Nghiên cứu hành động: Cải thiện khả năng đọc hiểu cho học sinh lớp 10 thông qua chiến lược suy diễn từ vựng

• Tác giả: Nguyễn Hà Sâm
• Người hướng dẫn: Assoc. Võ Đại Quang
• Trường học: Hanoi University of Languages and International Studies
• Chuyên ngành: English Teaching Methodology
• Đề tài: Nâng cao khả năng đọc hiểu cho học sinh lớp 10 qua chiến lược suy diễn từ vựng
• Loại tài liệu: thesis
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Hanoi

• DECLARATION
• ACKNOWLEDGEMENT
• ABSTRACT
• LIST OF ABBREVIATIONS, TABLES AND FIGURES
• TABLE OF CONTENT
• 0.1. Rationale for the Study
• 0.2. Aims of the Research
• 0.3. Objectives of the Research
• 0.4. Scope of the Research
• 0.5. Significance of the Research
• 0.6. Structural Organization of the Thesis
• 1. CHƯƠNG 1: LITERATURE REVIEW
• 1.1. Definition of Reading Comprehension
• 1.2. Reading Comprehension Strategies
• 1.3. Lexical Development through Reading
• 1.4. Review of Previous Studies Related to the Research Area of the Thesis
• 2. CHƯƠNG 2: RESEARCH METHODOLOGY
• 2.1. Data Collection Instruments
• 2.2. Pretest and Posttest
• 2.3. Vocabulary Multiple-Choice Tests
• 2.4. Reading Comprehension Tests
• 2.5. Teacher’s Notes and Students’ Learning Logs
• 2.6. Intervention: Instruction of Lexical Inferencing in Class
• 2.7. Steps of the Instruction in Lexical Inferencing
• 2.8. Data Collection Procedures
• 3. CHƯƠNG 3: FINDINGS AND DISCUSSIONS
• 3.1. Results from Pretest and Posttest
• 3.2. Results from Questionnaire After the Posttest
• 3.3. Results of the Interview
• 3.4. Limitations of the Research
• 3.5. Suggestions for Future Research
• APPENDICES

I. Giới thiệu

Nâng cao khả năng đọc hiểu cho học sinh lớp 10 là một nhiệm vụ quan trọng trong giáo dục hiện đại. Việc áp dụng chiến lược suy diễn từ vựng giúp học sinh phát triển kỹ năng ngôn ngữ và cải thiện khả năng tiếp thu kiến thức từ văn bản. Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định mối liên hệ giữa kiến thức từ vựng và khả năng đọc hiểu của học sinh. Theo Nation (1990), kiến thức từ vựng là một trong những yếu tố dự đoán tốt nhất cho khả năng đọc hiểu. Học sinh thường gặp khó khăn khi không có đủ từ vựng, dẫn đến việc không thể hiểu nội dung văn bản. Do đó, việc trang bị cho học sinh kỹ năng suy diễn từ vựng là cần thiết để họ có thể tự tin hơn khi đọc.

1.1. Tầm quan trọng của việc đọc hiểu

Đọc hiểu không chỉ là một kỹ năng cần thiết trong học tập mà còn là một phần quan trọng trong việc phát triển tư duy phản biện. Theo Grellet (1981), đọc hiểu văn bản là quá trình trích xuất thông tin cần thiết từ văn bản một cách hiệu quả. Học sinh lớp 10, trong giai đoạn chuyển tiếp từ trung học cơ sở lên trung học phổ thông, cần được trang bị những chiến lược đọc hiểu để có thể tiếp cận với các văn bản phức tạp hơn. Việc áp dụng chiến lược suy diễn từ vựng không chỉ giúp học sinh hiểu rõ hơn về từ ngữ mà còn giúp họ phát triển khả năng phân tích và tổng hợp thông tin từ văn bản.

II. Chiến lược suy diễn từ vựng

Chiến lược suy diễn từ vựng là một phương pháp hiệu quả giúp học sinh phát hiện nghĩa của từ mới thông qua ngữ cảnh. Nghiên cứu cho thấy rằng việc sử dụng chiến lược suy diễn có thể cải thiện đáng kể khả năng đọc hiểu của học sinh. Học sinh thường có xu hướng đọc từng từ một, dẫn đến việc mất đi ý nghĩa tổng thể của văn bản. Việc dạy cho học sinh cách suy diễn nghĩa từ ngữ trong ngữ cảnh sẽ giúp họ trở thành những người đọc độc lập hơn. Theo Nassaji (2003), việc suy diễn ngữ nghĩa từ ngữ không chỉ giúp học sinh hiểu rõ hơn về văn bản mà còn giúp họ phát triển kỹ năng ngôn ngữ một cách toàn diện.

2.1. Phương pháp giảng dạy

Để áp dụng chiến lược suy diễn từ vựng trong giảng dạy, giáo viên cần thiết kế các hoạt động học tập phù hợp. Các hoạt động này có thể bao gồm việc sử dụng các văn bản có chứa từ mới, yêu cầu học sinh đoán nghĩa của từ dựa trên ngữ cảnh. Học sinh cũng có thể được khuyến khích làm việc theo nhóm để thảo luận và chia sẻ ý kiến về nghĩa của từ. Việc này không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng ngôn ngữ mà còn tạo ra một môi trường học tập tích cực, nơi học sinh có thể học hỏi lẫn nhau.

III. Kết quả nghiên cứu

Nghiên cứu cho thấy rằng việc áp dụng chiến lược suy diễn từ vựng đã có tác động tích cực đến khả năng đọc hiểu của học sinh lớp 10. Kết quả từ các bài kiểm tra trước và sau khi áp dụng chiến lược cho thấy sự cải thiện rõ rệt trong điểm số của học sinh. Hơn nữa, hầu hết học sinh đều có thái độ tích cực đối với việc học chiến lược suy diễn. Họ cảm thấy tự tin hơn khi đọc các văn bản tiếng Anh và có khả năng hiểu nội dung tốt hơn. Điều này cho thấy rằng việc dạy chiến lược suy diễn từ vựng không chỉ giúp học sinh cải thiện khả năng đọc hiểu mà còn giúp họ phát triển thói quen đọc tích cực.

3.1. Đề xuất cho giáo viên

Dựa trên kết quả nghiên cứu, giáo viên nên tiếp tục áp dụng chiến lược suy diễn từ vựng trong giảng dạy. Họ cũng nên tạo ra các tài liệu học tập phong phú, bao gồm các văn bản đa dạng để học sinh có thể thực hành. Việc tổ chức các buổi thảo luận nhóm về các từ mới và cách sử dụng chúng trong ngữ cảnh cũng là một cách hiệu quả để củng cố kỹ năng ngôn ngữ cho học sinh. Ngoài ra, giáo viên cần thường xuyên đánh giá và điều chỉnh phương pháp giảng dạy để phù hợp với nhu cầu và khả năng của học sinh.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh học tiếng Anh tại Việt Nam, việc nâng cao khả năng đọc hiểu của học sinh trung học phổ thông luôn là một thách thức lớn, đặc biệt đối với học sinh lớp 10 tại các trường chuyên. Theo báo cáo của ngành giáo dục, nhiều học sinh sau nhiều năm học tiếng Anh vẫn đọc từng từ một, thiếu kỹ năng đoán nghĩa từ vựng trong ngữ cảnh, dẫn đến việc đọc hiểu bị hạn chế. Nghiên cứu này được thực hiện tại Trường Trung học Phổ thông Chuyên, Đại học Sư phạm Hà Nội, với sự tham gia của 46 học sinh lớp 10, nhằm khảo sát và cải thiện khả năng đọc hiểu thông qua việc giảng dạy chiến lược đoán nghĩa từ vựng (lexical inference strategy).

Mục tiêu chính của nghiên cứu là xác định mối quan hệ giữa vốn từ vựng và khả năng đọc hiểu, đánh giá hiệu quả của việc giảng dạy chiến lược đoán nghĩa từ vựng trong việc nâng cao kỹ năng đọc hiểu, đồng thời khảo sát thái độ của học sinh đối với phương pháp này. Nghiên cứu được tiến hành trong vòng 10 tuần, bao gồm các giai đoạn tiền kiểm tra, giảng dạy chiến lược, hậu kiểm tra và thu thập phản hồi từ học sinh.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm về tác động tích cực của chiến lược đoán nghĩa từ vựng đối với khả năng đọc hiểu, góp phần giúp giáo viên có thêm phương pháp giảng dạy hiệu quả, đồng thời hỗ trợ học sinh phát triển kỹ năng đọc độc lập và nâng cao vốn từ vựng một cách chủ động.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về đọc hiểu và chiến lược học từ vựng trong ngôn ngữ thứ hai. Đầu tiên, mô hình đọc tương tác (interactive model) của Barnett (1989) được áp dụng, nhấn mạnh sự kết hợp giữa mô hình bottom-up (dựa vào văn bản) và top-down (dựa vào kiến thức người đọc) trong quá trình đọc hiểu. Tiếp theo, chiến lược đoán nghĩa từ vựng (lexical inference strategy) theo Clarke và Nation (1980) được sử dụng làm nền tảng cho việc giảng dạy, với 5 bước cụ thể: xác định loại từ, phân tích câu chứa từ, xem xét mối quan hệ câu, đoán nghĩa và kiểm tra lại.

Các khái niệm chính bao gồm: đọc hiểu (reading comprehension), chiến lược đọc (reading strategies), đoán nghĩa từ vựng (lexical inference), vốn từ vựng (lexical knowledge), và các yếu tố ảnh hưởng đến việc đoán nghĩa như bối cảnh ngữ cảnh và đặc điểm người học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động (action research) với 46 học sinh lớp 10A1 tại Trường Trung học Phổ thông Chuyên, Đại học Sư phạm Hà Nội. Cỡ mẫu được chọn dựa trên lớp học do chính nhà nghiên cứu phụ trách, đảm bảo tính khả thi và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.

Dữ liệu được thu thập qua các công cụ: bài kiểm tra từ vựng và đọc hiểu (pretest và posttest), bảng hỏi thái độ trước và sau khi giảng dạy, nhật ký học tập của học sinh, ghi chú của giáo viên và phỏng vấn bán cấu trúc với 5 học sinh tình nguyện. Phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả, phân tích tương quan Pearson để xác định mối quan hệ giữa vốn từ và đọc hiểu, cùng phân tích nội dung đối với dữ liệu định tính.

Quá trình nghiên cứu diễn ra trong 10 tuần, gồm 2 tuần tiền kiểm tra và khảo sát, 6 tuần giảng dạy chiến lược đoán nghĩa từ vựng (3 tuần làm việc theo cặp, 3 tuần làm việc cá nhân), và 2 tuần hậu kiểm tra, khảo sát và phỏng vấn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mối quan hệ giữa vốn từ vựng và đọc hiểu: Phân tích tương quan Pearson cho thấy hệ số tương quan trước khi giảng dạy là 0.682 và sau khi giảng dạy tăng lên 0.759, đều có ý nghĩa thống kê, chứng tỏ vốn từ vựng là dự báo tốt cho khả năng đọc hiểu của học sinh.

2. Ảnh hưởng của giảng dạy chiến lược đoán nghĩa từ vựng: Tỷ lệ trả lời đúng trong bài kiểm tra từ vựng tăng từ 51.1% lên 67.4%, trong khi tỷ lệ trả lời đúng bài đọc hiểu tăng từ 56.3% lên 70.2% sau khi giảng dạy. Điều này cho thấy chiến lược đoán nghĩa từ vựng giúp cải thiện đáng kể khả năng đọc hiểu.

3. Thái độ của học sinh: 100% học sinh đồng ý sẽ áp dụng chiến lược đoán nghĩa từ vựng khi gặp từ mới trong đọc hiểu. Hơn 80% cho rằng chiến lược này rất hữu ích và giúp họ học từ mới hiệu quả hơn. Học sinh cũng nhận thấy bài đọc trở nên dễ tiếp cận hơn sau khi được hướng dẫn chiến lược.

4. Thói quen đoán nghĩa từ vựng: Qua phỏng vấn, học sinh chủ yếu sử dụng các manh mối cục bộ (local clues) gần từ mới để đoán nghĩa, ít sử dụng manh mối toàn cục (global clues). Việc luyện tập giúp học sinh đoán từ có hệ thống và tự tin hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây, như của Lo (2004) và Hsu (2004), khẳng định vai trò quan trọng của chiến lược đoán nghĩa từ vựng trong việc nâng cao vốn từ và kỹ năng đọc hiểu. Việc tăng cường vốn từ vựng giúp học sinh tiếp cận thông tin trong văn bản hiệu quả hơn, giảm sự phụ thuộc vào từ điển và sự trợ giúp của giáo viên.

Sự thay đổi tích cực trong thái độ học sinh cho thấy việc giảng dạy chiến lược không chỉ nâng cao kỹ năng mà còn tạo động lực học tập, giúp học sinh trở nên chủ động và tự tin hơn trong việc đọc hiểu tiếng Anh. Việc học sinh chủ yếu sử dụng manh mối cục bộ phản ánh đặc điểm của người học ở trình độ trung cấp, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lựa chọn tài liệu đọc có đủ manh mối ngữ cảnh gần để hỗ trợ đoán nghĩa.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ trả lời đúng trước và sau khi giảng dạy, bảng thống kê kết quả khảo sát thái độ, và bảng phân tích tương quan giữa vốn từ và đọc hiểu, giúp minh họa rõ ràng sự cải thiện và mối liên hệ giữa các biến số.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tích hợp giảng dạy chiến lược đoán nghĩa từ vựng vào chương trình học: Giáo viên cần chủ động đưa chiến lược này vào bài giảng thường xuyên, đặc biệt trong các bài đọc, nhằm giúp học sinh phát triển kỹ năng đọc hiểu một cách bền vững trong vòng 1 học kỳ.

2. Lựa chọn tài liệu đọc phù hợp: Chọn các bài đọc có nhiều manh mối cục bộ rõ ràng, phù hợp với trình độ học sinh để tạo điều kiện thuận lợi cho việc luyện tập đoán nghĩa từ vựng, đồng thời tránh gây áp lực do nội dung quá khó.

3. Tổ chức các hoạt động luyện tập đa dạng: Kết hợp làm việc nhóm, cặp đôi và cá nhân trong quá trình luyện tập để tăng cường sự tương tác và phát triển kỹ năng độc lập, thực hiện trong vòng 6 tuần liên tục.

4. Đào tạo giáo viên về phương pháp giảng dạy chiến lược: Tổ chức các khóa tập huấn nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng của giáo viên trong việc hướng dẫn học sinh sử dụng chiến lược đoán nghĩa từ vựng hiệu quả, triển khai trong vòng 3 tháng.

5. Theo dõi và đánh giá định kỳ: Thiết lập hệ thống đánh giá tiến trình học tập của học sinh qua các bài kiểm tra từ vựng và đọc hiểu định kỳ mỗi học kỳ để điều chỉnh phương pháp giảng dạy kịp thời.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nghiên cứu cung cấp phương pháp giảng dạy chiến lược đoán nghĩa từ vựng hiệu quả, giúp cải thiện kỹ năng đọc hiểu của học sinh, đặc biệt phù hợp với giáo viên các trường chuyên và trường có học sinh trình độ trung cấp.

2. Nhà quản lý giáo dục và thiết kế chương trình: Tham khảo để xây dựng hoặc điều chỉnh chương trình giảng dạy tiếng Anh, tích hợp các chiến lược học tập từ vựng nhằm nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ.

3. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành sư phạm tiếng Anh: Cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu hành động thực tiễn, hỗ trợ phát triển đề tài nghiên cứu liên quan đến chiến lược học tập và kỹ năng đọc hiểu.

4. Các chuyên gia phát triển tài liệu học tiếng Anh: Giúp thiết kế tài liệu đọc có cấu trúc phù hợp, giàu manh mối ngữ cảnh để hỗ trợ học sinh luyện tập đoán nghĩa từ vựng hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

1. Chiến lược đoán nghĩa từ vựng là gì và tại sao quan trọng?
   Chiến lược đoán nghĩa từ vựng là quá trình sử dụng các manh mối ngữ cảnh để suy đoán nghĩa của từ mới mà không cần tra từ điển. Đây là kỹ năng quan trọng giúp học sinh đọc hiểu trôi chảy, giảm sự gián đoạn khi gặp từ mới, đồng thời phát triển khả năng học từ vựng chủ động.

2. Làm thế nào để giảng dạy chiến lược này hiệu quả?
   Giáo viên nên hướng dẫn theo các bước cụ thể: xác định loại từ, phân tích câu chứa từ, xem xét mối quan hệ câu, đoán nghĩa và kiểm tra lại. Kết hợp luyện tập theo nhóm, cặp đôi và cá nhân, sử dụng tài liệu có nhiều manh mối ngữ cảnh rõ ràng để học sinh thực hành.

3. Chiến lược này có phù hợp với học sinh trình độ nào?
   Chiến lược phù hợp với học sinh trình độ trung cấp trở lên, đặc biệt là học sinh lớp 10 đã có vốn từ cơ bản và cần phát triển kỹ năng đọc hiểu sâu hơn. Tuy nhiên, cần điều chỉnh mức độ phức tạp của bài đọc và hướng dẫn phù hợp với trình độ cụ thể.

4. Làm sao để đánh giá hiệu quả của việc giảng dạy chiến lược đoán nghĩa từ vựng?
   Có thể sử dụng bài kiểm tra từ vựng và đọc hiểu trước và sau khi giảng dạy, kết hợp khảo sát thái độ và phỏng vấn học sinh để đánh giá sự tiến bộ về kỹ năng và nhận thức của học sinh đối với chiến lược.

5. Chiến lược này có thể áp dụng trong các kỹ năng ngôn ngữ khác không?
   Ngoài đọc hiểu, chiến lược đoán nghĩa từ vựng còn hỗ trợ kỹ năng nghe và viết khi học sinh biết cách suy luận nghĩa từ ngữ cảnh, giúp nâng cao khả năng giao tiếp và học tập ngôn ngữ toàn diện.

Kết luận

• Nghiên cứu xác nhận mối quan hệ tích cực và có ý nghĩa giữa vốn từ vựng và khả năng đọc hiểu của học sinh lớp 10 tại trường chuyên.
• Việc giảng dạy chiến lược đoán nghĩa từ vựng giúp cải thiện đáng kể kết quả đọc hiểu và vốn từ vựng của học sinh sau 6 tuần luyện tập.
• Học sinh có thái độ tích cực, sẵn sàng áp dụng chiến lược này trong quá trình học tập tiếng Anh.
• Giáo viên cần lựa chọn tài liệu phù hợp và tổ chức luyện tập đa dạng để phát huy hiệu quả chiến lược.
• Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu với số lượng học sinh lớn hơn, đa dạng hóa tài liệu và tích hợp chiến lược vào chương trình giảng dạy chính thức.

Hành động ngay: Giáo viên và nhà quản lý giáo dục nên xem xét áp dụng chiến lược đoán nghĩa từ vựng trong giảng dạy tiếng Anh để nâng cao kỹ năng đọc hiểu cho học sinh, đồng thời tiếp tục nghiên cứu và phát triển phương pháp này trong thực tiễn giáo dục.