trường học khác để đánh giá tính khả thi và hiệu quả.

Hành động ngay: Giáo viên và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng các khuyến nghị trong nghiên cứu để nâng cao chất lượng dạy và học kỹ năng viết đoạn văn đánh giá, góp phần phát triển năng lực tiếng Anh toàn diện cho học sinh Việt Nam.