Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, việc nâng cao chất lượng dạy học môn Mỹ thuật, đặc biệt là phân môn Trang trí, đóng vai trò quan trọng trong đào tạo giáo viên tiểu học. Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Nam, với vai trò là cơ sở đào tạo giáo viên trình độ cao đẳng duy nhất trên địa bàn tỉnh, đã và đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc giảng dạy môn Trang trí cho sinh viên ngành Cao đẳng Sư phạm Tiểu học. Theo khảo sát kết quả học tập của sinh viên khóa K18 và K19, tỷ lệ sinh viên đạt loại xuất sắc chỉ chiếm khoảng 11-12%, trong khi tỷ lệ sinh viên yếu vẫn duy trì ở mức 4-5%, phản ánh thực trạng chưa đạt hiệu quả cao trong giảng dạy và học tập môn học này.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học và xây dựng chương trình chi tiết phù hợp, nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn Trang trí cho sinh viên ngành Cao đẳng Sư phạm Tiểu học tại trường Cao đẳng Sư phạm Hà Nam trong năm học 2016-2017. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát thực trạng dạy học, phân tích nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy, kiểm tra đánh giá và đề xuất các giải pháp cải tiến phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường và đặc điểm sinh viên.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng thực hành và tư duy thẩm mỹ cho sinh viên, góp phần đào tạo đội ngũ giáo viên tiểu học có trình độ chuyên môn vững vàng, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển văn hóa nghệ thuật trong nhà trường phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về phương pháp dạy học Mỹ thuật, đặc biệt là phân môn Trang trí, nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết về phương pháp dạy học tích cực: Nhấn mạnh vai trò trung tâm của người học, khuyến khích sự chủ động, sáng tạo và hợp tác trong quá trình học tập. Các phương pháp như dạy học theo dự án, dạy học hợp tác nhóm, sử dụng trò chơi học tập được vận dụng nhằm tăng cường hứng thú và hiệu quả học tập.

  2. Mô hình xây dựng chương trình chi tiết theo học chế tín chỉ: Tập trung vào việc phân bổ hợp lý thời gian lý thuyết và thực hành, xây dựng hệ thống bài tập lý thuyết song song với bài tập thực hành, giúp sinh viên hệ thống kiến thức và vận dụng hiệu quả vào thực tế.

Các khái niệm chính bao gồm: trang trí nghệ thuật, nguyên tắc bố cục trang trí (cân đối, nhắc lại, xen kẽ, phá thế), phương pháp dạy học truyền thống và tích cực, kỹ năng thực hành mỹ thuật, và vai trò của màu sắc trong trang trí.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ tài liệu chuyên ngành, giáo trình, báo cáo khoa học, khảo sát thực trạng giảng dạy và học tập môn Trang trí tại trường Cao đẳng Sư phạm Hà Nam trong năm học 2016-2017.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Khảo sát bằng bảng hỏi, phỏng vấn giảng viên và sinh viên, thu thập kết quả học tập, quan sát thực tế các tiết học.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích, tổng hợp số liệu thống kê về kết quả học tập, so sánh tỷ lệ sinh viên đạt các mức điểm; phân tích nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy hiện hành; đánh giá hiệu quả các biện pháp đổi mới thông qua thực nghiệm sư phạm.

  • Cỡ mẫu: Khảo sát khoảng 80 sinh viên thuộc các khóa K18, K19 ngành Cao đẳng Sư phạm Tiểu học; phỏng vấn 5 giảng viên bộ môn Mỹ thuật.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm học 2016-2017, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, xây dựng và triển khai biện pháp đổi mới, thực nghiệm sư phạm và đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thời lượng và phân bổ chương trình chưa hợp lý: Chương trình môn Trang trí hiện tại có 30 tiết, trong đó 10 tiết lý thuyết và 20 tiết thực hành. Qua điều chỉnh, số tiết lý thuyết giảm còn 5 tiết, tăng thực hành lên 25 tiết, đồng thời bổ sung 64 giờ tự nghiên cứu ngoài giờ lên lớp. Việc này giúp sinh viên có thêm thời gian luyện tập, nâng cao kỹ năng thực hành.

  2. Phương pháp giảng dạy chủ yếu truyền thống, thiếu đổi mới: Các giảng viên thường áp dụng phương pháp thuyết trình, luyện tập truyền thống, ít sử dụng phương pháp tích cực như trò chơi học tập, dạy học theo dự án hay hợp tác nhóm. Điều này làm giảm sự hứng thú và tính chủ động của sinh viên.

  3. Kết quả học tập chưa đồng đều và chưa cao: Tỷ lệ sinh viên đạt loại xuất sắc chỉ khoảng 11-12%, trong khi tỷ lệ sinh viên yếu vẫn duy trì 4-5%. So sánh điểm thi với điểm rèn luyện thường xuyên cho thấy sự chênh lệch, phản ánh việc học tập và thực hành chưa hiệu quả.

  4. Cơ sở vật chất và trang thiết bị còn hạn chế: Nhà trường chưa có phòng học chức năng riêng cho bộ môn Mỹ thuật, thiếu đồ dùng trực quan và phương tiện hỗ trợ giảng dạy, ảnh hưởng đến chất lượng giờ học.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của thực trạng trên là do chương trình môn Trang trí có khối lượng kiến thức lớn nhưng thời lượng học hạn chế, đặc biệt thời gian thực hành chưa đủ để sinh viên luyện tập thành thạo. Phương pháp giảng dạy truyền thống chưa phát huy được tính tích cực, sáng tạo của sinh viên, trong khi việc sử dụng phương tiện dạy học còn hạn chế.

So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục mỹ thuật, việc tăng cường phương pháp dạy học tích cực như sử dụng trò chơi, dạy học theo dự án đã được chứng minh giúp nâng cao hiệu quả học tập và phát triển kỹ năng thực hành. Việc xây dựng chương trình chi tiết với sự phân bổ hợp lý giữa lý thuyết và thực hành, kết hợp bài tập lý thuyết và thực hành song song, tạo điều kiện cho sinh viên tự học cũng là một bước tiến quan trọng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố điểm số sinh viên các khóa, bảng so sánh số tiết lý thuyết và thực hành trước và sau điều chỉnh, cũng như bảng thống kê tỷ lệ sinh viên tham gia các hoạt động học tập tích cực.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường thời lượng thực hành và tự học: Điều chỉnh chương trình môn Trang trí với 5 tiết lý thuyết, 25 tiết thực hành và 64 giờ tự nghiên cứu ngoài giờ lên lớp nhằm nâng cao kỹ năng thực hành và khả năng tự học của sinh viên. Nhà trường và giảng viên cần phối hợp để giám sát và hỗ trợ sinh viên trong quá trình tự học.

  2. Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực: Áp dụng đa dạng các phương pháp như trò chơi học tập, dạy học theo dự án, hợp tác nhóm, dạy học theo góc nhằm tăng cường sự chủ động, sáng tạo và hứng thú học tập của sinh viên. Giảng viên cần được đào tạo nâng cao năng lực sử dụng các phương pháp này trong giảng dạy.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học: Nhà trường cần đầu tư xây dựng phòng học chức năng riêng cho bộ môn Mỹ thuật, trang bị đầy đủ đồ dùng trực quan, phương tiện hỗ trợ giảng dạy hiện đại nhằm tạo môi trường học tập thuận lợi, sinh động.

  4. Xây dựng hệ thống bài tập lý thuyết và thực hành đồng bộ: Thiết kế hệ thống bài tập lý thuyết tương ứng với bài tập thực hành giúp sinh viên hệ thống kiến thức và vận dụng hiệu quả. Giảng viên cần hướng dẫn cụ thể, tổ chức thảo luận nhóm và đánh giá thường xuyên để nâng cao chất lượng học tập.

  5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá đa dạng và chặt chẽ: Kết hợp kiểm tra thường xuyên, kiểm tra định kỳ và thi thực hành nhằm đánh giá toàn diện năng lực của sinh viên. Đề xuất áp dụng các tiêu chí đánh giá rõ ràng, khách quan, phản ánh đúng năng lực thực tế của sinh viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên bộ môn Mỹ thuật tại các trường sư phạm: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để đổi mới phương pháp giảng dạy, xây dựng chương trình phù hợp với đặc điểm sinh viên, nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  2. Sinh viên ngành Cao đẳng Sư phạm Tiểu học: Giúp sinh viên hiểu rõ hơn về nội dung môn Trang trí, phương pháp học tập hiệu quả, từ đó nâng cao kỹ năng thực hành và tư duy thẩm mỹ.

  3. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ đào tạo: Cung cấp thông tin tham khảo để điều chỉnh chính sách đào tạo, phân bổ thời gian học tập, đầu tư cơ sở vật chất và phát triển đội ngũ giảng viên.

  4. Các nhà nghiên cứu và học viên cao học chuyên ngành Lý luận và Phương pháp dạy học Mỹ thuật: Tài liệu tham khảo quý giá cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo về đổi mới phương pháp dạy học mỹ thuật trong bối cảnh đào tạo giáo viên.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần tăng thời lượng thực hành trong môn Trang trí?
    Thực hành giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng, phát triển tư duy sáng tạo và vận dụng kiến thức lý thuyết vào thực tế. Với môn Trang trí, thực hành chiếm vai trò chủ đạo, do đó tăng thời lượng thực hành giúp nâng cao hiệu quả học tập.

  2. Phương pháp dạy học tích cực nào phù hợp với môn Trang trí?
    Các phương pháp như trò chơi học tập, dạy học theo dự án, hợp tác nhóm rất phù hợp vì chúng kích thích sự chủ động, sáng tạo và tương tác giữa sinh viên, giúp bài học sinh động và hấp dẫn hơn.

  3. Làm thế nào để sinh viên có thể tự học hiệu quả môn Trang trí?
    Sinh viên cần được hướng dẫn hệ thống bài tập lý thuyết và thực hành rõ ràng, có tài liệu tham khảo đầy đủ, đồng thời giảng viên cần tổ chức các buổi thảo luận, hỗ trợ giải đáp thắc mắc để nâng cao hiệu quả tự học.

  4. Cơ sở vật chất ảnh hưởng thế nào đến chất lượng dạy học môn Trang trí?
    Phòng học chức năng, đồ dùng trực quan và phương tiện hỗ trợ giảng dạy giúp tạo môi trường học tập sinh động, kích thích sự hứng thú và phát triển kỹ năng thực hành của sinh viên, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy.

  5. Làm sao để đánh giá chính xác năng lực sinh viên trong môn Trang trí?
    Cần kết hợp đánh giá thường xuyên qua bài tập thực hành, kiểm tra định kỳ và thi cuối kỳ, sử dụng tiêu chí đánh giá rõ ràng về kỹ năng, sáng tạo và kiến thức lý thuyết, tránh đánh giá chủ quan và không đồng đều.

Kết luận

  • Luận văn đã khảo sát thực trạng dạy học môn Trang trí tại trường Cao đẳng Sư phạm Hà Nam, chỉ ra những hạn chế về chương trình, phương pháp và cơ sở vật chất.
  • Đề xuất xây dựng chương trình chi tiết với sự phân bổ hợp lý giữa lý thuyết và thực hành, đồng thời tăng cường tự học cho sinh viên.
  • Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, đa dạng nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của sinh viên.
  • Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học để tạo môi trường học tập thuận lợi.
  • Khuyến nghị tăng cường kiểm tra, đánh giá đa dạng và chặt chẽ nhằm phản ánh đúng năng lực sinh viên.

Tiếp theo, cần triển khai thực nghiệm các biện pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp để nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên Mỹ thuật ngành Tiểu học. Các giảng viên và nhà quản lý giáo dục được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm góp phần phát triển giáo dục mỹ thuật trong hệ thống đào tạo sư phạm.